Bağırsaq infeksiyası gündəlik həyat keyfiyyətimizi ciddi şəkildə poza bilən, həm böyüklərdə, həm də uşaqlarda rast gəlinən geniş yayılmış bir sağlamlıq problemidir. Bu infeksiya qida ilə keçən infeksiyalar, virus mənşəli bağırsaq infeksiyası, bakterial bağırsaq infeksiyası və zəif şəxsi gigiyena səbəbindən yaranaraq müxtəlif əlamətlərlə özünü büruzə verir. Xüsusilə uşaqlarda bağırsaq infeksiyası daha ağır keçə bilər və vaxtında müdaxilə olunmazsa, ciddi bağırsaq xəstəlikləri ilə nəticələnə bilər.
Bu yazıda bağırsaq infeksiyası səbəbləri, bağırsaq infeksiyası müalicəsi, bağırsaq infeksiyası necə keçir, bağırsaq infeksiyası üçün dərman və bağırsaq infeksiyasında nə yeməli kimi vacib mövzulardan bəhs ediləcək. Həmçinin, kəskin bağırsaq infeksiyası, bağırsaq florasının pozulması, həzm sistemi infeksiyaları, probiotiklərin faydası, ishal üçün təbii vasitələr, sanitariya qaydaları, immun sisteminin gücləndirilməsi və yoluxucu xəstəliklərin qarşısı alınması haqqında da faydalı məlumatlar təqdim ediləcək. Məqaləni diqqətlə oxuyaraq mədə-bağırsaq müalicəsi və bağırsaq problemləri ilə bağlı düzgün yanaşmanı öyrənə bilərsiniz.
Bağırsaq infeksiyası nədir və hansı növləri var?
Bağırsaq infeksiyası nədir və hansı növləri var?Bağırsaq infeksiyası – mədə və bağırsaq traktında iltihaba səbəb olan və əsasən viruslar, bakteriyalar və ya parazitlər tərəfindən törədilən ciddi sağlamlıq problemidir. Bu hal adətən çirklənmiş su, təhlükəli qida və ya gigiyenik qaydalara əməl edilməməsi nəticəsində yaranır. Tibbi dildə bu vəziyyətə qastroenterit də deyilir və ishal, qarın ağrısı, qızdırma kimi simptomlarla özünü büruzə verir. Bağırsaq infeksiyası simptomları yaşa və infeksiyanın növünə görə dəyişə bilər, xüsusilə də uşaqlarda bağırsaq infeksiyası daha kəskin keçir.
Bağırsaq infeksiyasının növləri, əsasən onu yaradan mikroorqanizmlərin növünə görə təsnif olunur:
1. Viral bağırsaq infeksiyaları
Bağırsaq infeksiyasının ən çox yayılmış növlərdən biri virus mənşəli bağırsaq infeksiyasıdır. Bu qrupa rotavirus, adenovirus, norovirus kimi viruslar daxildir. Xüsusilə rotavirus körpə və azyaşlı uşaqlarda şiddətli ishal və qusmaya səbəb olur. Viruslar adətən insandan insana və ya yoluxmuş şəxsin hazırladığı yeməklər vasitəsilə yayılır.
2. Bakterial bağırsaq infeksiyaları
Bağırsaq infeksiyası zamanı ən çox rast gəlinən bakterial infeksiyalar arasında Salmonella, E. coli, Shigella, Campylobacter, Staphylococcus aureus və Helicobacter pylori kimi patogen mikroorqanizmlər mühüm yer tutur. Bu bakteriyalar adətən çiy və ya yarımçıq bişmiş ət, süd məhsulları, yumurta və çirkli su vasitəsilə bağırsaqlara daxil olur. Bəzi hallarda bu infeksiyalar böyrək çatışmazlığı kimi ağır fəsadlara yol aça bilər.
3. Parazitar bağırsaq infeksiyaları
Bağırsaq infeksiyası parazitlər tərəfindən də törədilə bilər və bu zaman ən çox rast gəlinən səbəblər arasında Giardia, amöbalar, bağırsaq qurdları və lent qurdları yer alır. Bu növ bağırsaq xəstəlikləri bədəndə çəki itkisi, qida çatışmazlığı və uzunmüddətli ishal kimi problemlərlə müşayiət olunur. Xüsusilə zəif immun sisteminə malik insanlarda bu infeksiyalar daha ciddi nəticələr doğura bilər.
4. Qida ilə keçən infeksiyalar və yoluxma yolları
Bağırsaq infeksiyası qida ilə ötürülən mikroorqanizmlər vasitəsilə baş verə bilər və bu hallar adətən təmizlənməmiş qidanın riski və qida gigiyenasına əməl edilməməsi ilə sıx əlaqəlidir. Bu səbəbdən də dezinfeksiya tədbirləri, sanitariya qaydalarına əməl olunması və bağırsaq infeksiyasında nə içmək olar kimi mövzular son dərəcə aktualdır.
Nəticə olaraq, bağırsaq infeksiyası müalicəsi onun növündən asılı olaraq dəyişir. İshala səbəb olan viruslar və ya bakteriyalar diaqnozla müəyyən olunmalı və ona uyğun müalicə edilməlidir. Xəstəliyin gedişatını yüngülləşdirmək üçün bağırsaq infeksiyası evdə müalicə, antibiotiklərlə müalicə, probiotiklərin faydası və ishal üçün təbii vasitələr kimi yanaşmalardan istifadə olunur. Həkimə nə vaxt müraciət etməli sualının cavabı isə simptomların ağırlığına bağlıdır.
Bağırsaq infeksiyasının simptomları necə olur?
Bağırsaq infeksiyası müxtəlif mikroorqanizmlərin bağırsaq sisteminə daxil olması nəticəsində meydana çıxan və geniş əlamət spektri ilə müşayiət olunan bir sağlamlıq problemidir. Simptomların şiddəti və forması bir sıra faktorlardan, o cümlədən infeksiyanın növü, immun sisteminin gücü, yoluxma üsulu və yaş fərqlərindən asılı olaraq dəyişə bilər. Uşaqlarda bağırsaq infeksiyası daha ağır əlamətlərlə özünü göstərə bilər, böyüklərdə isə bəzən yüngül keçə bilər. Beləliklə, ən çox rast gəlinən bağırsaq infeksiyası simptomları bunlardır:
- Sulu ishalın qəfil başlaması
- Ürəkbulanma və qusma
- Qarın ağrısı və kramplar
- Qızdırma və titrəmə
- İştahsızlıq və çəki itkisi
- Zəiflik və yorğunluq
- Ağız quruluğu və susuzluq hissi
- Nəcisdə mucus və ya qan
- Baş ağrısı və əzələ ağrıları
- Yuxusuzluq və huşsuzluq
- Dəri və dodaqlarda quruluq
- Tez-tez sidiyə çıxmama və sidikdə azalma
- Göz bəbəklərinin çökməsi və göz yaşlarının olmaması (xüsusilə uşaqlarda)
- Bədənin ümumi zəifləməsi və təzyiqin düşməsi
- Ayaqlarda ağrılar və başgicəllənmə
Bağırsaq infeksiyasının əsas səbəbləri hansılardır?
Bağırsaq infeksiyası insan sağlamlığını təhdid edən və gündəlik həyatı çətinləşdirən ciddi həzm problemi kimi meydana çıxır. Yoluxma əsasən zərərli mikroorqanizmlərin – bakteriyaların, virusların və parazitlərin bağırsaq sisteminə daxil olması ilə baş verir. Bu mikroorqanizmlər adətən çirkli su, yaxşı yuyulmamış qidalar, yoluxmuş şəxslərlə təmas və gigiyena qaydalarına əməl edilməməsi nəticəsində orqanizmə keçirlər. Bu bölmədə bağırsaq infeksiyasına səbəb olan əsas faktorları ayrı-ayrı təhlil edirik.
- Çirkli su və qida istehlakı
- Əllərin düzgün yuyulmaması və gigiyenik qaydalara əməl edilməməsi
- Qidanın düzgün hazırlanmaması və saxlanmaması
- Yoluxmuş şəxslərlə birbaşa və ya dolayı təmas
- Bağırsaq mikroflorasının pozulması
- Parazitlərin və virusların yayılma şəraiti
Çirkli su və qida istehlakı
Bağırsaq infeksiyası tez-tez çirkli su və təhlükəli qida məhsullarının qəbulu ilə baş verir. Bu, xüsusilə qida ilə keçən infeksiyalar arasında ən yayılmış səbəblərdən biridir. Təmizlənməmiş qidanın riski inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yoluxucu bağırsaq xəstəlikləri üçün əsas qaynaqdır. Çiy və ya az bişmiş ət, çirkli su ilə yuyulmuş meyvə və tərəvəzlər mikroorqanizmlərin yayılmasını asanlaşdırır. Virus mənşəli bağırsaq infeksiyası və bakterial bağırsaq infeksiyası hallarının bir çoxu məhz bu yollarla orqanizmə daxil olur.
Su ilə yayılan xəstəliklər, xüsusilə yay aylarında artış göstərir. Çirkli bulaq və artezian suları bağırsaq parazitləri üçün ideal mühit yaradır. Bu infeksiyalar nəticəsində ishal və bağırsaq infeksiyası simptomları tez-tez özünü büruzə verir. Çirkli suyun tərkibindəki mikroblar bağırsaq florasının pozulmasına səbəb ola bilər. Bu, nəticə etibarilə bağırsaq xəstəlikləri və mədə-bağırsaq pozğunluqları ilə nəticələnir.
Uşaqlarda isə bu infeksiyalar daha ağır keçir. Belə hallar həm də həzm sistemi sağlamlığı üçün təhlükə yaradır. Qida gigiyenası qaydalarına əməl olunmaması infeksion xəstəliklər üçün zəmin yaradır. Beləliklə, bağırsaq infeksiyası səbəbləri sırasında çirkli su və qida ilk sırada gəlir.
Əllərin düzgün yuyulmaması və gigiyenik qaydalara əməl edilməməsi
Bağırsaq infeksiyası gigiyenik vərdişlərin zəif olduğu şəraitdə daha tez yayılır. Şəxsi gigiyena və infeksiya arasındakı əlaqə istənilən mühitdə özünü göstərir. Əllərin düzgün və vaxtında yuyulmaması bir çox mikroorqanizmlərin əllə ağıza keçməsinə şərait yaradır. Bu yol bağırsaq infeksiyasına nə səbəb olur sualının cavabında əsas faktorlardan biridir.
Əllə təmas sonrası gigiyena qaydalarına əməl olunmazsa, yoluxucu bağırsaq xəstəlikləri qaçılmaz olur. Xüsusilə uşaq infeksiyalarında nə etməli sualı bu cür hallarda aktuallaşır. Tualetdən istifadə etdikdən sonra və yeməkdən əvvəl əllərin yuyulmaması virus infeksiyalarının yayılmasına səbəb olur. Bu cür şəraitdə ishala səbəb olan viruslar tez-tez yayılır. Məhz bu səbəbdən bağırsaq infeksiyası simptomları özünü tez biruzə verir. Gigiyena çatışmazlığı kəskin bağırsaq infeksiyası hallarını da artırır.
Uşaqlar bu cür infeksiyalara daha tez yoluxur, çünki onların immun sistemi hələ tam inkişaf etməyib. Bu isə immun sisteminin gücləndirilməsi ehtiyacını ön plana çıxarır. Gigiyenik olmayan şəraitdə həzm sistemi infeksiyaları da qaçılmaz olur. Bağırsaq problemlərinin qarşısını almaq üçün sanitariya qaydaları mütləq şəkildə tətbiq olunmalıdır.
Qidanın düzgün hazırlanmaması və saxlanmaması
Bağırsaq infeksiyası qeyri-düzgün bişirilmiş və ya lazımi şəraitdə saxlanmamış qidalarla da yaranır. Qidanın düzgün bişirilməməsi bakterial infeksiyalar üçün əlverişli şərait yaradır. Salmonella, E. coli və Staphylococcus aureus kimi bakteriyalar bu cür hallarda bağırsağa daxil olur. Bu mikroorqanizmlər qida zəhərlənməsi və infeksiya hallarının əsas səbəblərindəndir.
Xüsusilə yay aylarında qida məhsulları soyuducudan kənarda uzun müddət saxlanarsa, infeksion xəstəliklər riski artır. Bu isə mədə-bağırsaq müalicəsi tələb edən vəziyyətlərə gətirib çıxarır. Bağırsaq infeksiyası səbəbləri arasında təhlükəsiz saxlanmayan ərzaqlar xüsusi yer tutur. Çiy yumurta, az bişmiş ət və süd məhsulları riskli qida qrupuna daxildir. Bu səbəbdən qida gigiyenası ilə bağlı maarifləndirmə vacibdir.
Bağırsaq infeksiyası evdə müalicə oluna bilər, lakin ağır hallarda peşəkar tibbi yardım zəruridir. Qidaların düzgün saxlanmaması nəticəsində bağırsaq florasının pozulması baş verir. Bu hal həzm orqanları xəstəlikləri riskini artırır. Bəzən bu kimi infeksiyalar probiotiklərin faydası ilə azaldıla bilər. Nəticədə, düzgün bişirilməyən qidalar mədə-bağırsaq pozğunluqlarına səbəb olur.
Yoluxmuş şəxslərlə birbaşa və ya dolayı təmas
Bağırsaq infeksiyası bir çox hallarda yoluxmuş şəxslərlə birbaşa və ya dolayı təmas nəticəsində yayılır. Bu hallar nəcisdən ağıza yol (fecal-oral yol) adlanan yoluxma formasına aiddir. Xüsusilə uşaqlarda bağırsaq infeksiyası hallarının çoxu məhz bu yolla yaranır. Əlverişsiz gigiyena şəraitində yaşayan və ya çalışan insanlar infeksiyanı ətrafdakılara ötürə bilər. Eyni qab-qacaq, dəsmal və ya oyuncaqların paylaşılması virus və bakteriyaların ötürülməsini asanlaşdırır.
Virus mənşəli bağırsaq infeksiyası üçün bu yol əsas yayılma formasıdır. Məsələn, norovirus və rotavirus bu yolla sürətlə yayılır. Əgər bir şəxs qida ilə təmasda olan sahədə çalışırsa, bu zaman infeksiyanın yayılma riski daha da böyüyür. Bu da öz növbəsində qida ilə keçən infeksiyalar üçün ciddi təhlükə yaradır. Bağırsaq infeksiyası simptomları bu şəxslərlə təmasdan sonra 1-2 gün ərzində ortaya çıxa bilər. Bu hallarda bağırsaq xəstəlikləri cəmiyyət miqyasında yayılma potensialına malik olur.
Yoluxucu bağırsaq xəstəlikləri uşaq bağçaları, məktəblər və qapalı kollektivlərdə daha asan yayılır. Xüsusilə uğurlu dezinfeksiya tədbirləri görülməzsə, yoluxma zənciri qırılmır. Bağırsaq infeksiyasına nə səbəb olur sualına cavab olaraq bu sosial təmaslar vacib rol oynayır. Bu səbəbdən yoluxucu xəstəliklərin qarşısı yalnız fərdi gigiyena ilə mümkün olur.
Bağırsaq mikroflorasının pozulması
Bağırsaq infeksiyası bəzən bağırsaq florasının pozulması ilə əlaqədar inkişaf edə bilər. İnsan orqanizmində faydalı bakteriyalardan ibarət balanslı flora sağlam həzm sistemi üçün əsasdır. Lakin bu balans pozulduqda zərərli mikroorqanizmlər sürətlə çoxalaraq infeksion xəstəliklər yarada bilər. Antibiotiklərin nəzarətsiz istifadəsi, qeyri-sağlam qidalanma, stres və xroniki xəstəliklər mikrofloranın tarazlığını poza bilər.
Bu hallar bakterial bağırsaq infeksiyası riskini artırır. Mikrofloranın zəifləməsi ilə bağırsaq problemləri daha da kəskinləşir. Bu vəziyyət həm də mədə-bağırsaq pozğunluqları ilə müşayiət oluna bilər. Zərərli bakteriyaların sayca artması ishal və bağırsaq infeksiyası hallarını şərtləndirir. İmmuniteti zəif olan şəxslərdə bu vəziyyət daha ağır nəticələr doğura bilər. Kəskin bağırsaq infeksiyası bu hallarda sürətlə inkişaf edə bilər.
Bağırsaq infeksiyası səbəbləri arasında bu balans pozuntusu tez-tez qeyd olunur. Mikrofloranın pozulması mədə-bağırsaq müalicəsi üçün əlavə müdaxilə tələb edən hal ola bilər. Probiotiklərin faydası bu halda ön plana çıxsa da, əsas məsələ səbəbi tanımaqdır. Bağırsaq infeksiyası necə keçir sualına cavab tapmaq üçün bu amil də araşdırılmalıdır.
Parazitlərin və virusların yayılma şəraiti
Bağırsaq infeksiyası həm viruslar, həm də parazitlər tərəfindən asanlıqla yayılır. Xüsusilə çirkli su, qida, hovuzlar və nəcis ilə çirklənmiş əşyalar bu mikroorqanizmlərin keçid yollarıdır. Giardia, Entamoeba histolytica, rotavirus və norovirus kimi patogenlər bu kontekstdə geniş yayılıb.
Bu mikroorqanizmlər insan orqanizminə daxil olduqda bağırsaq infeksiyası simptomları bir neçə gün içində ortaya çıxır. Parazitar infeksiyalar çox rast gəlinməsə də, olduqca təhlükəlidir. Onlar ishalın səbəbləri və müalicəsi ilə əlaqəli ciddi hallara yol aça bilər. Virusların yayılması üçün isə çox az miqdarda yoluxucu agent yetərlidir. Bu da onları yoluxucu bağırsaq xəstəlikləri sırasında xüsusilə təhlükəli edir.
Uşaqlarda bağırsaq infeksiyası adətən bu viruslarla bağlı olur. Uşaq oyuncaqları, əllər və yerə düşmüş qidalar vasitəsilə yoluxma baş verə bilər. Parazitlər uzunmüddətli bağırsaq problemləri yarada bilər. Viruslar isə qısa müddətli kəskin bağırsaq infeksiyası əlamətləri ilə özünü göstərir.
Bağırsaq infeksiyası necə diaqnoz edilir?
Bağırsaq infeksiyası əlamətləri ilə tibbi yardım üçün müraciət edən şəxslərə düzgün diaqnozun qoyulması həm xəstəliyin səbəbinin müəyyən edilməsi, həm də sonrakı müalicənin effektivliyi baxımından çox vacibdir. Bu proses adətən xəstə hekayəsinin toplanması, fiziki müayinə, laborator analizlər və lazım gəldikdə vizual görüntüləmə üsullarını əhatə edir. Müxtəlif mikroorqanizmlərin yaratdığı bakterial, virus mənşəli və parazitar bağırsaq infeksiyaları fərqli simptomlarla özünü göstərə bildiyi üçün diaqnoz mərhələsi diqqətlə aparılmalıdır. Bu yazıda bağırsaq infeksiyası diaqnostikası mərhələlərinin əsas addımları izah olunacaq.
- Xəstəlik tarixçəsinin toplanması və ilkin qiymətləndirmə
- Fiziki müayinə və əlamətlərin müşahidəsi
- Qan analizləri və digər laborator testlər
- Nəcis analizləri və mikrobioloji testlər
- Vizual görüntüləmə metodları
1. Xəstəlik tarixçəsinin toplanması və ilkin qiymətləndirmə
Bağırsaq infeksiyası şübhəsi olan xəstənin ilk olaraq ətraflı anamnezi toplanmalıdır. Bu mərhələdə həkim xəstənin son günlərdəki qida və su qəbulunu, istifadə etdiyi dərmanları və mümkün təmas etdiyi yoluxmuş şəxsləri öyrənir. Bağırsaq infeksiyası simptomlarının nə vaxt başladığı, ishalın tezliyi, qusmanın davamlılığı və bədən temperaturundakı dəyişikliklər barədə suallar verilir. Bağırsaq infeksiyasına nə səbəb olur sualının cavabına yönəlik bu sorğu son dərəcə vacibdir.
Həmçinin, xəstənin keçirdiyi xroniki xəstəliklər və immun sisteminin vəziyyəti də qiymətləndirilir. Bu məlumatlar infeksion xəstəliklərin hansı səbəbdən qaynaqlandığını anlamağa kömək edir. Uşaqlarda bağırsaq infeksiyası şübhəsi olan hallarda isə valideynlərin müşahidələri nəzərə alınır. İnfeksiyanın şiddəti və mümkün fəsadları haqqında ilkin fikir məhz anamnezlə yaranır. Bu mərhələ bağırsaq infeksiyası müalicəsi üçün düzgün istiqamət verir, çünki simptomların detallı analizi əsas rol oynayır.
2. Fiziki müayinə və əlamətlərin müşahidəsi
Bağırsaq infeksiyası şübhəsi zamanı aparılan fiziki müayinə həkimə xəstənin ümumi vəziyyəti haqqında dəyərli məlumat verir. Ən çox diqqət edilən bölgə qarın nahiyəsidir, çünki burada şişkinlik, həssaslıq, spazm və ağrı kimi hallar müşahidə edilə bilər. Mədə-bağırsaq narahatlığı olan xəstələrdə bəzi spesifik nöqtələrə təzyiq zamanı ağrı artarsa, bu infeksiyanın göstəricisidir. Həkim həmçinin susuzluq əlamətləri – ağız quruluğu, gözlərin çökməsi, dəridə elastiklik itkisi kimi halları da qiymətləndirir.
İmmun sisteminin gücləndirilməsi ehtiyacını anlamaq baxımından xəstənin bədən enerjisi və halsızlıq dərəcəsi də nəzərə alınır. Xəstənin bədən temperaturu, nəbz, təzyiq və sidik miqdarı da qiymətləndirilərək kəskin bağırsaq infeksiyası halları aşkarlanmağa çalışılır. Bu müşahidələr diaqnozun dəqiqləşməsi üçün laborator müayinələrə yön verir. Bağırsaq infeksiyası simptomları ilə fiziki müayinənin nəticələri üst-üstə düşərsə, diaqnoz daha asan qoyulur.
3. Qan analizləri və digər laborator testlər
Bağırsaq infeksiyası diaqnostikasında əlavə olaraq qan analizləri də mühüm rol oynayır. Bu analizlər vasitəsilə elektrolit balansı, ağ qan hüceyrələrinin səviyyəsi, iltihab göstəriciləri kimi parametrlər yoxlanılır. Xüsusilə ağır ishal və qusma nəticəsində yaranan maye və mineral itkisi qan analizlərində öz əksini tapır. Susuzluq, qan azlığı, böyrək funksiyalarında dəyişiklik kimi hallara da qan vasitəsilə nəzarət edilir.
Qan testləri həzm sistemi sağlamlığı haqqında da ümumi mənzərə yaradır. Bəzi hallarda əlavə seroloji testlər, PCR analizləri və patoloji müayinələr də aparıla bilər. Bu üsullar infeksiyanın dəqiq törədicisini tapmağa yardım edir. Nəticələrə əsasən antibiotiklərlə müalicə lazım olub-olmadığına qərar verilir. Beləliklə, qan analizləri mədə-bağırsaq müalicəsi üçün uyğun müalicə protokollarının seçilməsində vacibdir.
4. Nəcis analizləri və mikrobioloji testlər
Bağırsaq infeksiyası zamanı diaqnozun ən vacib mərhələlərindən biri nəcis analizidir. Xəstədən alınan nəcis nümunəsi laborator şəraitdə analiz olunur və burada bakteriya, virus və ya parazitlərin mövcudluğu araşdırılır. Bu testlər vasitəsilə bakterial bağırsaq infeksiyası hallarında Salmonella, E. coli, Shigella kimi törədicilər aşkarlanır. Virus infeksiyaları ilə bağlı testlərdə isə rotavirus, adenovirus və norovirus analiz olunur. Parazitar infeksiyalar üçün isə mikroskopik müşahidə ilə bağırsaq parazitləri və onların yumurtaları müəyyən edilir.
Qanlı nəcis, selikli ifrazat və nəcisdə mucus kimi hallar test nəticələrində əhəmiyyətli göstəricilərdir. Nəcis testləri həmçinin bağırsaq xəstəlikləri və mədə-bağırsaq pozğunluqları ilə digər fərqləndirici diaqnozlar üçün də vacibdir. Əgər qida ilə keçən infeksiyalar şübhəsi varsa, nəcis testləri ilə bu təyin oluna bilər. Bu analizlər həkimin bağırsaq infeksiyası üçün dərman seçimini də yönləndirir.
5. Vizual görüntüləmə metodları
Bağırsaq infeksiyası diaqnostikasında hər zaman tətbiq edilməsə də, bəzi hallarda ultrasəs, tomoqrafiya və ya endoskopiya kimi görüntüləmə metodlarına ehtiyac yaranır. Əgər bağırsaq infeksiyası simptomları uzunmüddətli və ya qeyri-müəyyən olarsa, bu metodlarla bağırsaq divarlarında və ya qarın boşluğunda dəyişikliklər qiymətləndirilə bilər. Mədə-bağırsaq narahatlığı, şişkinlik, küt ağrılar və ya nəcisdə qan varsa, bu görüntüləmə üsulları fərqləndirici diaqnoz üçün istifadə olunur.
Həkimlər həzm sistemi infeksiyaları ilə digər xəstəlikləri (məsələn, xora, şiş, divertikulit) ayırd etmək üçün bu vasitələrə müraciət edə bilər. Bu metodlar eyni zamanda bağırsaq xəstəliklərinin digər formalarının da istisna olunmasına yardım edir. Görüntüləmə yalnız şübhəli hallarda və həkimin qərarı ilə tətbiq edilir.
Bağırsaq infeksiyasının müalicə yolları nələrdir?
Bağırsaq infeksiyası gündəlik həyatı çətinləşdirən və müalicə olunmadıqda ciddi fəsadlara yol aça biləcək sağlamlıq problemidir. Müalicə yanaşmaları infeksiyanın növünə və şiddətinə görə dəyişə bilər. Bəzi hallarda bağırsaq infeksiyası müalicəsi sadəcə simptomların yüngülləşdirilməsi və istirahətlə kifayətlənə bilər, digərlərində isə dərman və ya tibbi nəzarət tələb oluna bilər. Bu yazıda həm təbii üsullarla, həm də dərman vasitəsilə tətbiq edilən ən effektiv müalicə yolları ətraflı şəkildə izah ediləcək.
- Bol maye qəbulu və rehidrasiya məhlulları
- Düzgün qidalanma və pəhriz rejimi
- Bitki çayları və təbii vasitələr
- Dərman vasitələri və həkim nəzarəti
- İnteqrativ Təbabət yanaşmaları
1. Bol maye qəbulu və rehidrasiya məhlulları
Bağırsaq infeksiyası zamanı bədənin maye və elektrolit balansı pozulduğu üçün əsas diqqət susuzluğun qarşısının alınmasına yönəldilməlidir. İshal və qusma səbəbindən sürətli maye itkisi baş verir və bu da quruluq, halsızlıq və təzyiq düşməsi ilə nəticələnə bilər. Gündəlik su qəbulu artırılmalı, ən azı 2-3 litr maye qəbul edilməlidir. Oral rehidrasiya məhlulları (şəkər, duz və su qarışığı) su itkisini və elektrolit çatışmazlığını bərpa etməyə kömək edir. Xüsusilə uşaqlarda bağırsaq infeksiyası zamanı bu məhlullar həyat qurtarıcı ola bilər.
Əlavə olaraq qatıq, ayran, təbii meyvə suyu və şorba kimi qidalar da maye ehtiyacını qarşılamaq üçün uyğundur. Bağırsaq infeksiyası müalicəsi zamanı bədəndə maye balansı qorunmazsa, böyrəklərin fəaliyyəti də zəifləyə bilər. Bu da sidik ifrazının azalması, başgicəllənmə və huşsuzluq kimi əlamətlərlə nəticələnə bilər. Bəzi hallarda venadaxili maye qəbulu tələb oluna bilər.
Bağırsaq infeksiyasında nə içmək olar sualının cavabı da bu konteksdə önəmlidir. Hər hansı qazlı, şəkərli və kofeinli içkilərdən uzaq durmaq lazımdır. Bu içkilər vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər. Beləliklə, ishal üçün təbii vasitələr arasında maye balansının qorunması ilk sıradadır. Bu səbəbdən bol maye qəbulu bütün müalicə prosesinin əsasını təşkil edir.
2. Düzgün qidalanma və pəhriz rejimi
Bağırsaq infeksiyası zamanı düzgün qidalanma sağlamlığın tez bərpası üçün vacib amillərdən biridir. İshal, qusma və qarın ağrısı olan şəxslər üçün qidaların növü və miqdarı diqqətlə seçilməlidir. Yağlı, qızartma və ədviyyatlı yeməklərdən mütləq uzaq durulmalıdır. Bu tip qidalar bağırsaq divarını qıcıqlandıraraq simptomların artmasına səbəb ola bilər.
Az lifli və asan həzm olunan qidalar pəhrizdə əsas yer tutmalıdır. Banan, ağ düyü, alma püresi, kartof püresi və qaynadılmış toyuq əti tövsiyə olunan qidalar sırasındadır. Bu qidalar bağırsaq infeksiyası simptomlarını azaltmaqla yanaşı, bədəni enerji ilə təmin edir. Şəkərli içkilər, qazlı içkilər və çiy meyvə-tərəvəzlər müvəqqəti olaraq pəhrizdən çıxarılmalıdır. Körpələr ana südü ilə qidalanmağa davam etməlidir, çünki bu, həm qidalandırıcıdır, həm də immuniteti dəstəkləyir.
Mədə-bağırsaq pozğunluqları yaşanmaması üçün qidalar yavaş-yavaş, tez-tez və kiçik porsiyalarda qəbul edilməlidir. Bağırsaq infeksiyası müalicəsi zamanı qida seçimi xəstənin vəziyyətinə uyğunlaşdırılmalıdır. Qidalanmanın nəzarətsiz aparılması bərpa müddətini uzada bilər. Doğru qidalanma həm də bədənin müqavimətini gücləndirir və infeksiyanın təsirini azaldır.
3. Bitki çayları və təbii vasitələr
Bağırsaq infeksiyası zamanı istifadə edilən bitki çayları və təbii vasitələr əlamətlərin yüngülləşdirilməsində mühüm rol oynaya bilər. Bu vasitələr həm qarın ağrısı, həm də ishal və bulantı kimi əlamətləri azaltmaqda köməkçi üsul sayılır. Nanə çayı bağırsaq divarında yaranan qıcıqlanmanı azaldır və spazmların qarşısını alır. Çobanyastığı çayı iltihab əleyhinə təsirə malikdir və kəskin bağırsaq infeksiyası zamanı kramp şəklində olan ağrıları yüngülləşdirir.
Zəncəfil suyu isə həm virus mənşəli bağırsaq infeksiyası, həm də bakterial hallarda təsirli ola bilər. Zəncəfilin antibakterial və antiviral xüsusiyyətləri onu bağırsaq problemlərində faydalı edir. Limonlu su, şüyüd çayı, sarımsaq çayı kimi vasitələr bədənin təmizlənməsinə və mikroorqanizmlərlə mübarizəyə kömək edir. Sarımsaq, xüsusilə Salmonella və E. coli kimi bakteriyalara qarşı təsirlidir. Bu təbii vasitələr bəzən antibiotiklərlə müalicə prosesinə dəstək rolunu oynayır.
Ancaq istənilən halda bu vasitələr həkim tövsiyəsi olmadan dərman kimi istifadə edilməməlidir. Bağırsaq infeksiyası evdə müalicə edilərkən təbii vasitələr dəstəkləyici funksiyada olmalıdır. Probiotik qidalar və bu çaylar birgə istifadə edildikdə bağırsaq florasının bərpasına da yardımçı olur. Bitki çayları eyni zamanda bədən müqavimətini artıraraq immuniteti gücləndirir.
4. Dərman vasitələri və həkim nəzarəti
Bağırsaq infeksiyası bəzi hallarda dərman vasitələri ilə müalicə tələb edə bilər. Bu zaman əsas məsələ infeksiyanın səbəbinin dəqiq müəyyən edilməsidir. Bakterial bağırsaq infeksiyası diaqnozu qoyularsa, yalnız o zaman antibiotiklərlə müalicə düşünülür. Hər hansı virus infeksiyaları zamanı antibiotik istifadəsi tövsiyə olunmur və əksinə, zərərli ola bilər.
İshal əleyhinə dərmanlar isə simptomları dayandırsa da, orqanizmin patogenləri xaric etmə prosesini yavaşlada bilər. Bu səbəbdən belə dərmanlar yalnız həkim təyinatı ilə istifadə edilməlidir. Qusma və ürəkbulanma əleyhinə dərmanlar isə çoxlu su itkisinin qarşısını almaqda faydalı ola bilər. Antiparazitar dərmanlar yalnız parazit mənşəli infeksiyalarda istifadə edilir. Hər hansı bir dərman istifadəsi zamanı yan təsirlərə qarşı da diqqətli olmaq vacibdir.
Bəzi dərmanlar bağırsaq florasına mənfi təsir göstərə və faydalı bakteriyaların azalmasına səbəb ola bilər. Buna görə probiotiklərlə birlikdə istifadə tövsiyə oluna bilər. Bağırsaq infeksiyası üçün dərman seçimində mütləq həkimin tövsiyəsinə əməl olunmalıdır. Özbaşına dərman qəbul etmək vəziyyəti daha da pisləşdirə bilər. Xəstəlik 2-3 gündən artıq davam edərsə, həkimə dərhal müraciət etməlidir.
5. İnteqrativ Təbabət yanaşmaları
Bağırsaq infeksiyası ilə mübarizədə bəzi şəxslər İnteqrativ Təbabət üsullarına da üstünlük verirlər. Bu yanaşma ənənəvi tibbi metodları tamamlayan və bədənin özünü bərpa etmə qabiliyyətini stimullaşdıran müalicə formasını əhatə edir. Əsas məqsəd bağırsaq florasının balansını bərpa etmək və selikli qişanın sorulmasını normallaşdırmaqdır. Bunun üçün biotənzimləyici preparatlar və mikrobioloji əlavələr istifadə edilir. Bu preparatlar nazik və yoğun bağırsaq meridianları üzərində yerləşən bioloji aktiv nöqtələrə tətbiq edilə bilər.
Bu metodun tətbiqi yalnız ixtisaslı həkim nəzarətində aparılmalıdır. Əlavə olaraq bu müalicə növü zamanı nanə tərkibli qidalar və ya preparatlar qəbul edilməməlidir. Bu metod bəzi xəstələrdə mədə-bağırsaq müalicəsi prosesində daha sürətli bərpa ilə nəticələnə bilər. İnteqrativ üsullar klinik simptomların yüngülləşdirilməsi, enerji balansının bərpası və orqanizmin immun sisteminin aktivləşdirilməsi məqsədi ilə tətbiq olunur. Virus mənşəli bağırsaq infeksiyası hallarında da bu yanaşma yardımçı rol oynaya bilər.
Lakin bu üsullar heç zaman təhlükəli simptomlar zamanı təkbaşına istifadə edilməməlidir. Həkimə müraciət edilmədən tətbiq olunan prosedurlar fəsadlara səbəb ola bilər. Bu metod əsas müalicəni əvəz etməməli, onu tamamlamalıdır. Bağırsaq infeksiyası müalicəsi holistik yanaşma ilə dəstəkləndikdə bəzi hallarda daha effektiv nəticə verir.
Evdə bağırsaq infeksiyasına qarşı nə etməli?
Bağırsaq infeksiyası gündəlik həyat keyfiyyətini aşağı salan və bəzən ciddi fəsadlara yol aça bilən sağlamlıq problemidir. Xüsusilə uşaq, yaşlı və zəif immun sisteminə malik şəxslər üçün bu infeksiyanın qarşısını almaq həyati əhəmiyyət daşıyır. Evdə həyata keçirilən gigiyenik və qoruyucu tədbirlər sayəsində bağırsaq infeksiyası riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaq mümkündür. Bu yazıda evdə bağırsaq infeksiyasına qarşı görüləcək tədbirləri təqdim edirik:
- Əllərin müntəzəm və düzgün yuyulması – Əllər sabunla ən azı 20 saniyə ərzində, xüsusilə tualetdən sonra, yemək hazırlamazdan əvvəl və küçədən gəldikdə yuyulmalıdır.
- Mətbəx alətlərinin və səthlərinin dezinfeksiyası – Kəsmə lövhələri, bıçaqlar və digər qablar istifadədən sonra dərhal yuyulmalı və bakteriya yığılmasının qarşısı alınmalıdır.
- Çiy və bişmiş qidaların ayrı saxlanması – Çiy ət, toyuq və balıq bişmiş və hazır məhsullardan ayrılmalıdır ki, çarpaz yoluxma baş verməsin.
- Qidaların tam bişirilməsi – Xüsusilə heyvan mənşəli məhsullar (ət, toyuq, yumurta) daxili temperaturu 70 °C-dən yuxarı olmaqla tam bişirilməlidir.
- Təmiz və təhlükəsiz içməli sudan istifadə – Mümkünsə, qaynadılmış və ya filtrlənmiş su istifadə olunmalı, xüsusilə yay aylarında küçə sularından çəkinmək lazımdır.
- Meyvə və tərəvəzlərin diqqətlə yuyulması – Təzə meyvə və tərəvəzlər bol su ilə yuyularaq mümkün virus, bakteriya və pestisid qalıqlarından təmizlənməlidir.
- Yoluxmuş şəxslə təmasdan qaçınmaq – Evdə bağırsaq infeksiyası olan şəxs varsa, onun qab-qacağı və tualet ləvazimatları ayrılmalı, ətrafı gündəlik olaraq dezinfeksiya edilməlidir.
- Uşaqların gigiyenasına nəzarət – Uşaqların oyuncaqları, bezi dəyişmə sahələri və əl gigiyenası nəzarətdə saxlanmalıdır.
- Gündəlik istifadə olunan dəsmalların və yataq dəstlərinin yuyulması – Yoluxma riski olan şəraitdə isti su ilə yuma və dezinfeksiya vacibdir.
- Sanitariya qaydalarına əməl olunması – Tualet və vanna otaqları gündəlik təmizlənməli, mümkün qədər xlor əsaslı təmizləyicilərdən istifadə edilməlidir.
- Gigiyenik təmizləyicilərin düzgün istifadəsi – Evdə spirt tərkibli əl antiseptikləri və mətbəx üçün xüsusi antibakterial silgilərdən istifadə tövsiyə olunur.
- Qidaların saxlama temperaturuna diqqət etmək – Soyuducuda saxlama qaydalarına əməl edilməli, 4 °C-dən aşağıda saxlanmalıdır.
- İçməli su qablarının təmiz saxlanması – Su qabları və qrafinlər hər gün yuyulmalı və duru su ilə doldurulmalıdır.
- Evdə heyvan saxlanırsa gigiyenaya daha çox diqqət yetirilməli – Heyvanların ətraf mühiti, qabları və ayaqları təmiz saxlanmalıdır.
Bağırsaq infeksiyası haqqında tez-tez verilən suallar
Bağırsaq infeksiyası virusla mı, yoxsa bakteriya ilə yaranır?
Bağırsaq infeksiyası həm viruslar, həm də bakteriyalar tərəfindən yarana bilər. Ən çox rast gəlinən səbəblər arasında rotavirus, norovirus, Salmonella və E. coli kimi mikroorqanizmlər yer alır.
Bağırsaq infeksiyasının simptomları neçə gün davam edir?
Bağırsaq infeksiyası yüngül hallarda 2-3 gün, bəzi hallarda isə 7-10 günə qədər davam edə bilər. Müddət infeksiyanın növünə və orqanizmin müqavimətinə görə dəyişir.
Bağırsaq infeksiyası yoluxucudurmu?
Bağırsaq infeksiyası adətən yoluxucudur və insandan insana tez yayılır. Əsasən çirklənmiş su, qida və birbaşa təmas vasitəsilə ötürülür.
Uşaqlarda bağırsaq infeksiyası necə keçir?
Bağırsaq infeksiyası uşaqlarda sürətli maye itkisi və yüksək hərarətlə müşayiət oluna bilər. Müalicə və müşahidə diqqətlə aparılmazsa, ciddi susuzlaşmaya səbəb ola bilər.
Hamiləlikdə bağırsaq infeksiyası təhlükəlidirmi?
Bağırsaq infeksiyası hamiləlik zamanı xüsusilə diqqətlə izlənilməlidir. Şiddətli hallarda ana və döl üçün risklər yarana bilər, buna görə həkimə vaxtında müraciət vacibdir.
Bağırsaq infeksiyası üçün hansı həkimə müraciət edilməlidir?
Bağırsaq infeksiyası şübhəsi olduqda ilkin olaraq terapevt və ya infeksionistə müraciət edilməlidir. Uşaqlarda isə pediatr həkimin nəzarəti tövsiyə olunur.
Bağırsaq infeksiyası zamanı nə yemək olar?
Bağırsaq infeksiyası zamanı yüngül, asan həzm olunan və az yağlı qidalar tövsiyə edilir. Banan, düyü, alma püresi və qaynadılmış kartof ən uyğun seçimlərdir.
Bağırsaq infeksiyası zamanı nədən uzaq durmaq lazımdır?
Bağırsaq infeksiyası zamanı qazlı içkilər, şəkərli qidalar, çiy meyvə və tərəvəzlərdən çəkinmək lazımdır. Bu qidalar bağırsaq divarını qıcıqlandıraraq simptomları ağırlaşdıra bilər.
Bağırsaq infeksiyası üçün hansı dərmanlar istifadə olunur?
Bağırsaq infeksiyası üçün dərman seçimi səbəbə görə dəyişir və yalnız həkim tövsiyəsi ilə qəbul olunmalıdır. Yüngül hallarda simptomatik dərmanlar, ağır hallarda isə antibiotik və antiparazitar preparatlar istifadə edilə bilər.
Bağırsaq infeksiyası evdə necə müalicə oluna bilər?
Bağırsaq infeksiyası evdə maye balansının qorunması, yüngül pəhriz və istirahətlə yüngülləşdirilə bilər. Simptomlar uzun müddət davam edərsə, mütləq həkimə müraciət edilməlidir.
Bağırsaq infeksiyası nə qədər müddətə keçir?
Bağırsaq infeksiyası adətən 3-7 gün ərzində sağalır, lakin bu müddət infeksiyanın növünə və bədənin müdafiəsinə görə fərqlənə bilər. Müalicəyə uyğun şəkildə yanaşıldıqda sağalma prosesi sürətlənir.
Su bağırsaq infeksiyasına yaxşı gəlirmi?
Bağırsaq infeksiyası zamanı su qəbulu çox vacibdir və bədənin susuz qalmasının qarşısını alır. Bol su içmək simptomların yüngülləşməsinə və bərpa prosesinə dəstək verir.
Bağırsaq infeksiyasını aşkar etmək üçün hansı testdən istifadə olunur?
Bağırsaq infeksiyası diaqnozu üçün əsasən nəcis analizi və lazım olduqda qan testləri istifadə olunur. Bu testlər vasitəsilə infeksiyanın səbəbi və növü müəyyən edilir.
