Tromb, yəni qan laxtası, orqanizmdə damar daxilində qanın normadan artıq laxtalanması nəticəsində yaranan ciddi və həyati təhlükə yaradan bir haldır. Xüsusilə ayaq damarlarında və ya ağciyər arteriyalarında formalaşan laxtalar qan dövranını pozaraq insult, infarkt və ağciyər emboliyası kimi ağır nəticələrə səbəb olur. Müasir tibbin əsas məqsədlərindən biri trombun vaxtında aşkarlanması, qarşısının alınması və effektiv müalicəsidir.
Tromb nədir və necə yaranır?
Tromb — qan damarlarının içərisində laxtalanma prosesinin pozulması nəticəsində yaranan və qan axınının qarşısını alan bərk laxta kütləsidir. Normal hallarda qan laxtalanması bədənin müdafiə mexanizmi kimi fəaliyyət göstərir və zədələnmiş damar səthində qanaxmanı dayandırmaq üçün zəruridir. Lakin bu proses bəzən nəzarətdən çıxaraq sağlam damar daxilində də baş verir. Bu zaman laxta damar boşluğunu daraldır və qan dövranını ləngidir. Trombun yaranması üç əsas mexanizmlə əlaqəlidir: damar divarının zədələnməsi, qan axınının zəifləməsi və laxtalanma faktorlarının normadan artıq aktivləşməsi. Bu amillərin vəhdəti “Virxov triadası” adlanır və trombozun patoloji əsasını təşkil edir. Əgər yaranan tromb beyin, ürək və ya ağciyər kimi həyati orqanlara gedən qan axınını tıxayırsa, nəticədə orqan toxumaları oksigen çatışmazlığına məruz qalır və bu da insult, infarkt və ya ağciyər emboliyası kimi ağır vəziyyətlərə gətirib çıxarır. Qan laxtasının vaxtında müəyyənləşdirilməsi və qan dövranının bərpası, həm həyat keyfiyyətini qorumaq, həm də ölüm riskinin qarşısını almaq baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Qan damarlarında laxtalanma mexanizmi necədir?
Qan damarlarında trombun yaranması, orqanizmin fizioloji müdafiə sisteminin mühüm bir hissəsi olan laxtalanma mexanizmi ilə əlaqəlidir. Bu proses əsasən üç mühüm amilin bir araya gəlməsi ilə başlayır ki, bu da tibbdə Virxov triadası kimi tanınır: damar divarının zədələnməsi, qan axınının yavaşlaması və laxtalanma faktorlarının normadan artıq aktivləşməsi. Damarın daxili səthi hər hansı səbəblə – məsələn, travma, cərrahi müdaxilə, iltihabi proses və ya yüksək təzyiq nəticəsində – zədələndikdə, həmin sahədə qan hüceyrələri (xüsusilə trombositlər) toplanmağa başlayır. Eyni zamanda qan axını zəiflədikdə bu hüceyrələr həmin nöqtədə uzun müddət qalır və birləşərək qan laxtası, yəni tromb yaradır. Üçüncü faktor olan laxtalanma sisteminin hiperaktivliyi isə qanda olan zülal və fermentlərin daha sürətli reaksiya verərək fibrin toru yaratmasına səbəb olur. Bu fibrin toru, hüceyrələri bir arada tutaraq trombun sabitləşməsinə və damar daxilində yerləşməsinə şərait yaradır. Nəticədə, tromb təkcə qan dövranını ləngitmir, həm də həyati orqanlara qan axınını tamamilə kəsərək infarkt, insult və emboliya kimi ağır fəsadlara yol aça bilər. Bu mexanizm düzgün işlədikdə zədələnmənin qarşısını alsa da, balans pozulduqda ciddi təhlükəyə çevrilir.
Trombozun əsas növləri və təhlükəli bölgələr
Tromboz — qan damarları daxilində tromb, yəni qan laxtası əmələ gəlməsi halıdır və bu proses orqanizmdə həyat üçün təhlükəli nəticələr doğura bilər. Tromboz iki əsas formada müşahidə olunur: səthi ven trombozu və dərin ven trombozu. Səthi ven trombozu dəriyə yaxın damarlarda baş verir və adətən daha az təhlükəlidir. Lakin ən ciddi tibbi narahatlıq doğuran hal dərin ven trombozudur (DVT). Bu vəziyyət xüsusilə aşağı ətraflarda baş verdikdə, trombun qoparaq ağciyər damarlarına keçməsi ilə nəticələnə bilər ki, bu da ağciyər emboliyası adlanır və dərhal tibbi müdaxilə tələb edən həyati təhlükəli vəziyyətdir.
Bundan əlavə, beyin damarlarında baş verən trombozlar iskemik insult riskini artırır. Tromb beynin hər hansı bir hissəsinə qan axınını kəsərsə, həmin bölgənin funksiyası dayanır və bu, nitq, yaddaş, hərəkət və digər həyati funksiyalarda ciddi pozuntular yaradır. Eyni şəkildə, ürək damarlarında (xüsusilə koronar arteriyalarda) tromb əmələ gəldikdə miokard infarktı baş verir. Hər iki hal sürətlə inkişaf edir və erkən diaqnozla idarə olunmazsa, ölümcül nəticələrə səbəb olur.
Trombozun digər təhlükəli bölgələri arasında ağciyər arteriyaları, bağırsaq damarları və böyrək damarları da yer alır. Bu sahələrdə qan axınının dayanması, toxuma nekrozu və orqan çatışmazlığı ilə nəticələnə bilər. Bu səbəbdən, trombun hansı damarda yerləşməsi və nə qədər sürətlə irəlilədiyi, trombun fəsadlarını və klinik ciddiyyətini müəyyən edən əsas amillərdəndir.
Trombun orqanlara və həyati funksiyalara təsiri
Tromb — yəni qan laxtası — damar daxilində qan axınının qarşısını aldıqda, bu, orqanlara oksigen və qida maddələrinin çatmamasına səbəb olur. Trombun yerləşdiyi nahiyədən asılı olaraq orqan funksiyaları pozulur və bu proses tez bir zamanda həyati təhlükə yaradır. Məsələn, beyin damarlarında yaranan tromb qan dövranını kəsərək iskemik insult yaradır. Bu zaman sinir hüceyrələri oksigensiz qalır və qısa müddətdə məhv olur, nəticədə iflic, yaddaş itkisi və nitq problemləri baş verir.
Ürəkdə tromb əmələ gəldikdə isə miokard infarktı baş verir. Koronar arteriyanın bağlanması ürək əzələsinə qan getməsini dayandırır və bu, toxuma ölümünə və ürək çatışmazlığına yol açır. Ağciyər damarlarında baş verən ağciyər tromboemboliyası oksigenin qana keçməsini ciddi şəkildə məhdudlaşdırır. Nəticədə nəfəs darlığı, döş qəfəsində ağrı, ani huş itirmə və bəzən qəfil ölüm kimi hallar müşahidə olunur.
Bundan əlavə, böyrəklərdəki və ya bağırsaqlardakı tromblar bu orqanlarda qan təchizatını pozaraq orqan çatışmazlığına və hüceyrə nekrozuna səbəb olur. Trombun qan dövranı sistemində yaratdığı blokaj yalnız bir orqana deyil, bütün bədən sistemlərinə təsir edə bilər. Nəticədə, bədənin ümumi funksiyaları pozulur, metabolik tarazlıq itir və bədəndə həyati təhlükə yaradan proseslər başlayır.
Bu səbəbdən trombun orqanlara təsiri son dərəcə ciddidir və vaxtında müdaxilə edilməzsə, nəticələr geridönməz ola bilər. Trombozun erkən aşkarlanması və qarşısının alınması üçün risk faktorlarının nəzarətdə saxlanması həyati əhəmiyyət daşıyır.
Trombun əsas əlamətləri hansılardır?
Tromb, yəni qan laxtası, bədəndə damarların tutulması ilə nəticələndiyindən müxtəlif orqan və toxumalarda dəyişən simptomlarla özünü göstərir. Trombun əlamətləri onun yerləşdiyi nahiyədən və yaratdığı fəsadlardan asılı olaraq fərqlənir. Lakin ümumi olaraq trombozun əsas əlamətləri qan axınının məhdudlaşdırılması nəticəsində meydana çıxır və çox vaxt sürətlə inkişaf edir. Erkən mərhələdə simptomların düzgün tanınması həyati əhəmiyyət daşıyır, çünki vaxtında müdaxilə edilmədikdə insult, infarkt və ağciyər emboliyası kimi ağır nəticələr ortaya çıxır. Aşağıda tromb əlamətlərinin daha geniş izahı verilir:
Ətraflarda ağrı, şişkinlik və rəng dəyişiklikləri
Xüsusilə ayaq və qol damarlarında baş verən tromboz, orada qan dövranının zəifləməsinə səbəb olur. Bu zaman pasiyent əzaların birində lokal ağrı, şişkinlik və dəridə göyümtül və ya qırmızımtıl rəng dəyişikliyi ilə qarşılaşır. Tromb damar daxilində qan axınının qarşısını aldıqda, durğunluq yaranır və toxumalar oksigensiz qalır. Bu da ağrı hissinin artmasına, toxunma zamanı istilik fərqinin hiss olunmasına və bəzən dəridə sərtləşməyə səbəb olur. Ayaq və qollarda tromb əlamətləri çox vaxt bir tərəfli və konkret nahiyəyə fokuslanmış şəkildə ortaya çıxır.
Nəfəs darlığı və döş qəfəsində sancı hissi
Əgər qan laxtası ağciyər damarlarına çatırsa, bu vəziyyət ağciyər emboliyası adlanır və çox ciddi simptomlarla müşahidə olunur. Xəstə qəfildən yaranan nəfəs darlığı, boğulma hissi və dərin nəfəs aldıqda döş qəfəsində sancı ilə qarşılaşır. Bəzən bu əlamətlərə ürək döyüntüsünün sürətlənməsi, huş bulanıqlığı və tərləmə də əlavə olunur. Bu simptomlar ani şəkildə meydana gəlir və tibbi yardım gecikərsə, nəticələr ölümcül ola bilər. Ağciyər trombozu xüsusilə uzun müddət hərəkətsiz qalan və ya yaxın keçmişdə əməliyyat keçirmiş şəxslərdə müşahidə olunur.
Trombun fəsadları – insult, infarkt və ağciyər emboliyası
Tromb yalnız lokal ağrılarla məhdudlaşmır; onun ən böyük təhlükəsi orqanlara təsiri və yaratdığı fəsadlardır. Beyin damarlarında yaranan laxtalanma insult, ürək damarlarında isə infarkt ilə nəticələnir. Bu hallar sinir hüceyrələrinin və ürək əzələsinin sürətlə məhv olmasına gətirib çıxarır. Eyni zamanda ağciyər damarlarında baş verən emboliya oksigen alış-verişini pozur və nəfəs çatışmazlığına səbəb olur. Bu üç fəsad — insult, infarkt və pulmonar emboliya — qan laxtalanmasının ən ciddi nəticələri arasında yer alır və mütləq təcili tibbi yardım tələb edir.
Trombun yaranma səbəbləri və risk faktorları
Tromb, yəni qan laxtası, adətən qan dövranının pozulması, damar divarlarının zədələnməsi və ya qan laxtalanma sisteminin normadan artıq işləməsi nəticəsində yaranır. Bu proses “Virxov triadası” adlanan tibbi anlayışla izah olunur və əsas üç komponenti əhatə edir: qan axınının ləngiməsi, damar səthindəki dəyişikliklər və laxtalanma faktorlarının aktivləşməsi. Bu vəziyyətlər müxtəlif səbəblərlə əlaqəli ola bilər və hər bir risk faktoru tromboz ehtimalını artırır. Xüsusilə aşağıdakı amillər trombun yaranma səbəbləri arasında daha çox diqqət çəkir:
Qan dövranının zəifləməsi və hərəkətsizlik
Qan bədəndə daimi hərəkətdə olduqda oksigen və qida maddələri orqanlara rahat şəkildə çatır, eyni zamanda artıq maddələr də orqanizmdən xaric olunur. Lakin uzun müddət hərəkətsiz qalmaq — məsələn, uzun məsafəli təyyarə uçuşları, cərrahiyyə əməliyyatı sonrası yataq rejimi və ya sadəcə oturaq həyat tərzi — qan dövranını yavaşladır. Bu zaman xüsusilə ayaqlarda qan durğunlaşır, damarların içərisində axın zəifləyir və bu da trombun yaranması üçün əlverişli şərait yaradır.
Əgər bir insan saatlarla hərəkətsiz oturursa və ya yatıb qalırsa, ayaqlardakı dərin venlərdə qan düzgün dövr etmədiyi üçün laxtalanma riski artır. Bu hal dərin ven trombozu adlanan və həyat üçün təhlükəli ola biləcək vəziyyətə səbəb ola bilər. Ayaqda yaranan tromb qan axını ilə ağciyərlərə doğru hərəkət etdikdə ağciyər emboliyası kimi ağır fəsadlara gətirib çıxara bilər.
Ən sadə fiziki fəaliyyət — məsələn, saatda bir dəfə ayağa qalxıb gəzmək, ayaqları hərəkət etdirmək və ya çarpayıda olarkən ayaq barmaqlarını tərpətmək — qan axınının bərpası üçün kifayət qədər təsirlidir. Uzun müddət oturaq işlə məşğul olanlar və ya yaşlı şəxslər üçün aktiv hərəkətlilik, ayaq məşqləri və kompressiv corabların istifadəsi trombozun qarşısını almaqda mühüm rol oynayır. Bu səbəbdən, qan dövranının zəifləməsinə imkan verməmək üçün gündəlik aktivlik vərdişə çevrilməlidir.
Genetik meyillilik və qan laxtalanma pozğunluqları
Trombozun yaranmasında genetik meyillilik əhəmiyyətli rol oynayır. Bəzi insanlar doğuşdan bədənində qan laxtalanma sisteminə təsir edən genetik mutasiyalar daşıyır. Bu mutasiyalar nəticəsində orqanizmin təbii müdafiə mexanizmi olan laxtalanma prosesi normadan daha aktiv işləyir və qan damarlarında tromb əmələ gəlməsi riski artır. Bu vəziyyətlər tibbi dildə trombofiliya adlanır.
Ən çox rast gəlinən genetik pozğunluqlardan biri Faktor V Leiden mutasiyasıdır. Bu mutasiya nəticəsində qan laxtalanması daha sürətli baş verir. Digər bir səbəb isə protrombin gen mutasiyası və ya antitrombin, protein C və S kimi laxtalanma inhibitorlarının çatışmazlığıdır. Belə şəxslərdə qan laxtalanma pozğunluqları səbəbindən, hətta cüzi travmalar, uzunmüddətli hərəkətsizlik və ya cərrahi müdaxilələrdən sonra tromb yaranma ehtimalı kəskin şəkildə artır.
Genetik meyilliliyi olan insanlar üçün trombozun qarşısının alınması xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu qrupdakı şəxslər ailə tarixçəsində infarkt, insult və ya dərin ven trombozu olanlara daxil olur. Mütəmadi tibbi nəzarət, qan analizləri, risk vəziyyətlərində profilaktik tədbirlər (məsələn, antikoaqulyant dərmanların istifadəsi) və həkim məsləhəti ilə həyata keçirilən həyat tərzi dəyişiklikləri bu şəxsləri ciddi fəsadlardan qoruyur.
Trombun genetik səbəblərlə yaranması, bəzən illərlə heç bir əlamət göstərmədən gizli qala bilər. Bu səbəbdən, ailəsində qan laxtası problemi, gənc yaşda infarkt və ya insult keçirmiş şəxslər olanların erkən müayinədən keçməsi və qan duruluğuna nəzarət etməsi həyati önəm daşıyır.
Damar zədələnməsi və bəzi dərmanların təsiri
Trombozun inkişafında damar divarının zədələnməsi mühüm rol oynayır. Bu zədələnmələr cərrahi əməliyyatlar, travmalar, kateter yerləşdirilməsi və ya damar içi inyeksiyalar kimi tibbi prosedurlar zamanı baş verə bilər. Zədə almış damar səthi qan hüceyrələri üçün yapışma nöqtəsinə çevrilir və bu da trombun damar daxilində sürətlə formalaşmasına şərait yaradır. Qan damarlarının zədələnməsi həm səthi, həm də dərin ven sistemində tromboz riskini artırır.
Bununla yanaşı, bəzi dərman preparatları da qan laxtalanmasını sürətləndirən amillərdən biridir. Məsələn, doğum nəzarəti həbləri və ya estrogen əsaslı hormonal müalicələr, xüsusilə siqaret çəkən və ya artıq çəkisi olan qadınlarda tromb yaranma ehtimalını əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Eyni şəkildə, kemoterapi preparatları və böyrək, qaraciyər və ya mədəaltı vəzi xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunan bəzi dərmanlar da qan duruluğunu azaldaraq tromboz riskini artıran farmakoloji faktorlar sırasına daxildir.
Bu səbəbdən, damar zədəsi və dərman istifadəsi tarixi olan şəxslər tromboz baxımından daha diqqətlə izlənməlidir. Həkim nəzarətində aparılan müalicələr zamanı risk faktoru kimi antikoaqulyant profilaktikası, qan durulaşdırıcıların istifadəsi və fiziki aktivliyin təşviqi xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Riskli qruplar üçün erkən tədbirlər həyati təhlükəli fəsadların qarşısını almağa imkan verir.
Tromb necə diaqnoz olunur?
Trombozun vaxtında və düzgün diaqnostikası həyati əhəmiyyət daşıyır, çünki trombun erkən aşkarlanması onun fəsadlarının – insult, infarkt və ağciyər emboliyasının – qarşısını almağa imkan verir. Diaqnoz prosesi bir neçə mərhələdən ibarətdir: ilk növbədə pasiyentin əlamətləri və anamnezi analiz olunur, sonra isə görüntüləmə və laborator testlərlə trombun mövcudluğu və yerləşməsi təsdiqlənir. Doğru və sistemli yanaşma trombozun digər xəstəliklərlə qarışdırılmasının qarşısını alır və düzgün müalicə planının qurulmasına şərait yaradır.
Klinik müayinə və pasiyentin şikayətləri
Trombun diaqnostikasında ilk və ən vacib mərhələ pasiyentin şikayətlərinin diqqətlə dinlənməsi və klinik müayinənin aparılmasıdır. Pasiyent adətən ətraflarda — xüsusilə ayaqlarda və ya qollarda — ani başlayan və tədricən şiddətlənən ağrıdan, lokal şişkinlikdən, dəridə göyərmə və ya bənövşəyi rəng dəyişikliyindən şikayət edir. Əgər tromb döş qəfəsinə və ya ağciyərə təsir edibsə, nəfəs darlığı, dərin nəfəs aldıqda ağrı və ya ani baş gicəllənməsi kimi əlamətlər də müşahidə oluna bilər.
Həkim tərəfindən aparılan fiziki müayinə zamanı trombun yerləşdiyi nahiyədə ödem, temperatur artımı, dəri üzərində gərginlik və palpasiya zamanı həssaslıq aşkar edilir. Müqayisəli baxışla sağlam və təsirlənmiş ətraflar arasında ölçü fərqi, rəng fərqi və damarların doluluq səviyyəsi qiymətləndirilir. Eyni zamanda həkim pasiyentin tibbi tarixçəsini – əvvəlki əməliyyatlar, uzunmüddətli hərəkətsizlik, siqaret istifadəsi, ailəvi tromboz halları və istifadə olunan dərmanlar – ətraflı şəkildə araşdırır.
Bu ilkin mərhələ, həm trombun yerini və ehtimal olunan səbəbini müəyyənləşdirmək, həm də hansı əlavə testlərin (məsələn, doppler ultrasəs və ya D-dimer analizi) lazım olacağını planlamaq baxımından olduqca vacibdir. Klinik müayinə düzgün və diqqətli aparıldıqda, trombozun erkən mərhələdə aşkarlanması və həyati təhlükənin qarşısının alınması mümkündür.
Doppler ultrasəs, D-dimer testi və MRT
Trombozun təsdiqlənməsində ən geniş istifadə olunan və effektiv üsullardan biri Doppler ultrasəs müayinəsidir. Bu texnologiya damar daxilində qan axınının sürətini, istiqamətini və davamlılığını qiymətləndirərək, damarda trombun mövcud olub-olmadığını real vaxtda göstərir. Xüsusilə alt və yuxarı ətraflarda yerləşən dərin ven trombozlarının aşkarlanmasında yüksək həssaslığa malikdir. Doppler müayinəsi həmçinin laxtalanmanın qan dövranına təsirini də qiymətləndirməyə imkan verir.
Qanda tromboz prosesi aktiv olduqda yaranan parçalanma məhsullarını müəyyən edən D-dimer testi, erkən mərhələdə diaqnoz üçün faydalı laborator göstəricidir. Bu testin yüksək nəticəsi, bədəndə aktiv laxtalanma prosesinin getdiyini göstərir və daha ətraflı müayinələrin aparılmasına zəmin yaradır.
Trombların dərin yerləşdiyi, klinik mənzərənin qeyri-müəyyən olduğu və ya komplikasiyaların ehtimal edildiyi hallarda MRT (maqnit-rezonans tomoqrafiyası) və ya KT (kompüter tomoqrafiyası) istifadə olunur. Bu görüntüləmə metodları damarların anatomik quruluşunu detallı şəkildə göstərərək trombun dəqiq yerləşdiyi nahiyəni, ölçüsünü və ətraf toxumalara təsirini vizual şəkildə təsvir edir. Beləliklə, həm ilkin diaqnostika, həm də müalicə planlaması üçün əvəzsiz informasiya təqdim edir.
Diferensial diaqnoz və digər xəstəliklərin istisnası
Trombozun simptomları – məsələn, ətraflarda ağrı, şişkinlik və nəfəs darlığı – bir çox başqa xəstəliklərlə oxşarlıq təşkil edir. Məsələn, varikoz venaların ağırlaşmış formaları, limfa axınının pozulması, əzələ dartınmaları və ya ağciyər və ürək mənşəli patologiyalar da bu cür əlamətlərlə özünü göstərə bilər. Bu səbəbdən trombozu dəqiq şəkildə müəyyən etmək üçün diferensial diaqnoz mərhələsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
Həkim bu mərhələdə yalnız pasiyentin şikayətlərinə deyil, həm də əlavə diaqnostik üsullara əsaslanır. Elektrokardioqram (EKQ) ürək mənşəli problemləri, ağciyər rentgeni isə tənəffüs sistemi ilə bağlı pozuntuları müəyyən etməyə kömək edir. Eyni zamanda, qanın ümumi analizi, koaqulyasiya testləri və iltihab markerləri tromboz xarakterli və digər mənşəli xəstəlikləri bir-birindən ayırmaq üçün dəyərli məlumat verir.
Diferensial diaqnostika yalnız doğru xəstəliyin aşkarlanmasına deyil, həm də təsirli və məqsədyönlü müalicə planının hazırlanmasına imkan verir. Beləliklə, xəstəyə lazımi və vaxtında tibbi yardım göstərilir, ağırlaşmaların qarşısı alınır və sağalma prosesi düzgün istiqamətə yönəldilir.
Trombun müalicəsi və qarşısını alma yolları
Trombun müalicəsi və profilaktikası həm həyati təhlükənin aradan qaldırılması, həm də gələcəkdə yeni tromb əmələ gəlməsinin qarşısının alınması baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Müalicə strategiyası trombun yerləşdiyi nahiyə, ölçüsü və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə əsasən fərqlənir. Əsas məqsəd qan dövranını bərpa etmək, laxtalanma riskini minimuma endirmək və orqan zədələnmələrinin qarşısını almaqdır. Bu yanaşma antikoaqulyant müalicə, həyat tərzi dəyişiklikləri və dəstəkləyici tədbirləri əhatə edir.
Antikoaqulyant dərmanlar və qan durulaşdırıcılar
Trombozun aktiv müalicəsində ən geniş istifadə olunan vasitələr antikoaqulyant dərmanlardır. Bu preparatlar qanı durulaşdıraraq yeni laxtaların yaranmasının qarşısını alır və mövcud trombun böyüməsinin qarşısını alır. Xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq heparin, varfarin, eləcə də daha müasir DOAC (birbaşa təsirli oral antikoaqulyantlar) qrupundan olan dərmanlar təyin olunur. Bu dərmanlar müntəzəm dozada və həkim nəzarətində qəbul edilməlidir, çünki dozadan kənara çıxma qanaxma riskini artırır. Qan durulaşdırıcı müalicə, xüsusilə infarkt, insult və ağciyər emboliyası riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Sağlam həyat tərzi və profilaktik tədbirlər
Trombozdan qorunmaq üçün aktiv həyat tərzi və düzgün qidalanma vərdişləri mühüm rol oynayır. Uzun müddət oturaq vəziyyətdə qalmamaq, xüsusilə uzun uçuşlar və ofis şəraiti zamanı ayaqları hərəkətdə saxlamaq qan dövranını gücləndirir. Gündəlik müntəzəm fiziki fəaliyyət – məsələn, gəzinti, üzgüçülük və ya yüngül idman – ətraflarda qan axınını yaxşılaşdırır. Bundan əlavə, siqaretin tərgidilməsi, artıq çəkinin azaldılması və nizamsız hormonal preparatların istifadəsindən uzaq durmaq da tromboz riskini azaldır. Su qəbulunun artırılması və balanslı qidalanma da profilaktik tədbirlərin ayrılmaz hissəsidir.
Aspirin istifadəsi və təbii dəstək üsulları
Aspirin, qan trombositlərinin bir-birinə yapışmasının qarşısını alaraq laxtalanma riskini azaldan sadə, lakin təsirli bir vasitədir. Xüsusilə infarkt və insult keçirmə riski yüksək olan pasiyentlərdə profilaktik məqsədlə gündəlik aşağı dozada istifadə olunur. Aspirin istifadəsi yalnız həkim məsləhəti ilə həyata keçirilməlidir. Bundan əlavə, omeqa-3 ilə zəngin balıq yağı, zəncəfil, sarımsaq və qara çay kimi təbii komponentlər antiinflamator və qan axınını dəstəkləyici təsirləri ilə tanınır. Bu yanaşmalar tibbi müalicəni əvəz etməsə də, dəstəkləyici rol oynaya bilər və həkim nəzarətində faydalı nəticələr verir.
Tromb ilə bağlı tez-tez verilən suallar
Tromb tam aradan qalxırmı?
Bəli, düzgün müalicə ilə tromb tamamilə sorula və qan dövranı bərpa oluna bilər. Lakin bu proses həkim nəzarətində aparılmalıdır.
Aspirin hər kəs üçün uyğundurmu?
Xeyr, aspirin istifadəsi yalnız həkim göstərişi ilə mümkündür. Qanaxma riski olan şəxslər üçün uyğun deyil.
Ayaqda yaranan trombun əlamətləri nələrdir?
Ayaqda şişkinlik, ağrı, dəridə qızartı və istilik artımı dərin ven trombozunun əsas əlamətləridir.
Trombdan qorunmaq üçün nə etmək lazımdır?
Aktiv həyat tərzi, kifayət qədər su içmək, siqaretdən uzaq durmaq və uzunmüddətli oturma vəziyyətindən çəkinmək vacibdir.
Həkimə nə zaman müraciət olunmalıdır?
Əgər şişkinlik, ağrı, nəfəs darlığı və ya döş qəfəsində sancı hiss olunursa, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
