Daban ağrısı gündəlik həyat keyfiyyətini aşağı salan və çoxlarını narahat edən ciddi problemlərdən biridir. Gəzərkən daban ağrısı, səhər daban ağrısı, hətta daban altında ağrı kimi müxtəlif formalarda özünü göstərən bu narahatedici hiss həm daban sümüyü ağrısı, həm də daban sancısı kimi fərqli səbəblərlə əlaqəli ola bilər.
Bu yazıda daban ağrısı nədir, daban ağrısına nə səbəb olur, daban ağrısı müalicəsi necə aparılır, daban ağrısı üçün nə etməli, daban ağrısı necə keçir suallarına cavab verəcəyik. Əgər idmandan sonra daban ağrısı, uşaq yaşlarında daban ağrısı, daban ağrısı yaşlılarda, daban ağrısı üçün həkimə müraciət, daban ağrısına xalq təbabəti, pəncə ağrısı, topuq ağrısı və daban ağrısının qarşısını alma yolları haqqında məlumat axtarırsınızsa, doğru ünvandasınız.
Oxumağa davam edin və daban ağrısına nə yaxşı gəlir sualının cavabını saglamyasha.az-da kəşf edin!
Daban ağrısının səbəbləri hansılardır?
Daban ağrısının səbəbləri hansılardır?Daban ağrısı həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə rast gəlinən, fərqli səbəblərlə ortaya çıxan və bəzən həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə azaldan bir problemdir. Daban ağrısının səbəbləri arasında gündəlik vərdişlərdən tutmuş, ciddi xəstəliklərə qədər geniş səbəblər mövcuddur. Aşağıda daban ağrısı, daban sancısı, daban sümüyü ağrısı və digər əlaqəli halların yaranmasına səbəb olan əsas faktorları sizə təqdim edirik.
- Plantar fasiit və daban şporu (topuq şporu)
- Axilles vətəri xəstəlikləri və digər vətər iltihabları
- Travmalar, zədələr və stress qırıqları
- Artrit və digər iltihabi oynaq xəstəlikləri
- Sinir sıxılması və nevroloji səbəblər
- Metabolik və sistemik xəstəliklər
- Ayaq quruluşu və mexaniki problemlər
- Yaş və inkişafla əlaqəli səbəblər
- Nadir və anadangəlmə səbəblər
- İnfeksiyalar və digər səbəblər
- Piy yastığının nazilməsi və göyərməsi
- Qançırlar və kəskin zədələr
1. Plantar fasiit və daban şporu (topuq şporu)
Daban ağrısı hallarında ən çox rast gəlinən səbəblərdən biri plantar fasiit və daban şporu (topuq şporu, daban tıxacları) hesab olunur. Plantar fasiit ayağın alt hissəsində yerləşən və daban sümüyünü barmaqlara birləşdirən fasyanın iltihabıdır. Plantar fasiit uzun müddət ayaq üstə qalmaq, daban ağrısı və artıq çəki, uyğun olmayan ayaqqabı geyinmək nəticəsində inkişaf edir. Daban ağrısının səbəbləri arasında yer alan daban şporu (topuq şporu) isə fasyanın sümüyə yapışdığı yerdə sümük çıxıntısı kimi formalaşır. Xəstələr adətən ilk addımlarda daban sancısı və gəzərkən daban ağrısı hiss edirlər. Daban sümüyü çıxığı ilə qarışdırılsa da, bu problemin əsası toxuma iltihabıdır. Bəzən daban sümüyü ağrısı bu çıxıntının sinirlərə və toxumalara təzyiqindən yaranır. Beləliklə, daban ağrısı nədir sualına cavab verərkən, daban şporları və plantar fasiit ilk ağla gələn səbəblərdəndir.
2. Axilles vətəri xəstəlikləri və digər vətər iltihabları
Daban ağrısı zamanı tez-tez rast gəlinən problemlərdən biri də Axilles vətəri xəstəlikləri və digər vətər iltihablarıdır. Axilles tendoniti ən geniş yayılmış daban ağrısının səbəbləri sırasında yer alır. Bu vətərin iltihabı nəticəsində daban sümüyü ağrısı və daban sancısı meydana gəlir. Xüsusilə idmandan sonra daban ağrısı idmançılarda çox rast gəlinir. Daban sümüyü zədəsi və Axilles vətərinin qırılması isə daha ağır formalarıdır. Axilles tendoniti daha çox artıq çəki, uyğun olmayan ayaqqabı və aşırı fiziki fəaliyyət nəticəsində baş verir. İltihab nəticəsində daban ağrısı üçün həkimə müraciət vacibdir. Daban ağrısı üçün nə etməli sualına cavab tapmaq üçün əvvəlcə səbəbin Axilles vətəri ilə bağlı olub-olmadığını aydınlaşdırmaq lazımdır. Daban ağrısı və düz pəncə olan şəxslərdə Axilles bölgəsinə əlavə yük düşdüyü üçün bu problem daha tez-tez olur. Daban ağrısı müalicəsi üçün sadəcə ağrıkəsici deyil, səbəbin özü də aradan qaldırılmalıdır.
3. Travmalar, zədələr və stress qırıqları
Daban ağrısı bir çox hallarda travmalar, zədələr və stress qırıqları ilə əlaqədardır. Daban sümüyü çıxığı, daban sümüyü zədəsi və çatlar kəskin daban ağrısına səbəb olur. Stress qırıqları adətən idmandan sonra daban ağrısı hallarında yaranır. Xüsusilə pəncə ağrısı ilə yanaşı daban sancısı da müşahidə oluna bilər. Ayaq sümüyü sınıqları və daban sümüyü sınıqları gəzərkən və hərəkət edərkən kəskin ağrı verir. Daban ağrısının səbəbləri arasında zədələr əsas yerlərdən birini tutur. Daban ağrısı üçün evdə müalicə bu hallarda kifayət etmir, çünki bəzən daban sümüyü üçün gips və istirahət şərtdir. Daban ağrısı necə keçir sualının cavabı olaraq, ilk növbədə zədənin təbiəti öyrənilməlidir. Ayaq altı qançırlar və kəskin əşyalar üzərinə basmaq da travmaya bağlı daban ağrısına səbəb bilər.
4. Artrit və digər iltihabi oynaq xəstəlikləri
Daban ağrısı bəzən artrit və digər iltihabi oynaqlara aid xəstəliklər səbəbindən meydana gəlir. Romatoid artrit, reaktiv artrit və Paget xəstəliyi kimi iltihabi oynaqları tutan xəstəliklər daban sümüyü ağrısı və daban sancısı ilə özünü göstərir. Osteomielit (sümük infeksiyası) və bursit isə daha çox daban iltihabına səbəb olur. Daban ağrısı və revmatizm də tez-tez əlaqəli olur. İltihabi səbəblərlə yaranan daban ağrısı və iltihabi xəstəliklər daha uzunmüddətli və şiddətli olur. Daban ağrısı üçün ağrıkəsici yalnız müvəqqəti rahatlıq versə də, müalicə üçün səbəbin aradan qaldırılması vacibdir. Daban ağrısı üçün həkimə müraciət bu hallarda zəruridir. Xüsusilə daban ağrısı üçün iynə müalicəsi və fizioterapiya bu hallarda tövsiyə oluna bilər. Həmçinin, topuqda iltihab və daban sümüyü çıxığı da iltihabi proseslərdən qaynaqlana bilər. Daban ağrısı və sümük kistası kimi hallarda müalicə gecikərsə, fəsadlar arta bilər.
5. Sinir sıxılması və nevroloji səbəblər
Daban ağrısı bəzən sinir sıxılması və nevroloji problemlərlə əlaqədar ola bilər. Tarsal tunel sindromu ayaqda sinirin sıxılması nəticəsində yaranan ciddi daban sancısı və yanma hissi yaradır. Periferik neyropatiya isə sinirlərin iltihabı və zədələnməsi nəticəsində daban altında ağrı və keyiməyə səbəb olur. Daban ağrısı və sinir sıxılması xüsusilə diabet xəstələrində tez-tez rast gəlinir. Disk yırtığı və bel nahiyəsində olan sinir sıxılmaları da ayağa yayılan daban ağrısı ilə nəticələnə bilər. Daban ağrısının səbəbləri sırasında yer alan bu hallar həm gəzərkən, həm də istirahət zamanı ağrılarla müşahidə olunur. Daban ağrısı üçün nə etməli sualının cavabı burada ilk növbədə sinir mənşəli olub-olmadığını müəyyənləşdirməkdir. Daban ağrısı və ayaq anatomiyası ilə birlikdə sinir yollarının düzgün işləməməsi də ağrı yaradır. Daban ağrısı və diabet ilə əlaqəli hallarda qan dövranı və sinir zədələnməsi birlikdə problem yaradır. Daban ağrısı müalicəsi üçün bu səbəblər dərindən analiz edilməli və uyğun həkimə müraciət olunmalıdır.
6. Metabolik və sistemik xəstəliklər
Daban ağrısı bəzi hallarda metabolik və sistemik xəstəliklərin nəticəsi olaraq meydana çıxır. Diabet, qan dövranı və sinir zədələnmələri ilə bağlı daban sancısı və daban sümüyü ağrısı yaradır. Daban ağrısı və diabet birlikdə olduqda, yaranın sağalmaması və sinir uclarının zədələnməsi səbəbindən ağrı daha da artır. Piylənmə (artıq çəki) isə daban sümüyünə həddən artıq təzyiq salır və daban ağrısına səbəb olur. Gut xəstəliyi, xüsusilə oynaqlarda və dabanda kristalların toplanması nəticəsində ağrılı iltihab yaradır. Sümük kistası və digər daban sümüyü zədəsi yaradan səbəblər də daban ağrısının səbəbləri sırasında yer alır. Daban ağrısı və metabolik xəstəliklər içərisində kalsium, fosfor, D vitamini pozğunluqları mühüm rol oynayır. Bu səbəblərdən yaranan daban ağrısı adətən uzunmüddətli və xroniki olur. Daban ağrısı müalicəsi üçün əsas xəstəlik tapılmadan sadəcə ağrını azaltmaq müvəqqəti təsir edir. Daban ağrısının qarşısını alma yolları sırasında çəkiyə nəzarət və düzgün qidalanma ön plandadır.
7. Ayaq quruluşu və mexaniki problemlər
Daban çatları ilə birlikdə ayaq quruluşu və mexaniki problemlər də daban ağrısına səbəb olur. Düz pəncə və yüksək tağlar səbəbindən ayaqda təzyiq bərabər paylanmır və daban sancısı yaranır. Ayaq biləyi mexanikası pozğunluğu da daban ağrısının səbəbləri sırasında yer alır. Uyğun olmayan ayaqqabı geyinmək və ortopedik daban altlığı istifadə etməmək daban ağrısı və ayaq anatomiyası üçün təhlükəlidir. Hündürdaban ayaqqabı geyinmək, xüsusilə nasos qabarığı (posterior kalkaneal ekzostoz) yaradaraq daban sümüyü ağrısı törədir. Daban ağrısı üçün ayaqqabı seçimi bu səbəbdən çox önəmlidir. Gəzərkən daban ağrısı yaşayan insanlar üçün bu halların araşdırılması vacibdir. Daban ağrısı üçün məşqlər və düzgün ayaq quruluşu üçün fizioterapiya mütləqdir. Daban ağrısı və düz pəncə kimi hallarda ortopedik müdaxilə tələb olunur. Daban ağrısı və artıq çəki ayaq quruluşunu daha da pozaraq problemi artırır. Daban ağrısı üçün nə etməli deyə soruşanlara əsasən düzgün ayaqqabı və ortopedik altlıq tövsiyə edilir.
8. Yaş və inkişafla əlaqəli səbəblər
Daban ağrısı həm uşaqlarda, həm də yaşlılarda fərqli səbəblərlə yarana bilər. Uşaqlarda böyümə dövrünə bağlı daban ağrısı (kalkaneal apofizit) inkişaf dövründə tez-tez müşahidə olunur. Bu zaman daban sümüyü hələ tam formalaşmadığı üçün yükə həssas olur. Daban ağrısı uşaq yaşlarında əsasən idmanla məşğul olan aktiv uşaqlarda ortaya çıxır. Yaşlılarda daban ağrısı isə adətən əzələ və sümük zəifliyi, oynaq dəyişiklikləri ilə əlaqəlidir. Haglund deformasiyası, yəni daban arxasında sümük çıxıntısı, xüsusən yaşlılarda ağrı yaradır. Daban ağrısı və ayaq anatomiyası yaşla dəyişdiyindən ağrının səbəbi müxtəlif ola bilər. Daban ağrısı və artıq çəki yaşlılarda daha ciddi fəsadlara səbəb olur. Daban ağrısının qarşısını alma yolları yaşlı və uşaq qruplarında fərqli yanaşma tələb edir.
9. Nadir və anadangəlmə səbəblər
Daban ağrısı bəzən nadir və anadangəlmə səbəblər nəticəsində ortaya çıxır və uzunmüddətli ağrılara səbəb ola bilər. Posterior kalkaneal ekzostoz (nasos qabarığı) xüsusilə hündürdaban ayaqqabı geyinən qadınlarda daban sancısı yaradan sümük çıxıntısıdır. Sinus tarsi sindromu isə ayaq biləyindəki kiçik bir oynağın disfunksiyası nəticəsində yaranır və daban ağrısına səbəb olur. Sarkoidoz kimi nadir iltihabi xəstəliklər bədəndə və o cümlədən daban sümüyündə şiş və iltihab yarada bilər. Sümük şişləri və daban sümüyü çıxığı də az rast gəlinən, lakin ciddi daban ağrısının səbəbləri arasındadır. Ayaq anatomiyasına bağlı qüsurlar, məsələn, doğuşdan gələn ayaq forması pozğunluqları daban ağrısı və ayaq anatomiyası ilə bağlı problemlərə gətirib çıxarır. Bu səbəblər adətən daban ağrısı üçün həkimə müraciət zamanı aşkarlanır və diaqnoz üçün rentgen, MRT kimi görüntüləmələr tələb edir. Daban ağrısı üçün nə etməli sualına cavab axtaranlar üçün səbəbin anadangəlmə olub-olmamasını həkim təyin etməlidir. Daban ağrısı və ayaq anatomiyası arasında sıx əlaqə var və düzgün diaqnoz vacibdir. Daban ağrısı üçün həkimə müraciət gecikərsə, bu hallar daha ağır fəsadlara səbəb ola bilər.
10. İnfeksiyalar və digər səbəblər
Daban ağrısı bəzi hallarda infeksiya və digər iltihabi proseslər səbəbindən yaranır və mütləq ciddi müalicə tələb edir. Osteomielit (sümük infeksiyası) daban sümüyü ağrısı və şiş ilə özünü göstərən ciddi bir səbəbdir. Ayaqda travmatik infeksiyalar və qançırlar — məsələn, iti əşyaların üzərinə basmaq — daban altında ağrı və iltihabla nəticələnir. Bakterial və iltihabi proseslər səbəbindən daban sancısı uzunmüddətli və kəskin ola bilər. Bu cür daban ağrısı adətən daban ağrısı və iltihabi xəstəliklər kateqoriyasına daxildir. Daban ağrısı müalicəsi üçün antibiotiklər və digər dərmanlar vacib ola bilər. Daban ağrısı üçün evdə müalicə bu səbəblərdə nəticə vermir və tibbi müdaxilə mütləqdir. Çünki, infeksiya səbəbindən yaranan ağrı daha şiddətli olur. Daban ağrısı üçün həkimə müraciət gecikərsə, infeksiya yayıla bilər. Daban ağrısı və revmatizm kimi xroniki iltihabi xəstəliklərlə birlikdə də inkişaf edə bilər.
11. Piy yastığının nazilməsi və göyərməsi
Daban ağrısı bəzi hallarda piy yastığının nazilməsi və göyərməsi nəticəsində yaranır və bu, xüsusilə yaşlılarda müşahidə olunur. Piy yastığı daban sümüyü ilə yer arasındakı qoruyucu təbəqədir və bu təbəqə incəldikdə daban sümüyü ağrısı əmələ gəlir. Xüsusilə yaşlılarda, piylənmə və artıq çəki səbəbindən bu yastıq zamanla zədələnir. Gəzərkən daban ağrısı, daban altında ağrı və daban sancısı bu hallarda çox müşahidə edilir. Uyğun olmayan ayaqqabı geyinmək və uzun müddət ayaq üstə qalmaq daban ağrısına nə səbəb olur sualının cavablarından biridir. Daban ağrısı üçün ortopedik daban altlığı istifadə etmək bu problemin həll yollarındandır. Daban ağrısı üçün masaj və məşqlər piy yastığını qorumağa kömək edə bilər. Daban ağrısı və ayaq anatomiyası arasında əlaqə olduğu üçün ayaq quruluşu düzgün dəstəklənməlidir. Daban ağrısı üçün həkimə müraciət edən şəxslərdə tez-tez bu problem aşkar edilir. Daban ağrısının qarşısını alma yolları arasında ideal çəki saxlamaq və düzgün ayaqqabı seçmək əsasdır.
12. Qançırlar və kəskin zədələr
Daban ağrısı bəzən qançırlar və kəskin zədələr nəticəsində ani və kəskin şəkildə ortaya çıxır. Ayaq altı qançırlar, iti və sərt cisimlərin üzərinə basdıqda daban sancısı və daban sümüyü ağrısı yaradır. Bu zaman daban altında ağrı çox şiddətli və bəzən hərəkətə mane ola bilər. Daban sümüyü zədəsi və daban sümüyü çıxığı kimi hallar da bu səbəblə bağlı ola bilər. Daban ağrısı və stress qırıqları ilə qarışdırılsa da, qançırlar daha səthi və kəskin ağrılı olur. Daban ağrısı üçün nə etməli sualına cavab olaraq, travma səbəbindən yaranan ağrılarda dərhal istirahət və həkimə müraciət vacibdir. Daban ağrısı müalicəsi bu hallarda əsasən zədənin ağırlığından asılı olur. Daban ağrısı və iltihabi proseslər bəzi hallarda zədə sonrası inkişaf edə bilər. Daban ağrısı üçün ağrıkəsici yalnız keçici rahatlıq verir, lakin əsas səbəbə yönəlmək vacibdir. Daban ağrısı və uşaq yaşlarında da bu tip zədələrdən sonra tez-tez rast gəlinir.
Daban ağrısı diaqnozu necə qoyulur?
Daban ağrısı müxtəlif səbəblərlə ortaya çıxa bilən və insanın gündəlik həyat keyfiyyətini azaldan ciddi narahatlıqlardandır. Daban ağrısının səbəbləri çoxşaxəli olduğundan, düzgün diaqnoz qoyulması müalicənin uğuru üçün əsas şərtdir. Ağrının səbəbini aydınlaşdırmaq üçün həkimlər xüsusi yanaşma tətbiq edirlər və daban ağrısı diaqnozu mərhələli şəkildə aparılır. Bu yazıda daban ağrısının diaqnostik prosesi, hansı müayinələr aparıldığı və xəstənin həkimə nə məlumat verməli olduğu barədə danışacağıq.
1. Xəstənin sağlamlıq tarixçəsi və əlamətlərin dinlənilməsi
Daban ağrısının diaqnozu prosesində ilk və ən vacib addımlardan biri xəstənin sağlamlıq tarixçəsinin öyrənilməsidir. Həkim daban ağrısı nə vaxtdan başladığını, ağrının hansı vəziyyətlərdə artdığını, günün hansı saatlarında şiddətləndiyini və hansı fəaliyyətlərin ağrını artırdığını soruşur. Xəstənin səhər daban ağrısı, gəzərkən daban ağrısı, istirahət zamanı və ya aktivlikdə ağrı barədə məlumat verməsi diaqnoz üçün vacibdir. Həkim, həmçinin xroniki xəstəliklər (məsələn, diabet, artrit, revmatizm) və əvvəlki travmalar barədə də soruşur. Bəzən daban ağrısına nə səbəb olur sualının cavabı əsas xəstəliklərdə gizli olur. Xəstənin ayaq quruluşu, piylənmə, idman fəaliyyəti, peşəkar iş fəaliyyəti kimi məlumatları da həkim üçün əhəmiyyətlidir. Daban ağrısı üçün nə etməli sualına cavab tapmaq üçün bu ilkin məlumatlar çox önəmlidir. Xəstə daban sümüyü ağrısı, daban sancısı, daban yırtığı və ya digər şikayətlərini tam və dəqiq çatdırmalıdır. Daban ağrısının səbəbləri bəzən xəstənin özünün vacib hesab etmədiyi məlumatlardan da ortaya çıxa bilər. Buna görə də, həkimə düzgün və ətraflı məlumat vermək diaqnozun düzgün qoyulmasında ilk addımdır.
2. Fiziki müayinə və müşahidə
Daban ağrısının diaqnozu zamanı fiziki müayinə vacib mərhələlərdən biridir. Həkim daban nahiyəsinə baxış keçirir, şişkinlik, qızartı, deformasiyalar, ayağın quruluşunda pozğunluq kimi əlamətləri axtarır. Daban sümüyü və ətraf toxumaların toxunma ilə həssaslığı, ağrı nöqtələri yoxlanılır. Həkim yerimək, bir ayaq üstə durmaq, barmaq uclarında qalxmaq, dizləri bükmək kimi müxtəlif hərəkətləri etdirməklə daban ağrısının şiddətini və səbəbini daha yaxşı anlaya bilir. Fiziki müayinə zamanı plantar fasiit, daban şporu (topuq şporu), Axilles tendoniti, bursit, sinir sıxılması kimi səbəblər aşkarlana bilər. Həkim daban ağrısı və düz pəncə və ya yüksək tağlar kimi ayaq quruluşu problemlərini də qiymətləndirir. Daban ağrısı üçün həkimə müraciət edənlərin fiziki müayinəsi diaqnozun ilk əsas hissəsidir. Daban ağrısı müalicəsi də məhz bu mərhələdə alınan məlumatlara əsaslanır.
3. Görüntüləmə üsulları və diaqnostik testlər
Daban ağrısı diaqnozu üçün görüntüləmə üsulları mühüm rol oynayır. Ən çox istifadə olunan üsullardan biri rentgen müayinəsidir, bu üsul ilə daban şporu, sümük çıxıntıları, sınıqlar və deformasiyalar aşkar edilir. Rentgen bəzən daban sümüyü zədəsi, daban sümüyü çıxığı, stress qırıqları kimi halların aşkarında vacibdir. Daha dərindən müayinə üçün MRT (maqnit-rezonans tomoqrafiyası) istifadə olunur və bu üsul ilə yumşaq toxuma zədələri, plantar fasiit, Axilles tendoniti, sinir sıxılması kimi hallar aydın görünür. Bəzən ultrasəs müayinəsi ilə vətər və bağ zədələnmələri dəqiqləşdirilir. Ağrının səbəbi iltihabi xəstəliklər və metabolik pozğunluqlar ola bilər deyə, qan testləri də aparılır. Qan analizi ilə romatoid artrit, gut, diabet, iltihabi markerlər kimi faktorlar araşdırılır. Daban ağrısının səbəbləri arasında infeksiyalar və revmatoid proseslər də ola bildiyindən, bu testlər həkimin işini asanlaşdırır. Daban ağrısı və iltihabi xəstəliklər şübhəsi varsa, əlavə müayinələr tələb oluna bilər.
Daban ağrısı üçün ev şəraitində tətbiq olunan müalicə yolları
Daban ağrısı gündəlik həyatı çətinləşdirən və hərəkət azadlığını məhdudlaşdıran narahatlıqlardandır. Xoşbəxtlikdən, bəzi yüngül və orta şiddətli daban ağrılarının müalicəsi üçün ev şəraitində tətbiq edilə bilən təsirli üsullar mövcuddur. Bu üsulların məqsədi ağrını azaltmaq, iltihabı aradan qaldırmaq və daban toxumalarının sağalmasını sürətləndirməkdir. Aşağıda daban ağrısına qarşı evdə tətbiq edilən təsirli metodlardan bəhs edəcəyik.
- Ayağa istirahət vermək və fəaliyyətlərin məhdudlaşdırılması
- Ayağa buz tətbiqi (buz terapiyası)
- Ortopedik içliklər və uyğun ayaqqabı seçimi
- Dartınma və gücləndirmə məşqləri
Ayağa istirahət vermək və fəaliyyətlərin məhdudlaşdırılması
Daban ağrısı zamanı ilk və ən vacib tədbirlərdən biri ayağa istirahət verməkdir. Uzun müddət ayaq üstə qalmaq, gəzmək və qaçmaq daban ağrısını artırır. Xüsusilə gəzərkən daban ağrısı və səhər daban ağrısı kimi şikayətləri olanlar istirahətə diqqət etməlidir. Daban ağrısına nə səbəb olur sualının cavabı bəzən sadə yüklənmədən qaynaqlanan ağrılarla əlaqəli ola bilər. Buna görə də, daban ağrısı üçün nə etməli deyə düşünənlər ilk olaraq ayağa tam istirahət verməlidir. Ayağın yuxarı qaldırılması daban sümüyü ağrısı və daban sancısını azalda bilər. Daban ağrısının səbəbləri arasında çox hərəkət və mexaniki yüklənmə də var. Bu zaman daban ağrısı və stress qırıqları riskini azaltmaq üçün istirahət mütləqdir. Daban ağrısı müalicəsi üçün həkimlər də ilk mərhələdə yüklənmənin dayandırılmasını tövsiyə edir.
Ayağa buz tətbiqi (buz terapiyası)
Daban ağrısı zamanı istifadə olunan təsirli üsullardan biri də buz terapiyasıdır. Daban sümüyü ağrısı, daban sancısı və iltihabi proseslər üçün buz tətbiqi şişkinliyi və ağrını azalda bilər. Xüsusilə idmandan sonra daban ağrısı və topuqda iltihab zamanı buz müalicəsi tövsiyə edilir. Buzu birbaşa dəriyə qoymaq olmaz, mütləq dəsmalla bükülməlidir. Gündə 2-3 dəfə 15-20 dəqiqə ərzində tətbiq olunması daban ağrısı müalicəsi üçün faydalıdır. Səhər daban ağrısı ilə oyananlar buz terapiyasından sonra rahatlıq hiss edə bilərlər. Daban altında ağrı və daban yırtığı kimi problemlərdə də buz terapiyası köməkçi ola bilər. Daban ağrısı və artrit zamanı şişkinliyi azaltmaq üçün buzdan istifadə effektivdir. Daban ağrısının qarşısını alma yolları arasında zədələrdən sonra buz tətbiqi də mühüm yer tutur.
Ortopedik içliklər və uyğun ayaqqabı seçimi
Daban ağrısı ilə mübarizədə ortopedik içliklər və düzgün ayaqqabı seçimi böyük rol oynayır. Daban ağrısı üçün ayaqqabı seçərkən yumşaq içlikli və qövs dəstəyi olan modellərə üstünlük verilməlidir. Daban ağrısı və düz pəncə və yüksək tağlar olan insanlarda ayaqqabı seçimi xüsusilə önəmlidir. Ortopedik daban altlığı daban hissəsini qoruyur və daban sancısını azaldır. Daban ağrısına nə səbəb olur sualının cavabı çox vaxt səhv ayaqqabı seçimi ilə bağlıdır. Daban ağrısı və artıq çəki olan şəxslər üçün isə daha güclü dəstək verən ayaqqabılar tövsiyə olunur. Daban ağrısı müalicəsi zamanı ayaqqabıların keyfiyyəti müalicənin effektivliyinə təsir edir. Daban ağrısı və ayaq anatomiyası nəzərə alınaraq seçilən ayaqqabılar ağrını azaldır. Daban sümüyü çıxığı və daban şporu (topuq şporu) kimi problemlərdə ortopedik ayaqqabılar məcburidir. Beləliklə, daban ağrısı üçün nə etməli sualının cavabı arasında düzgün ayaqqabı seçimi ilk yerdə gəlir.
Dartınma və gücləndirmə məşqləri
Daban ağrısı zamanı əzələləri və vətərləri gücləndirmək üçün xüsusi məşqlər vacibdir. Daban ağrısı üçün məşqlər əsasən plantar fasiit, Axilles tendoniti və daban şporu hallarında çox təsirlidir. Daban sancısı və daban altında ağrı üçün məhz məşqlər tövsiyə edilir. Daban ağrısı və idmançılarda bu məşqlər zəruri profilaktika rolunu oynayır. Daban ağrısı üçün evdə müalicə yolları arasında gündəlik 10-15 dəqiqəlik məşqlər vacibdir. Daban ağrısı müalicəsi üçün həkimlər xüsusi məşq proqramları hazırlayır. Daban ağrısı və stress qırıqları zamanı həkimlə razılaşdırmadan məşqə başlamaq olmaz. Daban sümüyü zədəsi və daban ağrısı uşaq yaşlarında mütləq xüsusi diqqət tələb edir. Daban ağrısının qarşısını alma yolları üçün ayaq əzələlərinin güclü olması əsas şərtdir.
Daban ağrısının peşəkar tibbi müalicəsi necə aparılır?
Daban ağrısı şiddətli və uzunmüddətli olduqda, ev müalicəsi kifayət etmir və peşəkar tibbi müdaxilə tələb olunur. Daban ağrısının səbəbləri həkim tərəfindən dəqiqləşdirildikdən sonra xüsusi müalicə planı hazırlanır. Bu plan xəstənin vəziyyəti, ağrının səbəbi və şiddətinə əsaslanır. Aşağıda daban ağrısı üçün peşəkar tibbi müalicə üsullarını təqdim edirik.
- Dərman müalicəsi
- Fiziki müalicə və fizioterapiya
- İynə və PRP müalicəsi
- Cərrahi müalicə
Dərman müalicəsi
Daban ağrısı üçün ən çox tətbiq edilən üsullardan biri dərman müalicəsidir. Daban ağrısı müalicəsi zamanı iltihabəleyhinə və ağrıkəsici dərmanlar həkim tərəfindən təyin edilir. Daban sümüyü ağrısı və daban sancısı üçün ibuprofen, naproksen və digər NSAİİ dərmanlar tövsiyə olunur. Xüsusilə daban ağrısı və iltihabi xəstəliklər zamanı bu dərmanlar vacib rol oynayır. Bəzi hallarda daban ağrısına qarşı krem və yerli gellər də əlavə rahatlıq verir. Ağır iltihabi hallarda isə kortikosteroid inyeksiyaları tətbiq oluna bilər. Daban ağrısı və artrit, daban ağrısı və revmatizm kimi hallarda bu müalicə qaçılmaz olur. Lakin daban ağrısı üçün nə etməli deyə düşünənlər üçün dərman sadəcə müvəqqəti həll ola bilər. Daban ağrısının səbəbləri aradan qaldırılmadan dərmanlar yalnız ağrını azaltmaq üçündür. Daban ağrısı və diabet xəstələrində dərman istifadəsi zamanı həkim nəzarəti vacibdir.
Fiziki müalicə və fizioterapiya
Daban ağrısı zamanı fiziki müalicə və fizioterapiya uzunmüddətli rahatlıq gətirən təsirli üsullardır. Daban ağrısı müalicəsi üçün fizioterapevt tərəfindən hazırlanan xüsusi proqramlar ayaq əzələlərini və vətərləri gücləndirir. Daban ağrısı üçün məşqlər, plantar fasiit, daban şporu (topuq şporu) və Axilles tendoniti hallarında çox effektivdir. Daban ağrısının səbəbləri arasında yer alan əzələ zəifliyi və dartılmalar fizioterapiya ilə düzəlir. Daban ağrısı və stress qırıqları hallarında xüsusi məşqlər və daban ağrısında fizioterapiya vacib müalicə metodudur. ESWT (zərbə dalğası terapiyası) və ultrasəs terapiyası ilə toxuma bərpası və ağrı azaldılır. Daban ağrısı üçün iynə müalicəsi və digər tibbi yanaşmalarla birlikdə fizioterapiya tətbiq edilə bilər. Xüsusilə daban ağrısı və uşaq yaşlarında fizioterapiya ayağın düzgün inkişafına kömək edir. Daban ağrısı və ayaq anatomiyası nəzərə alınaraq fərdi məşqlər planlaşdırılır. Daban ağrısı idmançılarda isə fizioterapiya tez-tez profilaktik olaraq da istifadə edilir.
İynə və PRP müalicəsi
Daban ağrısı üçün son illərdə PRP (trombositlə zəngin plazma) və iynə müalicəsi geniş tətbiq olunur. Daban ağrısı müalicəsi zamanı PRP toxumaların regenerasiyasını sürətləndirir və təbii sağalmanı dəstəkləyir. Daban ağrısının səbəbləri arasında yer alan daban tıxacları (daban dikəsi) və plantar fasiit üçün PRP effektlidir. Daban ağrısı və stress qırıqları və digər xroniki hallarda da PRP istifadə olunur. Bəzən kortikosteroid inyeksiyaları da daban ağrısına nə səbəb olur sualının cavabı olan iltihabi hallarda tətbiq edilir. Daban ağrısı üçün iynə müalicəsi ilə daban sancısı və iltihab azaldılır. Daban sümüyü ağrısı və daban yırtığı hallarında PRP toxuma bərpasını artırır. Daban ağrısı və iltihabi xəstəliklər zamanı müalicənin effektini artırmaq üçün PRP ilə yanaşı digər üsullar da istifadə edilir. Daban ağrısı üçün nə etməli sualına cavab olaraq, PRP son zamanlar müasir və təhlükəsiz yol kimi tanınır. Daban ağrısı üçün ortoped tərəfindən planlanan PRP müalicəsi həkim nəzarətində olmalıdır.
Cərrahi müalicə
Daban ağrısı üçün bəzi ağır hallarda cərrahi müdaxilə tələb olunur. Daban ağrısı müalicəsi zamanı bütün konservativ üsullar nəticə vermədikdə cərrahi yol seçilə bilər. Xüsusilə daban şporu (topuq şporu) və plantar fasiit üçün uzunmüddətli və ağır hallarda əməliyyat icra olunur. Daban ağrısına nə səbəb olur sualının cavabı olan mexaniki problemlər bəzən yalnız əməliyyatla aradan qalxır. Daban sümüyü çıxığı, daban sümüyü zədəsi və daban dikəsi kimi hallarda cərrahi müdaxilə müzakirə edilə bilər. Daban ağrısı üçün nə etməli deyə düşünənlər üçün cərrahiyyə son seçim olmalıdır. Artıq daban ağrısı üçün iynə müalicəsi, PRP və fizioterapiya daha üstün tutulan müalicə formalarıdır. Buna baxmayaraq, daban ağrısı uşaq yaşlarında və ya yaşlılarda bəzi anadangəlmə və ya ağır hallarda əməliyyat lazım olur. Daban ağrısı üçün ortoped mütəxəssisi bu qərarı verməlidir.
Daban ağrısının qarşısını necə almaq olar?
Daban ağrısı gündəlik həyatı məhdudlaşdıran və hərəkət azadlığını azaldan ciddi narahatlıqlardan biridir. Daban ağrısının səbəbləri arasında mexaniki yüklənmələr, uyğun olmayan ayaqqabılar, artıq çəki və əzələ zəifliyi mühüm rol oynayır. Daban ağrısı müalicəsi qədər onun qarşısının alınması da sağlam həyat tərzinin vacib hissəsidir. Bu yazıda daban ağrısının qarşısını alma yolları sadalanacaqdır.
Daban ağrısının qarşısını alma yolları:
- Düzgün və ortopedik ayaqqabı seçimi
- Daimi və uyğun idmanla əzələlərin gücləndirilməsi
- İdmandan və gündəlik fəaliyyətlərdən əvvəl isinmə və dartınma hərəkətləri
- Artıq çəkidən uzaq durmaq və ideal bədən çəkisini qorumaq
- Ayaq quruluşuna uyğun ortopedik daban altlıqlarından istifadə
- Ayaq sağlamlığı üçün uyğun və yumşaq səthlərdə yerimək
- Davamlı və uzun müddətli ayaq üstə durmaqdan çəkinmək
- Ayaq və topuq ətrafı əzələlərin gücləndirilməsi üçün müntəzəm məşqlər
- Ayaqlar üçün istirahət dövrləri yaratmaq və yükü azaltmaq
- Sərt və bərk səthlərdə ayaqyalın gəzməkdən çəkinmək
- İdman ayaqqabılarının vaxtaşırı yenilənməsi və köhnə ayaqqabılardan istifadə etməmək
Daban ağrısı haqqında tez-tez verilən suallar
Daban ağrısına nə səbəb olur?
Daban ağrısı adətən uzun müddət ayaq üstə qalmaq, artıq çəki, düzgün ayaqqabı seçməmək və plantar fasiit kimi iltihabi proseslərdən yaranır. Ayaq quruluşundakı problemlər və vətər zədələnmələri də ağrıya səbəb ola bilər.
Daban ağrısı hansı xəstəliklərlə əlaqəli ola bilər?
Daban ağrısı topuq ağrı və plantar fasiit, Axilles tendoniti, revmatizm, diabet və artrit kimi xəstəliklərlə əlaqəlidir. Bəzən metabolik və sinir sistemi problemləri də ağrıya yol açır.
Səhər oyandıqda daban ağrısı nədən yaranır?
Daban ağrısı səhər oyanarkən əsasən plantar fasiitin iltihablı fazasında ortaya çıxır. Gecə istirahətdən sonra vətərlərin bərkiməsi səbəbindən səhər addımları ağrılı olur.
Gəzərkən daban ağrısı niyə olur?
Daban ağrısı gəzərkən daban altındakı toxumalara düşən yükdən və iltihabi proseslərdən qaynaqlanır. Yanlış ayaqqabı seçimi və artıq çəki bu ağrını artırır.
Daban şporu (topuq şporu) nədir və necə yaranır?
Daban şporu daban sümüyündə yaranan kiçik sümük çıxıntısıdır və əsasən uzunmüddətli iltihab nəticəsində formalaşır. Daban ağrısı ilə birlikdə xüsusilə səhərlər ilk addımlarda kəskin sancıya səbəb olur.
Daban ağrısı üçün hansı həkimə müraciət etməli?
Daban ağrısı üçün ilk növbədə ortoped və ya travmatoloq həkimə müraciət edilməlidir. Zəruri hallarda fizioterapevt və revmatoloq dəstəyi də lazım ola bilər.
Daban ağrısı üçün hansı müayinələr aparılır?
Daban ağrısı zamanı həkim tərəfindən fiziki müayinə ilə yanaşı, rentgen, MRT və qan testləri aparıla bilər. Bəzən daban ağrısı üçün gips və digər dəstək üsulları üçün diaqnoz vacibdir.
Daban ağrısı üçün ev şəraitində nə etməli?
Daban ağrısı üçün evdə istirahət, buz qoymaq və ortopedik içliklərdən istifadə faydalı ola bilər. Ayaq əzələlərini dartmaq və ağır fəaliyyətdən uzaq durmaq da ağrını azaldır.
Daban ağrısını azaltmaq üçün hansı məşqlər faydalıdır?
Daban ağrısı üçün plantar fasiya və baldır əzələlərini dartan sadə məşqlər təsirlidir. Ayaq və daban altını uzadan və gücləndirən hərəkətlər ağrını azaltmağa kömək edir.
Daban ağrısı üçün hansı ayaqqabılar seçilməlidir?
Daban ağrısı olanlar üçün yumşaq içlikli, qövs dəstəyi olan və daban hissəsi yastıqlanmış ayaqqabılar tövsiyə olunur. Ayaqqabılar rahat, elastik və ayağın quruluşuna uyğun olmalıdır.
Ortopedik daban altlıqları daban ağrısına kömək edirmi?
Daban ağrısı üçün ortopedik daban altlıqları ayaq quruluşunu dəstəkləyərək ağrını azaldır. Xüsusilə plantar fasiit və düz pəncə problemlərində altlıqlar çox faydalıdır.
Daban ağrısı üçün hansı dərmanlar istifadə olunur?
Daban ağrısı zamanı iltihabı və ağrını azaltmaq üçün NSAİİ qrupundan olan dərmanlar (ibuprofen, naproksen) istifadə edilir. Ləng sağalan hallarda isə həkim kortizon inyeksiyaları tövsiyə edə bilər.
Daban ağrısı üçün fizioterapiya nə zaman lazımdır?
Daban ağrısı uzun müddət keçmədikdə və müalicəyə cavab vermədikdə fizioterapiya zəruridir. Zərbə dalğası (ESWT), ultrasəs və məşqlər fizioterapiyanın əsas üsullarıdır.
Daban ağrısının qarşısını almaq üçün nələrə diqqət etməli?
Daban ağrısı yaşamamaq üçün ideal çəki saxlamaq, uyğun ayaqqabı seçmək və müntəzəm ayaq məşqləri etmək lazımdır. Ayaqları uzun müddət yükləməmək və ortopedik dəstəkdən istifadə vacibdir.
Daban ağrısı cərrahi müalicə tələb edirmi?
Daban ağrısı nadir hallarda cərrahi müdaxilə tələb edir, yalnız uzunmüddətli və müalicəyə cavab verməyən hallarda. Əməliyyat əsasən ciddi daban şporu və plantar fasiitin ağır formaları üçün nəzərdə tutulur.
Daban ağrısı müalicəsi nə qədər vaxt aparır?
Daban ağrısı müalicəsinin müddəti səbəbinə görə dəyişir, adətən 4-8 həftə ərzində yaxşılaşma müşahidə olunur. Lakin daban ağrısı və yaşlılarda bu proses daha uzun çəkə bilər.
