Artroz milyonlarla insanın gündəlik həyat keyfiyyətini aşağı salan ciddi bir degenerativ oynaq xəstəliyidir. Oynaq səthindəki qığırdaq aşınması, oynaq mayesi azalması və nəticədə yaranan sümükarası sürtünmə bu xəstəliyin əsas xüsusiyyətlərindəndir. Əgər siz də xroniki oynaq ağrısı, hərəkət məhdudiyyəti və ya sümük çıxıntıları (osteofitlər) kimi problemlərlə qarşılaşırsınızsa, bu yazını diqqətlə oxuyun!
Bu yazıda artrozun əlamətləri, səbəbləri, müalicə üsulları və qarşısının alınması barədə ətraflı məlumat verəcəyik. Revmatoloji xəstəliklər arasında geniş yayılmış bu problemə qarşı müasir və effektiv fizioterapiya metodları, dərman terapiyası, hialuron turşusu inyeksiyaları, hondroprotektorlar, alternativ tibb və artroz kimi yanaşmalar haqqında faydalı tövsiyələr tapa biləcəksiniz.
Məqaləni oxuyaraq, peşəkar idmançılar və artroz riski, artrozun həyat keyfiyyətinə təsiri kimi mövzular barədə də məlumat əldə edəcək, həmçinin MRT və rentgen müayinəsi ilə artrozun diaqnostikası prosesini öyrənəcəksiniz. Sağlam və ağrısız bir həyat üçün indi oxumağa başlayın!
Artroz nədir?
Artroz əsasən qığırdaq aşınması, oynaq mayesi azalması və sümükarası sürtünmə nəticəsində meydana çıxan degenerativ oynaq xəstəliyidir. Bu problem tədricən inkişaf edərək xroniki oynaq ağrısı, hərəkət məhdudiyyəti və sümük deformasiyası kimi simptomlara səbəb olur.
Osteoartrit kimi də tanınan bu xəstəlik, xüsusilə yaşlılıq və oynaq problemləri, genetik faktorlar və artroz kimi təsirlərdən qaynaqlanır və bir çox revmatoloji xəstəliklər arasında geniş yayılmışdır. Sümük çıxıntıları (osteofitlər) və oynaq səthində dəyişikliklər baş verərək oynaq elastikliyi azalır, nəticədə gündəlik hərəkətlər çətinləşir.
Oynaq sağlamlığı üçün fizioterapiya, müalicəvi idman hərəkətləri, qidalanma və artroz, eləcə də fiziki aktivlik və oynaq sağlamlığı kimi faktorlar mühüm rol oynayır. Artrozun əlamətləri, artrozun müalicəsi, artrozun qarşısının alınması, həmçinin alternativ tibb və artroz barədə ətraflı məlumatı məqalənin davamında tapa bilərsiniz.
Artrozun əsas səbəbləri hansılardır?
Artroz inkişaf etmə səbəbləri müxtəlif olsa da, əsasən qığırdaq aşınması, oynaq mayesi azalması və sümükarası sürtünmə nəticəsində meydana çıxan degenerativ oynaq xəstəliyidir. Xəstəliyin yaranmasına həm daxili, həm də xarici amillər təsir göstərir. Yaşlılıq və oynaq problemləri, genetik faktorlar və artroz, hormonal dəyişikliklər, metabolik sindrom və artroz kimi faktorlar xroniki oynaq ağrısı və hərəkət məhdudiyyəti ilə nəticələnə bilər. Aşağıda artrozun əsas səbəbləri haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.
- Yaş və degenerativ dəyişikliklər
- Genetik faktorlar və irsi meyillik
- Artıq çəki və metabolik problemlər
- Oynaq travmaları və zədələr
- Hormon və metabolik xəstəliklər
- Hərəkətsizlik və ya həddindən artıq yüklənmə
- İltihabi və autoimmun xəstəliklər
- Ekoloji faktorlar və toksik maddələr
Yaş və degenerativ dəyişikliklər
Artroz yaş artdıqca oynaq toxumalarının zəifləməsi və qığırdaq aşınması nəticəsində meydana çıxır. Yaşlandıqca oynaq mayesi azalması baş verir ki, bu da sümükarası sürtünməni artırır və oynaqda aşınmaya səbəb olur. Xüsusilə 60 yaşdan yuxarı insanlarda sümük çıxıntıları (osteofitlər) meydana gələrək sümük deformasiyası yaradır. Bu degenerativ dəyişikliklər oynaq elastikliyi azaltdığından hərəkət məhdudiyyəti və xroniki oynaq ağrısı qaçılmaz olur. Yaşlılıq və oynaq problemləri səbəbindən xəstələr gündəlik fəaliyyətlərində çətinliklərlə qarşılaşırlar. Oynaq sağlamlığı üçün erkən yaşlardan müvafiq fizioterapiya və müalicəvi idman hərəkətləri tətbiq etmək vacibdir. D vitamininin rolu və kalsium və oynaq sağlamlığı da artroz riskini azaltmağa kömək edir. Yaşlanma prosesi oynaq toxumalarına təsir etsə də, müvafiq həyat tərzi dəyişiklikləri ilə risk minimuma endirilə bilər. Beləliklə, yaş faktoru qaçınılmaz olsa da, düzgün yanaşmalarla artrozun inkişafı ləngidilə bilər.
Genetik faktorlar və irsi meyillik
Artroz bəzi insanlarda genetik faktorlar və artroz arasındakı əlaqəyə görə inkişaf edə bilər. Əgər ailədə revmatoloji xəstəliklər və ya oynaq sağlamlığı ilə bağlı problemlər varsa, risk artır. Genetik meylliliyi olan şəxslərdə oynaq elastikliyi daha zəif ola bilər ki, bu da sümükarası sürtünmə prosesini sürətləndirir. Anadangəlmə oynaq anomaliyaları və sümük deformasiyası səbəbindən oynaqlarda erkən qığırdaq aşınması baş verə bilər. Bu şəxslər üçün oynaq qoruma üsulları tətbiq etmək və oynaq sağlamlığını qorumaq daha vacibdir. Fiziki aktivlik və oynaq sağlamlığı bu riski azalda bilsə də, ağır yüklənmələrdən çəkinmək lazımdır. Metabolik sindrom və artroz arasında da əlaqə mövcuddur, çünki bəzi genetik faktorlar maddələr mübadiləsini zəiflədir. Həkim məsləhətləri ilə erkən diaqnoz qoyulması və profilaktik tədbirlərin görülməsi vacibdir. Beləliklə, genetik meyllilik nəzarət edilə bilməsə də, sağlam həyat tərzi və müalicə üsulları ilə artrozun qarşısı qismən alına bilər.
Artıq çəki və metabolik problemlər
Artroz və piylənmə birbaşa əlaqəlidir, çünki artıq çəki sümükarası sürtünməni artıraraq qığırdaq aşınmasına səbəb olur. Oynaq mayesi azalması və sümük deformasiyası artıq çəki səbəbilə daha sürətlə inkişaf edə bilər. Arıqlama və oynaq yüklənməsi strategiyaları tətbiq edilmədikdə xroniki oynaq ağrısı və hərəkət məhdudiyyəti qaçılmaz olur. Piylənmə ilə bağlı metabolik sindrom və artroz arasında da əlaqə mövcuddur. Maddələr mübadiləsinin pozulması oynaq sağlamlığı üçün mənfi təsir göstərir və iltihabi prosesləri sürətləndirir. Qidalanma və artroz arasında balans yaratmaq üçün antioksidantlarla zəngin pəhriz qəbul etmək tövsiyə olunur. Beləliklə, çəkini nəzarətdə saxlamaq və sağlam metabolizmanı qorumaq artroz riskini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.
Oynaq travmaları və zədələr
Artroz əvvəlki travmalar nəticəsində inkişaf edə bilər və bu əsasən idmançılar və ya ağır fiziki iş görən insanlarda daha çox rast gəlinir. Sınıqlar, bağların cırılması, menisk zədələnmələri və oynaq çıxıqları xəstəliyin erkən başlamasına səbəb ola bilər. Peşəkar idmançılarda artroz riski yüksəkdir, çünki təkrarlanan zədələr oynaq mayesi azalması və qığırdaq aşınması kimi problemlərə gətirib çıxarır. Oynaq qoruma üsulları tətbiq olunmadıqda sümükarası sürtünmə artır və oynaq səthində degenerativ dəyişikliklər meydana gəlir. MRT və rentgen müayinəsi travmaların artroza səbəb olub-olmadığını müəyyən etmək üçün vacibdir. Travmaların artrozla nəticələnməsinin qarşısını almaq üçün fizioterapiya, masaj və artroz və istilik və soyuq terapiya tətbiq oluna bilər. Xəstəlikdən qorunma tədbirləri ilə oynaq toxumalarının qorunması mümkündür. Həkim məsləhətləri əsasında zədələnmiş oynaqların müalicəsi erkən aparılmalıdır.
Hormon və metabolik xəstəliklər
Artroz bəzi endokrin xəstəliklər və hormonal dəyişikliklər nəticəsində inkişaf edə bilər. Xüsusilə postmenopauzal dövrdə qadınlarda estrogen səviyyəsinin azalması qığırdaq aşınması və oynaq mayesi azalması riskini artırır. Metabolik sindrom və artroz arasında da əlaqə mövcuddur, çünki şəkərli diabet və digər metabolik problemlər sümükarası sürtünməni artırır. Tiroid xəstəlikləri, piylənmə və böyrək xəstəlikləri də oynaqlarda degenerativ dəyişikliklərə səbəb ola bilər. Həkim məsləhətləri əsasında düzgün qidalanma və bitki mənşəli müalicə üsulları tətbiq etmək oynaq sağlamlığını qorumağa kömək edir. Fizioterapiya metodları, hondroprotektorlar və PRP terapiya bu tip xəstəliklərin təsirini azaltmağa kömək edə bilər. Alternativ tibb və artroz sahəsində aparılan tədqiqatlar göstərir ki, bəzi bitki mənşəli preparatlar iltihabı azalda bilər. Oynaq qoruma üsulları və müalicəvi idman hərəkətləri də xəstəliyin inkişafını yavaşlada bilər. Beləliklə, hormonal balans və metabolik sağlamlıq artrozun qarşısının alınmasında mühüm rol oynayır.
Hərəkətsizlik və ya həddindən artıq yüklənmə
Artroz həm oturaq həyat tərzi, həm də həddindən artıq fiziki yüklənmə nəticəsində inkişaf edə bilər. Fiziki aktivlik və oynaq sağlamlığı arasında balansın pozulması qığırdaq aşınması və sümükarası sürtünmə riskini artırır. Hərəkətsiz insanlar üçün oynaq elastikliyi azalır, oynaq qidalanması zəifləyir və oynaq mayesi azalması baş verir. Digər tərəfdən, idmançılar və ağır fiziki iş görən şəxslərdə sümük çıxıntıları (osteofitlər) və sümük deformasiyası yaranaraq xroniki oynaq ağrısı ilə nəticələnə bilər. Müalicəvi idman hərəkətləri, fizioterapiya metodları və masaj və artroz oynaq sağlamlığını qorumağa kömək edir. D vitamininin rolu və düzgün qidalanma artrozun inkişaf riskini azalda bilər. Arıqlama və oynaq yüklənməsi də artrozun qarşısının alınmasında əsas amillərdən biridir. Təbii yağlar və oynaq sağlamlığı üçün istifadə edilən bitki mənşəli məhsullar oynaq iltihabını azaltmağa kömək edə bilər. Beləliklə, balanslı fiziki aktivlik və oynaq qoruma üsulları artrozun inkişafının qarşısını almaq üçün vacibdir.
İltihabi və autoimmun xəstəliklər
Artroz bəzi revmatoloji xəstəliklər və iltihabi proseslər nəticəsində də yarana bilər. Revmatoid artrit, sistemli qırmızı qurdeşənəyi və digər autoimmun xəstəliklər oynaq toxumalarına ciddi ziyan vura bilər. Oynaq mayesi azalması və qığırdaq aşınması bu xəstəliklərin yaratdığı iltihab nəticəsində daha sürətlə baş verir. Xroniki oynaq ağrısı və hərəkət məhdudiyyəti bu vəziyyətlərdə daha erkən yaşlarda özünü göstərə bilər. Dərman terapiyası, fizioterapiya metodları və PRP terapiya kimi müalicə üsulları xəstəliyin irəliləməsini yavaşlada bilər. Alternativ tibb və artroz müalicəsində bəzi bitki mənşəli vasitələrdən istifadə edilir, lakin bu həkim məsləhəti ilə aparılmalıdır. Oynaq protezləri və cərrahi müdaxilə daha ağır hallarda tətbiq edilə bilər. İstilik və soyuq terapiya və su terapiyası və hidroterapiya bu xəstələr üçün ağrını azaltmağa kömək edə bilər. Xəstəlikdən qorunma tədbirləri və erkən müalicə ilə bu prosesin ağırlaşmasının qarşısı alına bilər. Beləliklə, iltihabi xəstəliklər və autoimmun problemlər artrozun yaranmasına səbəb ola biləcək əsas risk faktorlarındandır.
Ekoloji faktorlar və toksik maddələr
Artroz ekoloji amillər və zərərli kimyəvi maddələrin təsiri nəticəsində də inkişaf edə bilər. Toksik maddələr və sənaye tullantıları oynaqlarda qığırdaq aşınması prosesini sürətləndirə bilər. Ağır metallarla işləyən insanlarda oynaq sağlamlığı daha tez pisləşə bilər. Hava çirklənməsi, qeyri-sağlam qidalanma və stres və oynaq xəstəlikləri artroz riskini artırır. Mikroelement çatmamazlığı və D vitamininin rolu da oynaqların sağlamlığı üçün vacibdir. Qidalanma və artroz arasındakı əlaqə nəzərə alınaraq, sağlam qidalanma və antioksidantlarla zəngin pəhriz tövsiyə edilir. Alternativ tibb və artroz sahəsində aparılan araşdırmalar göstərir ki, bəzi təbii yağlar iltihabı azalda bilər. Oynaq elastikliyi üçün lazımi qidalar qəbul edilməlidir. Beləliklə, zərərli ekoloji faktorların və toksik maddələrin təsiri artrozun inkişafında mühüm rol oynaya bilər.
Artrozun simptomları
Artroz – oynaqların tədricən zədələnməsi ilə müşayiət olunan degenerativ oynaq xəstəliyidir. Xəstəlik ilkin mərhələdə yüngül əlamətlərlə başlayır, lakin zamanla daha ciddi problemlərə səbəb ola bilər. Aşağıda artrozun əsas simptomları sadalanmışdır:
- Xroniki oynaq ağrısı
- Hərəkət məhdudiyyəti
- Oynaqlarda sərtlik
- Sümükarası sürtünmə nəticəsində çırtıltı və cırıltı səsləri
- Oynaq mayesi azalması səbəbilə diskomfort hissi
- Sümük çıxıntıları (osteofitlər)
- Sümük deformasiyası və oynaq formasının dəyişməsi
- Oynaqlarda şişkinlik və iltihab
- Hərəkət zamanı tarazlığı saxlamaqda çətinlik
- Oynaqlarda istilik və qızartı hissi
Artrozun diaqnostikası
Artroz zamanla qığırdaq aşınması, oynaq mayesi azalması və sümükarası sürtünmə nəticəsində inkişaf edir. Erkən mərhələdə simptomlar yüngül olsa da, irəlilədikcə xroniki oynaq ağrısı, hərəkət məhdudiyyəti və sümük deformasiyası yaranır. Xəstəliyin vaxtında və dəqiq diaqnostikası müalicənin effektivliyini artırır və oynaq sağlamlığını qorumağa kömək edir. Artrozun diaqnostikası bir neçə mərhələdən ibarətdir və müxtəlif müayinə üsulları ilə təsdiqlənir. Aşağıda artrozun diaqnostikası üçün əsas metodlar izah olunmuşdur:
- Anamnez və fiziki müayinə
- Rentgen müayinəsi
- Maqnit Rezonans Görüntüləmə (MRT)
- Qan testləri və laborator müayinələr
- Oynaq mayesinin analizi
- Ultrasonoqrafiya və sümük skan testləri
1. Anamnez və fiziki müayinə
Artroz diaqnostikasının ilk addımı xəstənin tibbi tarixçəsinin və simptomlarının dəyərləndirilməsi ilə başlayır. Həkim xəstədən xroniki oynaq ağrısı, hərəkət məhdudiyyəti və əvvəlki travmalar barədə məlumat alır. Oynaq sağlamlığı ilə bağlı problemlərin olub-olmaması, həmçinin genetik meyillilik nəzərə alınır. Fiziki müayinə zamanı həkim oynaq elastikliyi, sümük çıxıntıları (osteofitlər) və həssaslığı yoxlayır. Sümükarası sürtünmə nəticəsində hərəkət zamanı səs-küy və çırtıltı müşahidə edilə bilər. Xəstənin fiziki aktivlik və oynaq sağlamlığı səviyyəsi qiymətləndirilərək gündəlik fəaliyyətlərdə çətinliklərin olub-olmadığı araşdırılır. Oynaqlarda şişkinlik və deformasiya əlamətləri müşahidə edilərsə, əlavə testlər təyin olunur. Revmatoloji xəstəliklər və iltihabi proseslərin mövcudluğu ehtimalı nəzərdən keçirilir. Erkən mərhələdə artrozun əlamətləri qeyri-müəyyən ola bilər, lakin fiziki müayinə xəstəliyin ilkin əlamətlərini müəyyən etməyə kömək edir. Beləliklə, anamnez və fiziki müayinə artrozun diaqnozunun ilk və vacib mərhələsidir.
2. Rentgen müayinəsi
Artroz diaqnozunun təsdiqlənməsi üçün ilk növbədə MRT və rentgen müayinəsi aparılır. Rentgen görüntüləri oynaq boşluğunun daralması, qığırdaq aşınması və sümük çıxıntıları (osteofitlər) kimi dəyişiklikləri göstərir. İrəliləmiş hallarda rentgen müayinəsi zamanı sümük deformasiyası və oynaq səthində kistaya bənzər törəmələr müşahidə oluna bilər. Artroz və artrit fərqlərini müəyyən etmək üçün rentgen görüntüləri müqayisə edilir. Həkimlər kəskin və xroniki artroz fərqlərini ayırd etmək üçün bu müayinəyə üstünlük verirlər. Yaşlılıq və oynaq problemləri səbəbilə bəzi xəstələrdə sümük toxumasının dəyişiklikləri daha aydın görünə bilər. Rentgenin ayaqüstə çəkilməsi ilə oynağın yük daşıyan vəziyyətdə necə dəyişdiyi təhlil edilir. Oynaq sahəsində sıxlaşma, qığırdaq toxumasının nazikləşməsi və oynaq sağlamlığı üçün riskli göstəricilər araşdırılır. Erkən mərhələdə dəyişikliklər minimal olsa da, zamanla rentgen nəticələri xəstəliyin irəliləməsini daha dəqiq göstərir. Beləliklə, rentgen müayinəsi artroz diaqnostikasında əsas üsullardan biri hesab edilir.
3. Maqnit Rezonans Görüntüləmə (MRT)
Artroz diaqnostikasında MRT yumşaq toxumaların və oynaq mayesi azalması ilə bağlı dəyişikliklərin araşdırılmasına imkan yaradır. Bu müayinə oynaqdakı qığırdaq toxumasının incəlməsi və degenerasiyasını daha dəqiq görməyə imkan verir. Sümükarası sürtünmə və qığırdaqda yaranan mikro çatlar MRT vasitəsilə aşkarlana bilər. Revmatoloji xəstəliklər və digər oynaq problemlərinin istisna edilməsi üçün bu metod olduqca effektivdir. Hialuron turşusu inyeksiyaları, hondroprotektorlar və digər oynaqdaxili müalicələrin effektivliyini qiymətləndirmək üçün MRT-dən istifadə edilir. Bu müayinə oynaq protezləri və ya cərrahi müdaxiləyə ehtiyac olub-olmadığını müəyyən etməyə kömək edir. Fizioterapiya metodları və digər konservativ müalicələrin nəticələri də MRT ilə izlənilir. Yumşaq toxumalar və bağların vəziyyəti haqqında ətraflı məlumat əldə etmək üçün MRT vacibdir. Müalicə planının hazırlanmasında MRT nəticələri əsas göstəricilərdən biri hesab edilir.
4. Qan testləri və laborator müayinələr
Artroz diaqnostikası zamanı qan testləri iltihabi proseslərin və digər xəstəliklərin istisna edilməsi üçün istifadə olunur. Romatoid artrit və digər iltihablı oynaq xəstəliklərinin mövcudluğunu təyin etmək üçün qan analizləri aparılır. C-reaktiv protein (CRP) və eritrosit çökmə sürəti (ESR) testləri iltihab səviyyəsini qiymətləndirmək üçün istifadə edilir. Metabolik sindrom və artroz arasındakı əlaqəni müəyyən etmək üçün qan şəkəri və lipid səviyyələri də yoxlanıla bilər. D vitamininin rolu, kalsium və oynaq sağlamlığı ilə bağlı göstəricilər qida çatışmazlığının olub-olmadığını göstərir. İltihab və infeksiya əlamətləri olan xəstələrdə əlavə laborator testlər aparılır. Alternativ tibb və artroz müalicə üsullarının tətbiq edilməsinin uyğunluğu üçün bəzi qan dəyərləri yoxlanıla bilər. Qan testləri digər xəstəliklərdən fərqləndirmə aparmaq üçün vacib rol oynayır. Oynaq sağlamlığı ilə bağlı problemlərin daha dərindən araşdırılması üçün qan testlərinin nəticələri digər diaqnostik üsullarla birlikdə qiymətləndirilir.
5. Oynaq mayesinin analizi
Artroz diaqnozunun dəqiqləşdirilməsi üçün bəzi hallarda oynaq mayesi analizi aparılır. Bu metod xüsusilə infeksiya, gut və iltihablı artritlər ilə artroz və artrit fərqlərini ayırmaq üçün istifadə olunur. Oynaq mayesi azalması olan xəstələrdə bu analiz iltihabi proseslərin dərəcəsini müəyyən etməyə kömək edir. Mayenin içərisindəki leykositlərin sayı, iltihabın mövcud olub-olmaması haqqında məlumat verir. Xəstəlik irəlilədikcə oynaq mayesinin tərkibində sümük və qığırdaq parçaları müşahidə edilə bilər. Müalicə planının düzgün tərtib edilməsi üçün bu analiz önəmlidir. Hialuron turşusu inyeksiyaları, PRP terapiya və digər oynaqdaxili prosedurlar üçün bu testlər əvvəlcədən aparıla bilər. Xəstəlikdən qorunma tədbirləri baxımından oynaq mayesinin vəziyyəti və keyfiyyəti dəyərləndirilir. Xəstənin simptomlarına uyğun olaraq bitki mənşəli müalicə üsulları və alternativ tibb və artroz metodlarının effektivliyi də nəzərdən keçirilə bilər. Beləliklə, oynaq mayesi analizi artrozun diaqnostikasında vacib üsullardan biri hesab olunur.
6. Ultrasonoqrafiya və sümük skan testləri
Artroz zamanı ultrasonoqrafiya və sümük skan testləri əlavə diaqnostik vasitələr kimi istifadə edilə bilər. Ultrasonoqrafiya yumşaq toxumaların, bağların və oynaq içi mayenin vəziyyətini qiymətləndirmək üçün tətbiq edilir. Bu metod oynaq içindəki iltihabi proseslər, oynaq mayesi azalması və sümük çıxıntıları (osteofitlər) haqqında məlumat verir. Sümük skan testləri isə daha çox sümük deformasiyası və metabolik dəyişikliklərin izlənilməsi üçün aparılır. Metabolik sindrom və artroz arasında əlaqənin araşdırılması üçün sümük sıxlığı ölçülə bilər. Oynaq sağlamlığı üçün sümük toxumasının vəziyyəti önəmlidir və bu testlər xəstəliyin mərhələsini dəqiq müəyyənləşdirməyə kömək edir. Fizioterapiya metodları, müalicəvi idman hərəkətləri və digər müalicə üsullarının effektivliyi bu müayinələr vasitəsilə təhlil edilə bilər. Təbii yağlar və oynaq sağlamlığı ilə bağlı tətbiq edilən üsulların nəticələri də bu testlərlə qiymətləndirilə bilər. Beləliklə, ultrasonoqrafiya və sümük skan testləri artrozun mərhələsini müəyyən etmək üçün əlavə diaqnostik üsullar kimi əhəmiyyətlidir.
Artrozun müalicə üsulları
Artroz irəlilədikcə xroniki oynaq ağrısı, hərəkət məhdudiyyəti və sümük deformasiyası ilə müşayiət olunur. Artrozun müalicəsi xəstənin vəziyyətindən asılı olaraq müxtəlif üsullarla aparılır. Xəstəliyin tam müalicəsi mümkün olmasa da, simptomları azaltmaq və irəliləməsinin qarşısını almaq üçün müxtəlif müalicə üsulları mövcuddur. Müalicə metodları arasında dərman terapiyası, fizioterapiya metodları, müalicəvi idman hərəkətləri, alternativ tibb və artroz yanaşmaları və cərrahi müdaxilələr yer alır. Hərəkət məhdudiyyəti, xroniki oynaq ağrısı və sümük deformasiyası kimi simptomları yüngülləşdirmək üçün düzgün müalicə planı seçilməlidir. Aşağıda artrozun müalicə üsulları ilə bağlı ətraflı məlumat verilir.
- Dərman terapiyası
- Fizioterapiya və müalicəvi idman hərəkətləri
- Cərrahi müdaxilə və oynaq protezləri
- Ev şəraitində artrozun müalicəsi
Dərman terapiyası
Artroz zamanı dərman müalicəsi ağrı və iltihabı azaltmaq, eyni zamanda oynaq sağlamlığını qorumaq məqsədi daşıyır. Qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar (NSAİİ) ağrının və iltihabın azalmasına kömək edir. Dərman terapiyası çərçivəsində hialuron turşusu inyeksiyaları tətbiq olunaraq oynaq mayesi azalması problemini qismən həll etmək mümkündür. Kortikosteroid inyeksiyaları isə güclü iltihab əleyhinə təsir göstərsə də, uzun müddət istifadəsi tövsiyə edilmir. D vitamini və kalsium əlavələri isə sümük deformasiyası riskini azaltmaq üçün istifadə olunur. Bitki mənşəli müalicə üsulları və təbii yağlar və oynaq sağlamlığı üçün bəzi əlavələr həkim nəzarəti altında qəbul edilə bilər. Müasir müalicə metodları çərçivəsində dərman müalicəsi digər üsullarla birgə tətbiq edilməlidir. Beləliklə, dərman terapiyası artrozun simptomlarını idarə etmək və xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün geniş istifadə edilən üsullardan biridir.
Fizioterapiya və müalicəvi idman hərəkətləri
Artroz xəstəliyində fizioterapiya metodları və müalicəvi idman hərəkətləri oynaq hərəkətliliyini artırmaq üçün vacibdir. Fizioterapiya prosedurlarına elektroterapiya, ultrasəs müalicəsi, istilik və soyuq terapiya daxildir. Bu üsullar xroniki oynaq ağrısını azaltmağa və oynaq elastikliyini qorumağa kömək edir. Müalicəvi idman hərəkətləri xüsusilə diz və bud-çanaq oynaqları üçün əhəmiyyətlidir. Fiziki aktivlik və oynaq sağlamlığı arasında güclü əlaqə mövcuddur, çünki müntəzəm məşqlər oynaq qoruma üsulları ilə birlikdə hərəkət diapazonunu artırır. Masaj və artroz üçün istifadə edilən xüsusi texnikalar əzələ gərginliyini azaltmağa və qan dövranını yaxşılaşdırmağa kömək edir. Su terapiyası və hidroterapiya isə ağrısız hərəkət etməyə imkan yaradır. Alternativ tibb və artroz metodları arasında akupunktur və manual terapiya da yer alır. Həkim məsləhətləri əsasında düzgün məşq proqramı seçilməlidir. Beləliklə, fizioterapiya və müalicəvi idman hərəkətləri artrozun idarə edilməsində əsas üsullardan biridir.
Cərrahi müdaxilə və oynaq protezləri
Artroz irəliləmiş hallarda cərrahi müdaxilə tələb edə bilər. Oynaq protezləri ciddi sümük deformasiyası və hərəkət məhdudiyyəti olan xəstələrdə istifadə olunur. Diz, bud-çanaq və çiyin oynaqlarının dəyişdirilməsi əməliyyatları ən çox tətbiq edilən prosedurlardandır. Sümük çıxıntıları (osteofitlər) səbəbilə oynaq səthlərinin bərpası üçün bəzi kiçik cərrahi prosedurlar aparıla bilər. Artroz və artrit fərqləri nəzərə alınaraq, müvafiq cərrahi seçimlər edilir. Sümük yönləndirmə əməliyyatları (osteotomiya) bəzi xəstələr üçün protez alternativi ola bilər. Reabilitasiya və fizioterapiya metodları cərrahiyyə sonrası müalicədə mühüm rol oynayır. Xəstəlikdən qorunma tədbirləri arasında əməliyyatdan sonra müntəzəm məşqlər və balanslı qidalanma vacibdir. Həkim məsləhətləri əsasında xəstənin vəziyyətinə uyğun cərrahi prosedur seçilir. Beləliklə, cərrahi müdaxilə artrozun ağır hallarında tətbiq edilən sonuncu, lakin effektiv müalicə üsuludur.
Ev şəraitində artrozun müalicəsi
Artroz üçün alternativ tibb və artroz metodları bəzi xəstələr tərəfindən əlavə müalicə üsulu kimi istifadə edilir. Bitki mənşəli müalicə üsulları arasında zəncəfil, zərdəçal və yaşıl çay ekstraktları iltihabı azaltmağa kömək edə bilər. Təbii yağlar və oynaq sağlamlığı üçün omega-3 yağ turşuları, avokado və zeytun yağı qığırdaq toxumasının qorunmasına dəstək verir. Oynaq ağrıları üçün təbii vasitələr kimi arnika və mentol əsaslı kremlər ağrının yüngülləşməsində istifadə edilir. Masaj və artroz müalicəsində qan dövranını artırmaq və əzələləri rahatlatmaq üçün təsirli üsullardan biridir. İstilik və soyuq terapiya isə şişkinlik və iltihabın idarə olunmasına kömək edərək xəstənin hərəkət rahatlığını artırır. Su terapiyası və hidroterapiya vasitəsilə suyun yüngül müqaviməti oynaq üzərində təzyiqi azaldaraq hərəkət diapazonunu genişləndirir. D vitamini və kalsium əlavələri sümük sağlamlığını qorumaq üçün artroz xəstələrinə tövsiyə edilir. Stress və oynaq xəstəlikləri arasında əlaqə olduğu üçün yoqa və meditasiya rahatlamağa və əzələləri gərginlikdən azad etməyə kömək edə bilər. Beləliklə, alternativ müalicə üsulları artrozun simptomlarını yüngülləşdirmək və oynaq sağlamlığını qorumaq üçün əlavə bir seçim ola bilər.
Artroz ilə bağlı tez-tez verilən suallar
Artroz hansı əlamətlərlə özünü göstərir?
Artroz adətən xroniki oynaq ağrısı, hərəkət məhdudiyyəti və oynaq sərtliyi ilə özünü büruzə verir. Xəstəliyin irəliləməsi ilə sümük çıxıntıları (osteofitlər) meydana gələrək sümük deformasiyası yarada bilər.
Artrozun diaqnozu necə qoyulur?
Artroz diaqnozu MRT və rentgen müayinəsi, fiziki müayinə və laborator analizlər vasitəsilə qoyulur. Revmatoloji xəstəliklər ilə fərqləndirmək üçün həkim xəstənin simptomlarını və oynaq hərəkətliliyini qiymətləndirir.
Artroz zamanı hansı dərmanlar istifadə olunur?
Artroz müalicəsində ağrı və iltihabı azaltmaq üçün dərman terapiyası tətbiq edilir. Hondroprotektorlar, qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlar və hialuron turşusu inyeksiyaları istifadə edilə bilər.
Müalicəvi idman hərəkətləri artroza kömək edirmi?
Artroz xəstələri üçün müalicəvi idman hərəkətləri oynaq elastikliyini artırır və hərəkət diapazonunu genişləndirir. Fiziki aktivlik və oynaq sağlamlığı üçün üzgüçülük və yüngül gərmə məşqləri tövsiyə edilir.
Artrozun qarşısını almaq üçün nə etmək olar?
Artroz riskini azaltmaq üçün balanslı qidalanma və müntəzəm fiziki fəaliyyət vacibdir. Qidalanma və artroz arasında əlaqə olduğu üçün D vitamini və kalsiumla zəngin qidalar qəbul edilməlidir.
Hialuron turşusu inyeksiyaları nədir və artroz üçün faydalıdırmı?
Artroz zamanı hialuron turşusu inyeksiyaları oynaq mayesini artıraraq sürtünməni azaldır. Bu müalicə müasir müalicə metodları arasında yer alır və xəstənin ağrılarının yüngülləşməsinə kömək edir.
Oynaq protezləri hansı hallarda tətbiq edilir?
Artroz çox irəliləmiş mərhələdədirsə və konservativ müalicə effekt vermirsə, oynaq protezləri tətbiq edilir. Bu metod sümük deformasiyası və şiddətli ağrılar olan xəstələr üçün sonuncu müalicə üsulu hesab edilir.
Artroz zamanı qidalanmada nələrə diqqət etmək lazımdır?
Artroz xəstələri kalsium və oynaq sağlamlığı üçün D vitamini, omeqa-3 yağ turşuları və kollagen tərkibli qidaları qəbul etməlidirlər. Qidalanma və artroz arasındakı əlaqəni nəzərə alaraq, şəkər və duz qəbulunu azaltmaq vacibdir.
Oynaq ağrılarını azaltmaq üçün təbii vasitələr varmı?
Artroz zamanı iltihabı azaltmaq üçün zəncəfil, zerdeçal və omeqa-3 yağ turşularından istifadə edilə bilər. Oynaq ağrıları üçün təbii vasitələr arasında yaşıl çay və D vitamini ilə zəngin qidalar da yer alır.
İstilik və soyuq terapiya artroz simptomlarını yüngülləşdirirmi?
Artroz zamanı istilik və soyuq terapiya iltihabı və ağrını azaltmağa kömək edə bilər. Fizioterapiya metodları arasında bu metod ən çox tövsiyə edilən üsullardan biridir.
Artroz gənc yaşda da yarana bilərmi?
Artroz əsasən yaşlı insanlarda müşahidə edilsə də, idman zədələri və genetik faktorlar səbəbindən gənclərdə də inkişaf edə bilər. Osteoartrit riskini azaltmaq üçün oynaqlara həddindən artıq yüklənmədən qaçınmaq vacibdir.
Genetik faktorlar artrozun yaranmasına təsir edirmi?
Artroz əsasən yaşlılarda rast gəlinən xəstəlik olsa da, travmalar, genetik faktorlar və maddələr mübadiləsi pozğunluğu səbəbindən gənclərdə də müşahidə edilə bilər. Metabolik sindrom və artroz arasında əlaqə olduğu üçün sağlam həyat tərzi vacibdir.
Artrozla artrit arasında fərq nədir?
Artroz mexaniki aşınma və qığırdaq degenerasiyası ilə bağlıdır, artrit isə əsasən iltihabi proseslərlə müşayiət olunur. Kəskin və xroniki artroz fərqləri artritə görə daha fərqli simptomlar göstərə bilər.
Artrozun həyat keyfiyyətinə təsiri nədir?
Artroz gündəlik fəaliyyətləri çətinləşdirərək hərəkət məhdudiyyətinə səbəb ola bilər. Müasir müalicə metodları ilə xəstəliyin təsirini azaltmaq və həyat keyfiyyətini yüksəltmək mümkündür.
Artrozun tamamilə müalicə edilə bilərmi?
Artroz tam müalicə edilə bilən xəstəlik olmasa da, erkən diaqnoz və müalicə ilə irəliləməsi ləngidilə bilər. Müasir müalicə metodları xəstələrin həyat keyfiyyətini artırmaq üçün istifadə edilir.
