Faringit boğazda göynəmə, qıcıqlanma və udqunma zamanı yaranan narahatlıqla müşayiət olunan iltihabi boğaz problemləri sırasında ən çox rast gəlinən xəstəliklərdən biridir. Əksər hallarda qrip və soyuqdəymə, üst tənəffüs yolları iltihabı və digər infeksion xəstəliklər fonunda yaranan bu hal həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə rast gəlinə bilər.
Bu yazıda faringit nədir, faringitin səbəbləri, faringit əlamətləri, faringit müalicəsi, faringit necə keçir, eləcə də kəskin faringit və xroniki faringit arasındakı fərqlərdən bəhs ediləcək. Həmçinin, faringit dərmanı, faringitə qarşı spreylər, faringitə nə yaxşı gəlir, həkimə nə zaman müraciət etməli kimi suallarınıza da cavab tapacaqsınız.
Əgər siz də boğaz xəstəlikləri, tənəffüs yolları xəstəlikləri, allergik faringit, viral faringit və ya bakterial faringit haqqında daha ətraflı məlumat axtarırsınızsa, doğru ünvandasınız. Yazımızda faringit zamanı qidalanma, boğaz üçün təbii üsullar, evdə boğaz müalicəsi, faringitdən qorunmaq yolları və faringitə qarşı dərman bitkiləri ilə bağlı faydalı tövsiyələr təqdim olunacaq.
Faringit nədir və necə yaranır?
Faringit udlaq divarının selikli qişasında baş verən iltihabi proses olub, adətən qısa müddət ərzində inkişaf edən boğaz narahatlığı ilə özünü göstərir. Bu vəziyyət həm kəskin faringit, həm də xroniki faringit formasında müşahidə oluna bilər və onların klinik gedişi bir-birindən fərqlənir.
Faringit nədir sualına cavab verərkən onun simptomlarının əksər hallarda boğaz ağrısı, boğazda göynəmə, qıcıqlanma ilə müşayiət olunduğunu qeyd etmək vacibdir. Faringit həm təkbaşına, həm də digər üst tənəffüs yolları xəstəlikləri ilə birlikdə görülə bilər. Bu vəziyyətin ən çox rast gəlinən boğaz infeksiyaları sırasında yer alması, onun geniş yayılmış sağlamlıq problemi olduğunu göstərir.
Faringitlə fərqləndirmə məqsədilə həkimlər fiziki müayinə ilə yanaşı, bəzən faringit testləri də tətbiq edirlər. Faringit və boğaz ağrısı tez-tez bir yerdə baş verdiyi üçün bu diaqnozun dəqiq qoyulması vacibdir. İltihabın hansı növ mikroorqanizmdən qaynaqlandığını bilmək, uyğun müalicənin seçilməsi baxımından önəmlidir.
Faringitin əsas səbəbləri hansılardır?
Faringitin yaranmasına səbəb olan faktorlar müxtəlif və çoxşaxəlidir. Hər bir səbəb fərqli klinik gedişata və müalicə üsullarına səbəb ola bilər. Faringitə səbəb olan amillər arasında viruslar, bakteriyalar, allergiyalar və ətraf mühit təsirləri xüsusi yer tutur. Aşağıda bu amilləri daha ətraflı şəkildə izah edirik.
- Viral infeksiyalar
- Bakterial infeksiyalar
- Allergik reaksiyalar
- Ətraf mühit faktorları
- Qastroezofageal reflü və postnazal axıntı
- Digər səbəblər və risk faktorları
Viral infeksiyalar
Faringit ən çox hallarda viral infeksiyalar nəticəsində inkişaf edir və bu, xəstəliyin ən çox rast gəlinən boğaz infeksiyaları arasında olmasına səbəb olur. Viruslar orqanizmə daxil olduqdan sonra boğaz xəstəlikləri ilə nəticələnə biləcək iltihabi boğaz problemləri yaradır. Qrip və soyuqdəymə virusları, xüsusilə rinovirus, adenovirus və qrip virusları faringitə səbəb olan viruslar arasında geniş yayılmışdır. Viral mənşəli faringit adətən kəskin faringit formasında ortaya çıxır və öz-özünə sağalır.
Bu səbəbdən də belə hallarda faringitə qarşı antibiotik istifadə edilmir. Xəstəliyin yaranma prosesi tənəffüs yolları xəstəlikləri və üst tənəffüs yolları iltihabı ilə sıx əlaqəlidir. Viruslar hava-damcı yolu ilə insandan insana keçərək boğaz infeksiyası necə yayılır sualının cavabını təşkil edir. İnfeksiyadan qorunmaq üçün əllərin yuyulması və maska istifadəsi tövsiyə olunur.
Xəstəliyin diaqnostikası üçün bəzən faringit testləri tətbiq edilir. Xüsusilə uşaqlarda faringit zamanı simptomlar daha kəskin ola bilər. Bu zaman faringit əlamətləri əsasən 5-7 gün ərzində azalır. Faringit zamanı qidalanma və dincəlmək mühüm rol oynayır. Hamiləlikdə faringit hallarında isə həkim nəzarəti vacibdir.
Bakterial infeksiyalar
Faringit bəzi hallarda bakterial infeksiyalar səbəbindən ortaya çıxır və daha ciddi gedişata malik ola bilər. Ən çox rast gəlinən səbəbkar bakteriya A qrupu Streptococcus pyogenes bakteriyasıdır. Bu mikroorqanizm tərəfindən yaranan bakterial faringit hallarında faringitə qarşı antibiotik istifadəsi zəruri sayılır. Faringit müalicəsi üçün uyğun antibiotikin seçilməsi üçün faringit testləri aparıla bilər.
Kəskin faringit hallarının bir qismi də bakterial mənşəli olur. Bu zaman faringit ağrısı nə qədər sürər sualının cavabı müalicəyə bağlı olaraq dəyişir. Müalicə olunmadıqda iltihabi boğaz problemləri böyrəklər və ürək kimi orqanlara da təsir göstərə bilər. Boğaz xəstəlikləri arasında ağırlaşma riski ən yüksək olan formadır. Belə hallarda həkimə nə zaman müraciət etməli sualına cavab: simptomlar 3 gündən artıq davam edirsə, dərhal.
Bakterial infeksiyalar bəzən qrip və soyuqdəymə ilə qarışdırıla bilər. Faringit dərmanı olaraq antibiotiklər seçilsə də, müalicə həkim nəzarəti ilə aparılmalıdır. Xüsusilə uşaqlarda faringit zamanı bu infeksiyalar daha ağır keçə bilər. Faringit və boğaz ağrısı birlikdə getdiyindən mütləq diqqətli yanaşılmalıdır. Nəticə etibarilə faringitin səbəbləri arasında bakteriyalar mühüm yer tutur və düzgün yanaşma tələb edir.
Allergik reaksiyalar
Faringit bəzi hallarda allergik reaksiyalar nəticəsində yaranır və bu forma allergik faringit adlandırılır. Xüsusilə toz, polen, ev heyvanlarının tükü və bəzi qida maddələri boğaz selikli qişasında qıcıqlanmaya səbəb ola bilər. Bu reaksiyalar nəticəsində boğazda göynəmə, boğazda qıcıqlanma və yüngül boğaz şişməsi baş verə bilər. Faringitin səbəbləri arasında allergik faktorların rolu əsasən xroniki faringit ilə əlaqələndirilir. Belə hallarda boğaz ağrısı və səs batması uzun müddət davam edə bilər.
Faringit əlamətləri allergik kontaktdan sonra dərhal və ya gecikmiş şəkildə ortaya çıxa bilər. Müəyyən hallarda allergik reaksiyalar postnazal damcı ilə birgə inkişaf edərək simptomları daha da gücləndirə bilər. İmmunitet zəifliyi və faringit arasında əlaqə varsa, allergik təsir daha güclü təzahür edir. Faringitlə fərqləndirmə bu nöqtədə əhəmiyyət kəsb edir, çünki viral və bakterial formalarla qarışdırıla bilər.
Faringit zamanı qidalanma da allergiyaları artırmamaq üçün diqqətlə seçilməlidir. Uşaqlarda faringit zamanı allergik faktorlar daha tez-tez rast gəlinir. Hamiləlikdə faringit hallarında da allergik reaksiyalar mülayim formada müşahidə oluna bilər. Ümumilikdə, faringitə səbəb olan viruslar ilə əlaqəsi olmasa da, allergik faringit boğaz narahatlığının əhəmiyyətli səbəblərindən biridir.
Ətraf mühit faktorları
Faringit ətraf mühitdəki zərərli təsirlər səbəbindən də yarana bilər və bu faktorlar çox vaxt xroniki faringit ilə nəticələnir. Siqaret tüstüsü, havanın çirklənməsi, toz, quru hava və digər kimyəvi maddələr boğaz selikli qişasını qıcıqlandıraraq iltihabi boğaz problemləri yaradır. Xüsusilə siqaret çəkmək və passiv siqaretə məruz qalmaq boğaz ağrısı, səs batması və boğazda quruluq hissi kimi simptomlarla nəticələnir. Bu tip faringitlər uzunmüddətli təsir altında inkişaf edir və simptomlar davamlı olur.
Faringit necə keçir sualına cavab olaraq bu hallar mühit dəyişdirilmədən öz-özünə sağalmır. Boğaz xəstəlikləri arasında bu tip faktorlar ən çox şəhər mühitində rast gəlinir. Faringitin səbəbləri arasında bu amillərin olması müalicə strategiyasının düzgün qurulmasını tələb edir. Unutmayın ki, müalicə gecikərsə xroniki iltihab inkişaf edə bilər. Faringit testləri ilə bakterial və viral səbəblər istisna edildikdə ətraf mühitə bağlı faringit ehtimalı artır.
Bu zaman boğaz üçün təbii üsullar, hava rütubətlənməsi və evdə boğaz müalicəsi kimi yanaşmalar faydalı ola bilər. Qış aylarında quru hava boğazı daha çox qıcıqlandırır. Boğaz infeksiyası necə yayılır deyə düşünülən hallarda, bu səbəblər infeksion deyil, ancaq davamlı zədələyicidir. Faringit müalicəsində antibiotik lazım olurmu sualı bu hallarda cavabsız qalır, çünki antibiotiklərin təsiri yoxdur. Belə hallar həm uşaqlarda faringit, həm də böyüklərdə müşahidə oluna bilər.
Qastroezofageal reflü və postnazal axıntı
Faringit bəzi hallarda qastroezofageal reflü (GERD) və postnazal axıntı səbəbilə baş verə bilər. Reflü zamanı mədə turşusunun boğaza doğru geri axması boğaz selikli qişasında daimi qıcıqlanmaya səbəb olur. Bu vəziyyət reflü faringiti adlandırılır və xüsusilə gecə saatlarında boğazda göynəmə və qıcıqlanma ilə özünü büruzə verir.
Postnazal damcı isə burundan axaraq boğaza çatan ifrazatın yaratdığı narahatlıqdan yaranır. Bu hallarda boğazda qıcıqlanma davamlı olur və xroniki faringit ilə nəticələnə bilər. Faringit və boğaz ağrısı bəzən səhərlər daha çox hiss olunur və faringit əlamətləri yüngül olsa da, narahatedici olur. Belə hallarda dəqiq diaqnoz çox vacibdir.
Tənəffüs yolları xəstəlikləri ilə əlaqəsi az olsa da, bu hallar da iltihabi boğaz problemləri yaradır. Faringitə nə yaxşı gəlir deyə soruşulduqda, reflü səbəblidirsə, turşulu qidalardan uzaq durmaq faydalıdır. Hamiləlikdə faringit hallarında reflü daha sıx müşahidə olunur. Bu səbəblərdən qaynaqlanan faringit müalicəsi daha kompleks yanaşma tələb edir.
Digər səbəblər və risk faktorları
Faringit bəzən nadir, lakin vacib digər faktorlar nəticəsində də yarana bilər. Göbələk infeksiyaları, xüsusən Candida albicans, immun sistemi zəif olan şəxslərdə boğaz infeksiyası ilə nəticələnə bilər. Faringitin səbəbləri arasında fiziki zədələr, kimyəvi maddələr və həddən artıq ədviyyatlı qidalar da yer alır. Bu faktorlar boğazda qıcıqlanma yaradaraq xroniki faringit formasına keçidə səbəb ola bilər.
Faringit və limfa düyünləri arasındakı əlaqə bəzən bu cür infeksiyalarda ortaya çıxır. Həmçinin, zəif immunitet, stress, yorğunluq və balanssız qidalanma da xəstəliyin yaranma ehtimalını artırır. İmmunitet zəifliyi və faringit vəziyyətləri xüsusilə uşaqlarda və yaşlılarda tez-tez görülür. Tonzillit və faringit fərqi burada ön plana çıxır, çünki simptomlar bənzərdir.
Faringitə qarşı dərman bitkiləri bəzi hallarda kömək etsə də, əsas səbəb aradan qaldırılmasa, təkrarlanma riski yüksəkdir. Faringit dərmanı seçərkən səbəb nəzərə alınmalıdır. Faringit ağrısı nə qədər sürər deyə sual etdikdə, bu amillər varsa, uzunmüddətli ola bilər. Boğaz ağrısı üçün həkimə nə zaman getmək lazımdır sualının cavabı bu risk faktoru olan şəxslərdə daha erkən olmalıdır. Bu səbəblərlə faringit müalicəsi səbəbə uyğun planlanmalıdır.
Faringit əlamətləri nələrdir?
Faringit insanlarda bir çox narahatedici simptomlarla müşahidə olunan, gündəlik həyatı çətinləşdirən boğaz xəstəlikləri sırasındadır. Əlamətlər adətən xəstəliyin formasına – yəni kəskin faringit və ya xroniki faringit olmasına görə dəyişə bilər. Hər bir halda faringitin əlamətləri erkən müəyyən edildikdə həm diaqnostika, həm də faringit müalicəsi daha uğurlu nəticə verir. Aşağıda faringitin əsas simptomları sadalanır:
- Boğazda yanma, qaşınma və ağrı hissi
- Yutmaqda çətinlik və udqunarkən ağrı
- Quru və ya bəlğəmli öskürək
- Postnazal damcı və davamlı boğaz təmizləmə ehtiyacı
- Badamcıqların şişməsi, qızarması və bəzən ağ ləkələrin yaranması
- Səsin boğulması, xırıltılı və zəif çıxması (səs batması)
- Burun axması və burun tıxanıqlığı
- Əzələ və oynaq ağrıları, xüsusilə qrip və soyuqdəymə fonunda
- Yüksək hərarət, xüsusilə bakterial faringit zamanı
- Baş ağrısı və ümumi halsızlıq
- Boyun və çənə altı limfa düyünlərinin şişməsi
- Ağızda acı və qeyri-adi dad
- Ürəkbulanma və iştahasızlıq
- Boğazda qıcıqlanma və boğazda quruluq hissi
Faringitin növləri hansılardır?
Faringit boğazın arxasındakı farenks bölgəsinin iltihabı ilə xarakterizə olunan və insanın həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərən bir tənəffüs yolları xəstəliyidir. Bu vəziyyətin müxtəlif formaları mövcuddur və hər bir növün əlamətləri, səbəbləri və müalicə yanaşması bir-birindən fərqlənir. Ümumiyyətlə, faringitin növləri klinik gedişinə və yaranma səbəbinə görə iki əsas qrupa bölünür: kəskin faringit və xroniki faringit.
1. Kəskin faringit
Kəskin faringit ani başlayan və qısa müddət ərzində özünü göstərən faringit növüdür. Bu tip faringit əsasən qrip və soyuqdəymə kimi viral infeksiyalar nəticəsində yaranır. Xəstələrdə boğaz ağrısı, qızdırma, boğazda yanma, udma çətinliyi, səs batması və öskürək kimi əlamətlər qabarıq şəkildə müşahidə olunur. Kəskin faringitin səbəbləri arasında rinovirus, adenovirus, qrip virusları və bəzən A qrupu Streptococcus kimi bakteriyalar yer alır.
Bu forma üst tənəffüs yolları iltihabı ilə müşayiət olunduqda daha ağır keçə bilər. Əlamətlər 5-7 gün ərzində pik nöqtəyə çatır və düzgün yanaşma ilə qısa müddətdə keçə bilər. Faringit müalicəsi bu mərhələdə əsasən simptomların yüngülləşdirilməsi, dincəlmə və bəzən faringitə qarşı antibiotik istifadəsi ilə aparılır.
Faringit testləri vasitəsilə bakterial və ya viral səbəb ayırd edilə bilər. Əgər boğazda ağ ləkələr və limfa düyünlərinin şişməsi varsa, bu, bakterial mənşəli kəskin faringit ola bilər. Faringit və boğaz ağrısı bu mərhələdə çox vaxt birlikdə müşahidə edilir. Boğaz ağrısı üçün həkimə nə zaman getmək lazımdır sualı simptomlar 2-3 gündən artıq davam etdikdə ön plana çıxır.
2. Xroniki faringit
Xroniki faringit üç həftədən uzun sürən və davamlı boğaz narahatlığı ilə xarakterizə olunan faringit növüdür. Bu forma adətən ətraf mühit faktorları, siqaret çəkmək, havanın çirkliliyi, allergiyalar və qıcıqlandırıcı maddələrə davamlı məruz qalmaq nəticəsində inkişaf edir. Xroniki gedişata malik olduğundan əlamətlər daha yüngül, lakin daimi olur.
Xəstələr tez-tez boğazda quruluq, qaşınma, yad cisim hissi, boğazda qıcıqlanma və səsin boğuqluğu kimi simptomlardan şikayət edirlər. Faringit əlamətləri bu tipdə ani deyil, zamanla yığılıb artan formada müşahidə olunur. Faringitlə fərqləndirmə məqsədilə digər boğaz xəstəliklərindən ayırd edilməsi vacibdir.
Xroniki faringit çox vaxt boğaz üçün təbii üsullar və mühit dəyişikliyi ilə nəzarət altına alınır. Əsas məqsəd qıcıqlandırıcı faktoru tapmaq və uzaqlaşdırmaqdır. Xroniki forma boğazda qalıcı zədələnmə, səs, hətta boğazda şişməsi kimi uzunmüddətli fəsadlara yol aça bilər.
Faringitin əsas klinik növləri kəskin və xroniki olsa da, bu formalar müxtəlif səbəblərlə – məsələn, viral, bakterial və ya allergik faktorlarla əlaqəli ola bilər. Bu səbəblər barədə ayrıca “Faringitin əsas səbəbləri hansılardır?” bölməsində ətraflı məlumat verilib.
Faringit necə diaqnoz olunur?
Faringit diaqnozu dəqiq qoyulmadıqda xəstəliyin forması və səbəbi qarışıq qala bilər, bu da faringit müalicəsi prosesini çətinləşdirə bilər. Diaqnostika zamanı əsas məqsəd xəstəliyin kəskin, xroniki, viral, yoxsa bakterial olduğunu ayırd etməkdir. Bu məqsədlə həkimlər xəstənin əlamətlərini və keçmiş sağlamlıq tarixçəsini təhlil etməklə yanaşı, fiziki müayinələr və laborator testlər də aparırlar. Aşağıdakı addımlar faringit diaqnozu prosesinin əsas mərhələlərini təşkil edir.
- Tibbi tarixçənin qiymətləndirilməsi
- Fiziki müayinə
- Boğaz tamponu (streptokok testi)
- Qan testləri və digər laborator müayinələr
- Allergiyanın qiymətləndirilməsi
- Endoskopik müayinə
1. Tibbi tarixçənin qiymətləndirilməsi
Faringit diaqnozunda ilk addım xəstənin şəxsi və ailəvi anamnezinin toplanmasıdır. Həkim boğazda narahatlıq hissinin nə qədər davam etdiyini, boğaz ağrısı, qızdırma, öskürək, səs batması, boğazda göynəmə və boğazda qıcıqlanma kimi əlamətlərin olub-olmadığını soruşur. Bu mərhələdə faringit əlamətləri ilə yanaşı, xəstənin ətraf mühitə məruz qalması, allergiyası və ya son yoluxmalar da dəyərləndirilir.
Əgər xəstə xroniki faringit əlamətlərindən şikayət edirsə, uzunmüddətli zərərverici vərdişlər, iş şəraiti və həyat tərzi də sorğulanır. Bu məlumatlar faringitin səbəbləri haqqında ilkin ipuçları verir. Həkim bu zaman boğaz xəstəlikləri, tənəffüs yolları xəstəlikləri, və infeksion xəstəliklər fonunda vəziyyəti qiymətləndirə bilər. Bu mərhələnin dəqiq aparılması faringitlə fərqləndirmə üçün əsasdır.
2. Fiziki müayinə
Faringit şübhəsi olan pasiyentlərdə növbəti addım boğazın və limfa düyünlərinin fiziki müayinəsidir. Həkim boğazın arxa divarını, badamcıqları, boğaz şişməsini, ağ ləkələri və iltihab əlamətlərini diqqətlə yoxlayır. Müayinə zamanı boğazda quruluq hissi, boğazda ağ ləkələr, boğazda göynəmə, boğazda yanma və səs batması kimi simptomlar fiziki olaraq qiymətləndirilir. Əgər boğaz şişməsi müşahidə edilirsə, bakterial faringit şübhəsi artır.
Həkim həmçinin limfa düyünlərinin şişməsi və ya ağrı verməsi kimi əlamətləri palpasiya edərək yoxlayır. Fiziki müayinə nəticəsində kəskin faringit və ya xroniki faringit arasında fərq qoyula bilər. Əgər burun axması, qızdırma və postnazal damcı varsa, viral faringit ehtimalı yüksəlir. Fiziki müayinədən sonra faringit necə keçir sualına dair ilkin mülahizələr formalaşır. Bu addım faringitə qarşı dərman bitkiləri və ya tibbi müalicəyə qərar verməkdə istiqamətverici olur.
3. Boğaz tamponu (streptokok testi)
Faringit diaqnozunda, xüsusən bakterial səbəbdən şübhələnildikdə, boğaz tamponu ilə sürətli streptokok testi aparılır. Bu testlə A qrupu Streptococcus pyogenes bakteriyasının varlığı müəyyən olunur. Həkim steril çubuqla boğazdan selik nümunəsi götürür və bu nümunə ya dərhal test olunur, ya da laboratoriyaya göndərilir. Test 5-15 dəqiqə ərzində nəticə verə bilər.
Bu, bakterial faringit üçün faringitə qarşı antibiotik ehtiyacını müəyyənləşdirmək baxımından çox vacibdir. Bu test həm də tonzillit və faringit fərqi aparmaq üçün istifadə olunur. Faringit testləri bu mərhələdə xəstəliyin yayılma riskini də dəyərləndirməyə kömək edir. Faringit və temperatur, boğazda irinli qat və şiddətli boğaz ağrısı hallarında bu test tövsiyə olunur. Uşaqlarda bu testlərlə daha erkən və düzgün müalicə oluna bilər.
4. Qan testləri və digər laborator müayinələr
Faringit diaqnozunun dəqiqləşdirilməsi üçün bəzi hallarda qan analizləri və digər laborator testlər də aparılır. Tam qan sayımı (CBC) infeksiyanın növünü – yəni viral və ya bakterial olduğunu ayırd etməyə kömək edir. Həmçinin, mononükleoz və ya digər virus infeksiyalarının olub-olmadığı araşdırıla bilər. Qan testləri, xüsusilə xroniki faringit və ya təkrar infeksiyalar zamanı geniş məlumat verir. Əgər faringit əlamətləri ilə yanaşı ümumi halsızlıq, qızdırma və əzələ ağrıları varsa, bu testlər daha əhəmiyyətli olur.
Bəzi hallarda difteriya və ya gönokokal infeksiya ehtimalını istisna etmək üçün mədəniyyət və antibioqram testləri aparılır. Bu testlər boğaz infeksiyası necə yayılır sualını mikrobioloji səviyyədə aydınlaşdırır. Faringitlə fərqləndirmə və dəqiq diaqnoz üçün bu analizlər həkimə geniş mənzərə təqdim edir. Faringit müalicəsi bu nəticələr əsasında daha məqsədəuyğun planlaşdırılır. Hamiləlikdə faringit və immuntet zəifliyi hallarında bu testlər xüsusilə vacib sayılır.
5. Allergiyanın qiymətləndirilməsi
Faringit bəzən allergik reaksiyalar nəticəsində yaranır və bu zaman simptomlar xroniki, lakin mülayim formada olur. Əgər faringitin səbəbləri arasında allergik faktorlar şübhə doğurursa, allergiya testləri aparıla bilər. Bu testlərdə dəri prick testi və ya qan analizləri vasitəsilə orqanizmin hansı maddələrə reaksiya verdiyi müəyyən edilir. Əgər boğazda göynəmə, səs batması, quruluq və burun axması kimi əlamətlər allergik fona bağlıdırsa, bu testlər dəqiq məlumat verir.
Amma allergik faringit uzunmüddətli narahatlıq yarada bilər. Faringitə nə yaxşı gəlir deyə soruşulduqda, allergiya varsa, allergeni müəyyənləşdirmək və uzaqlaşdırmaq əsas şərtdir. Bu testlər xroniki faringit diaqnozunda mühüm rol oynayır. Əgər allergiya təsdiqlənərsə, boğaz üçün üsullar və antihistamin müalicə tətbiq oluna bilər.
6. Endoskopik müayinə
Faringit şikayətləri xroniki və ya təkrarlayıcı xarakter daşıyırsa, həkim endoskopik müayinə tövsiyə edə bilər. Bu prosedur nazik, işıqlı kamera (endoskop) vasitəsilə boğaz, səs telləri və yuxarı tənəffüs yollarının vizual dəyərləndirilməsini təmin edir. Endoskopiya ilə boğazın selikli qişasında hər hansı struktur dəyişiklik, şişkinlik, iltihab və ya patoloji kütlələr aşkar edilə bilər.
Bu metod faringitin səbəbləri ilə bağlı gizli mənbələri müəyyən etmək üçün ideal vasitədir. Faringit və limfa düyünləri, səs səsi, nəfəs alma çətinliyi kimi simptomlar varsa, endoskopiya diaqnozda dəqiqlik təmin edir. Bu üsul, xüsusilə peşəkar səslə çalışan insanlarda və televiziya, teatr sahəsində çalışanlarda vacib sayılır. Əgər faringit dərmanı və digər müalicə yanaşmalarına baxmayaraq yaxşılaşma yoxdursa, bu üsul tövsiyə edilir.
Ev şəraitində faringitə qarşı nə etmək olar?
Faringit zamanı yüngül simptomlar varsa və həkim nəzarətinə ehtiyac duyulmur, evdə tətbiq olunan təbii və dəstəkləyici üsullar rahatlama təmin edə bilər. Bu metodlar xəstəliyin şiddətini azaltmaq, boğazda qıcıqlanma və ağrını yüngülləşdirmək, eləcə də bərpa prosesini sürətləndirmək üçün effektiv ola bilər. Amma ağırlaşma və ya simptomların uzun müddət davam etdiyi hallarda bu yanaşmalar təkbaşına kifayət etmir. Aşağıda faringit üçün evdə edilə biləcək təsirli tədbirlər izah edilir.
1. Bitki çayları və təbii içkilər
Faringit zamanı iltihabı azaltmaq və boğazda rahatlıq yaratmaq üçün bitki çayları olduqca təsirlidir. Adaçayı, çobanyastığı və zəncəfil çayı iltihabəleyhinə təsir göstərərək ağrını azalda bilər. Cökə və nanə çayı boğazın nəmlənməsinə yardım edir. Bal və limon əlavə edilmiş ilıq içkilər həm boğazı yumşaldır, həm də immuniteti gücləndirir. Gün ərzində mütəmadi olaraq ilıq çaylar içmək qıcıqlanmanı aradan qaldırmağa kömək edir.
Zəncəfil və darçın qarışığı antiviral xüsusiyyət daşıyır. Ekinezya çayı isə bədənin müdafiə mexanizmini aktivləşdirir. Təbii içkilər eyni zamanda bərpa prosesini sürətləndirir. Bu vasitələr sintetik dərmanlara alternativ olaraq istifadə edilə bilər. Faringitin yüngül formalarında evdə çaylarla müalicə yetərli ola bilər. Ancaq ağırlaşmış hallarda mütləq həkim məsləhəti alınmalıdır.
2. İsti buxar və otaq nəmləndirmə
Faringit əlamətləri zamanı isti buxar inhalasiyası boğazın nəmlənməsinə və qıcıqlanmanın azalmasına kömək edir. Quru hava boğazın selikli qişasını daha da qıcıqlandıra bilər. İsti buxar boğazı nəmləndirərək udma zamanı yaranan ağrını azaldır. Efir yağları ilə zənginləşdirilmiş buxar tənəffüs yollarını açır və rahat nəfəs almağı təmin edir.
Xüsusilə gecə yuxusu zamanı otağın nəmləndirilməsi vacibdir. Nəmləndirici cihazlar və ya su ilə dolu qablar bu məqsədlə istifadə oluna bilər. Buxarla inhalasiya gündə 1–2 dəfə tətbiq edilə bilər. Faringit zamanı bu üsul öskürəyin də qarşısını ala bilər. Allergiyası olan şəxslər efir yağlarından istifadə edərkən ehtiyatlı olmalıdır. Bu üsul həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə rahatlıq yarada bilər.
3. Çiy sarımsaq və təbii antiseptiklər
Faringit zamanı çiy sarımsaq güclü təbii antiseptik kimi istifadə edilə bilər. Sarımsaqda olan allisin maddəsi həm bakterial, həm də viral infeksiyalara qarşı təsirlidir. Sarımsağı bal ilə qarışdıraraq qəbul etmək daha asan olur. Gündə 1–2 diş çiy sarımsaq yemək boğazda mikrobların yayılmasının qarşısını ala bilər.
Eyni zamanda bu üsul immun sisteminin güclənməsinə dəstək verir. Faringitə qarşı istifadə olunan bu metod təbii, lakin təsirli sayılır. Diqqət edilməli məqam isə mədə həssaslığı olanların ehtiyatlı olmasıdır. Təbii antiseptiklər arasında zəncəfil, bal, alma sirkəsi də istifadə oluna bilər. Bu vasitələr boğazın mikroblardan təmizlənməsinə yardım edir. Faringitin erkən mərhələsində bu üsullar daha təsirli olur.
4. Duzlu su ilə qarqara
Faringit zamanı duzlu su ilə qarqara etmək boğazdakı mikrobları təmizləmək üçün effektiv üsuldur. Qarqara selikli qişanı sakitləşdirir və şişi azaldır. İlıq suda əridilən duz ağız boşluğunda antiseptik təsir yaradır. Bu üsul gündə 3–4 dəfə tətbiq oluna bilər. Qarqara həm virus, həm də bakteriya mənşəli hallarda fayda verir. Duzlu suya az miqdarda karbonat əlavə etməklə təsir gücləndirilə bilər.
Hər qarqara sonrası ən azı 30 dəqiqə ərzində yemək və içmək məsləhət görülmür. Faringit zamanı bu üsul ağrını müvəqqəti olaraq azalda bilər. Qarqara zamanı su çox isti olmamalıdır ki, selikli qişanı zədələməsin. Xüsusilə səs tellərində gərginlik olan hallarda qarqara rahatlıq təmin edir. Beləliklə, bu sadə üsul evdə asanlıqla tətbiq edilə bilər.
5. Digər ev üsulları və tövsiyələr
Faringit zamanı sadə, lakin təsirli üsullar simptomların azaldılmasında rol oynayır. Bol su içmək boğazın qurumasının qarşısını alır və orqanizmi təmizləyir. Toyuq suyu şorbası həm bədənə enerji verir, həm də boğazı yumşaldır. Pastillər və ya boğaz spreyləri müvəqqəti rahatlıq təmin edə bilər. Soyuq içkilər və dondurma da bəzi hallarda qıcıqlanmanı azaldır.
Gündəlik istirahət və kifayət qədər yuxu sağalmanı sürətləndirir. Səsin istirahət etdirilməsi boğazın bərpası üçün vacibdir. Stressin azaldılması da immun sistemə müsbət təsir göstərir. Faringitə qarşı evdə alınacaq sadə tədbirlər xəstəliyin ağırlaşmasının qarşısını ala bilər. Simptomlar 7 gündən artıq davam edərsə, həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.
Faringitin qarşısını almaq üçün nə etmək lazımdır?
Faringit kimi iltihabi boğaz xəstəliklərindən qorunmaq üçün gündəlik həyat tərzində bəzi sadə vərdişləri tətbiq etmək kifayət edə bilər. Gigiyenik tədbirlər, immunitetin gücləndirilməsi və riskli faktorların uzaqlaşdırılması bu məqsədə nail olmaq üçün əsas şərtlərdəndir. İnfeksiya riskini azaltmaq və faringitdən qorunmaq üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl edilməlidir:
- Əllərin hərtərəfli və müntəzəm yuyulması
- Öskürərkən və ya asqırarkən ağız və burnun salfetlə və ya dirsəklə örtülməsi
- Virus və ya bakterial infeksiyası olan şəxslərlə yaxın təmasdan çəkinmək
- Siqaret və elektron siqaret istifadə etməmək
- İkinci dərəcəli siqaret tüstüsündən uzaq durmaq
- Çirkli hava və tozlu mühitlərdən mümkün qədər uzaq olmaq
- Çox isti və ya çox soyuq içki və qidalardan çəkinmək
- Gün ərzində ən azı bir neçə dəfə yaşadığınız məkanı havalandırmaq
- Kimyəvi təmizləyicilər və qıcıqlandırıcı maddələrlə təmasdan yayınmaq
- Qidalanmada C vitamini və sinklə zəngin məhsullara yer vermək
- Kifayət qədər yuxu və istirahətə diqqət yetirmək
- Müntəzəm fiziki aktivlik və təmiz havada gəzmək
- Stressdən uzaq durmaq və psixoloji sağlamlığa önəm vermək
Bu sadə qaydalar faringitin yayılmasının qarşısını almaq və boğaz sağlamlığını qorumaq üçün təsirli və əlçatan tədbirlərdir.
Faringit haqqında tez-tez verilən suallar
Faringit nə qədər müddətə sağalır?
Faringit əksər hallarda 5-10 gün ərzində sağalır. Müalicəyə və orqanizmin immun sisteminə görə bu müddət uzana və ya qısala bilər.
Faringit yoluxucudurmu?
Faringit virus və ya bakteriya mənşəlidirsə, yoluxucu ola bilər. Yoluxma əsasən damcı yolu ilə baş verir.
Faringit və angina arasında fərq nədir?
Faringit boğazın arxa divarının iltihabıdır, angina isə badamcıqların infeksiyası ilə bağlıdır. Hər iki xəstəlik bənzər simptomlarla ortaya çıxsa da, tibbi olaraq fərqli vəziyyətlərdir.
Uşaqlarda faringit necə keçir?
Faringit uşaqlarda adətən daha kəskin simptomlarla müşahidə olunur. Uşaq orqanizmi zəif olduqda sağalma müddəti böyüklərə nisbətən daha uzun çəkə bilər.
Hər boğaz ağrısı faringitdirmi?
Faringit boğaz ağrısının ən yayılmış səbəblərindən biridir, amma yeganə səbəb deyil. Boğaz ağrısına digər amillər, məsələn, reflü, allergiya və ya quru hava da səbəb ola bilər.
Faringit üçün antibiotik hər zaman lazımdırmı?
Faringit əgər virus mənşəlidirsə, antibiotik müalicəsi lazım deyil. Yalnız bakterial səbəblər təsdiqləndikdə antibiotiklərdən istifadə edilir.
Faringit üçün hansı həkimə müraciət etmək lazımdır?
Faringit diaqnozu və müalicəsi üçün terapevt və ya qulaq-burun-boğaz (LOR) mütəxəssisinə müraciət etmək tövsiyə olunur. Uşaqlarda isə pediatr da ilkin baxış keçirə bilər.
Faringit allergik ola bilərmi?
Faringit bəzi hallarda allergik reaksiyalar nəticəsində də yarana bilər. Bu vəziyyət allergenlə təmasdan sonra boğazın qıcıqlanması ilə meydana çıxır.
Faringit zamanı süd və süd məhsulları istifadə edilməlidirmi?
Faringit zamanı süd və süd məhsulları bəzi insanlarda selik artımına səbəb ola bilər. Lakin bu, hər kəs üçün keçərli deyil və şəxsi həssaslığa bağlıdır.
Faringitdən qorunmaq üçün peyvənd mövcuddurmu?
Faringit üçün spesifik bir peyvənd yoxdur, lakin bəzi səbəblərinə qarşı, məsələn, qripə qarşı peyvənd profilaktik təsir göstərə bilər. Ümumi infeksiyalardan qorunmaq bu xəstəliyin qarşısını almağa kömək edir.
Faringit hamiləlikdə təhlükəlidirmi?
Faringit hamiləlik zamanı yüngül hallarda ciddi risk yaratmaz. Ancaq yüksək temperatur və bakterial infeksiya varsa, mütləq həkimə müraciət olunmalıdır.
Faringitlə bağlı testlər ev şəraitində aparıla bilərmi?
Faringit üçün bəzi sürətli testlər evdə istifadə olunsa da, ən doğru nəticə üçün laboratoriyada aparılan testlər daha etibarlıdır. Ev şəraitində diaqnostika həkim müayinəsini əvəz etmir.
Faringit zamanı səs batması normaldırmı?
Faringit zamanı boğazın iltihabı səs tellərinə təsir göstərə bilər. Bu da səs batmasına və ya zəifləməyə səbəb ola bilər.
Xroniki faringit ömürlük qalırmı?
Faringit xroniki hal aldıqda uzun müddət davam edə bilər, lakin düzgün müalicə və səbəblərin aradan qaldırılması ilə tam sağalma mümkündür. Davamlı qıcıqlandırıcı təsirlərin olmaması vacibdir.
Bitki çayları faringitə qarşı yetərlidirmi?
Faringit üçün bitki çayları simptomların yüngülləşdirilməsində köməkçi rol oynayır. Ancaq bu üsullar əsas müalicəni əvəz etmir.
Faringitlə tonzillit arasındakı fərqlər nələrdir?
Faringit boğazın arxa hissəsinin, tonzillit isə badamcıqların iltihabıdır. Hər iki vəziyyət oxşar əlamətlərlə özünü göstərə bilər, amma fərqli tibbi yanaşmalar tələb edir.
Faringit müalicə olunmazsa nə olar?
Faringit müalicə olunmazsa daha ciddi infeksiyalara və xroniki problemlərə yol aça bilər. Bəzi hallarda qulaq, sinus və ya tənəffüs yolları infeksiyaları da inkişaf edə bilər.
Faringit öz-özünə yox olurmu?
Faringit virus mənşəlidirsə, əksər hallarda müalicə olmadan öz-özünə sağala bilər. Lakin simptomlar uzun müddət davam edirsə və ya ağırlaşırsa, tibbi yardım alınmalıdır.
