Boyun fəqərəarası disk yırtığı insanın həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə aşağı salan, gündəlik fəaliyyəti məhdudlaşdıran geniş yayılmış bir onurğa xəstəliyidir. Bu problem bəzən boyunda ağrı, qol ağrısı və boyun yırtığına görə uyuşma hissi ilə özünü büruzə verir, bəzənsə sinir ucu sıxılması və servikal disk yırtığı ilə daha ciddi fəsadlara səbəb ola bilir. Xüsusilə kompüterlə uzun işləmək, uzun oturma, duruş pozğunluğu, boyun diski və stress bu vəziyyəti daha da ağırlaşdıran amillərdir.
Bu yazıda boyun yırtığı, fəqərəarası disk yırtığı, boyun diski problemi, boyun diski yırtığı və ümumilikdə boyun fəqərə problemi barədə ətraflı məlumat veriləcək. Eyni zamanda bu məqalədə həm boyun yırtığının fizioterapiya ilə müalicəsi, həm də boyun diski yırtığı evdə necə müalicə olunur? sualı ətrafında faydalı ipucları təqdim ediləcək. Boyun disk yırtığı əməliyyatı necə olur? və disk yırtığında əməliyyat sonrası dövr barədə ətraflı məlumat əldə edəcəksiniz.
Eyni zamanda boyun üçün ortopedik yastıq seçimi, idman və boyun diski riski ilə bağlı praktiki tövsiyələr də təqdim olunacaq. Əgər siz də boyun əzələlərinin gərginliyi, servikal sinirlərin zədələnməsi, boyun nahiyəsində keylik və kəskin boyun spazmı kimi hallarla qarşılaşırsınızsa və müasir onurğa müalicəsi üsulları sizi maraqlandırırsa, bu məqalə sizin üçün faydalı olacaq.
Boyun fəqərəarası disk yırtığı necə yaranır?
Boyun fəqərəarası disk yırtığı onurğa sütununun boyun nahiyəsindəki disklərin zədələnməsi və ya yerindən sürüşməsi nəticəsində yaranan ciddi bir sağlamlıq problemidir. Bu vəziyyət əsasən diskin içindəki jelatinəbənzər maddənin xarici təbəqəni keçərək sinirlərə təzyiq etməsi ilə özünü göstərir. Yaranma prosesi tək bir səbəbdən deyil, müxtəlif daxili və xarici faktorların birləşməsi ilə baş verir. Bu bölmədə yırtığın yaranmasına səbəb olan əsas amilləri təhlil edəcəyik.
- Yaşla bağlı degenerativ dəyişikliklər
- Travma və qəfil zədələnmələr
- Uzun müddətli yanlış duruş və kompüter istifadəsi
- Hərəkətsizlik və oturaq həyat tərzi
- Ağır fiziki yük və təkrarlanan hərəkətlər
- Siqaret istifadəsi və qan dövranı pozğunluqları
- Genetik meyllilik və ailəvi faktorlar
- Piylənmə və artıq bədən çəkisi
- İdman zədələri və qeyri-sağlam məşq rejimi
- Nevroloji və iltihabi tibbi hallar
1. Yaşla bağlı degenerativ dəyişikliklər
Fəqərəarası disk yırtığı yaş artdıqca onurğa disklərində yaranan degenerativ dəyişikliklər nəticəsində baş verə bilər. Diskin iç hissəsindəki jelatinəbənzər maddə zamanla quruyur və elastikliyini itirir. Bu hal boyun diskinin yırtılması risklərini artırır. Diskin sərt xarici təbəqəsi zəiflədikcə boyun fəqərəsi problemi ortaya çıxır. Bu vəziyyətin əsas səbəblərindən biri onurğa sağlığının yaşla zəifləməsidir. Diskin strukturundakı dəyişikliklər onu zərbələrə və hərəkətlərə qarşı daha həssas edir.
Servikal disk yırtığı bu prosesin nəticəsi olaraq meydana gəlir. Yaşla əlaqədar disk problemlərinin MRT ilə diaqnozu da getdikcə daha vacib hala gəlir. Bu zaman boyun nahiyəsində ağrı və sərtlik də müşahidə edilə bilər. Belə hallarda fizioterapiya ilə boyun ağrısının azaldılması məqsədilə konservativ yanaşmalara üstünlük verilir. Bu vəziyyət əsasən 40 yaşdan yuxarı şəxslərdə rast gəlinir. Yaş artdıqca müasir onurğa müalicəsi üsullarına ehtiyac artır.
2. Travma və qəfil zədələnmələr
Boyun yırtığı qəfil və şiddətli travmalar nəticəsində də baş verə bilər. Qəza zamanı başa və boyuna düşən zərbə onurğa yırtığı ilə nəticələnə bilər. Bu zədələnmələr tez-tez sinir ucu sıxılması kimi fəsadlara yol açır. Qəfil əyilmə və ya düşmə nəticəsində boyun nahiyəsində sinir sıxışması baş verə bilər. Bu zaman boyun diski problemi ortaya çıxır və boyun ağrısı uzunmüddətli hala çevrilə bilər.
Zərbə nəticəsində boyun diski yırtığı sinirlərə təzyiq edərək hərəkəti məhdudlaşdıra bilər. Servikal bölgənin rentgen analizi ilə bu zədələr müəyyən olunur. Belə hallarda müalicə prosesi daha kompleks olur. Boyun yırtığının fizioterapiya ilə müalicəsi bəzi hallarda travmadan sonra mümkün olur. Travmaya məruz qalan şəxslərdə disk yırtığında əməliyyat sonrası dövr diqqətlə izlənməlidir. Zərbələrin qarşısını almaq üçün qoruyucu tədbirlər görmək vacibdir.
3. Uzun müddətli yanlış duruş və kompüter istifadəsi
Boyun yırtığı uzun müddət düzgün olmayan duruş nəticəsində yavaş-yavaş inkişaf edə bilər. Əyilmiş vəziyyətdə işləmək duruş pozğunluğu yaradır və bu da boyun əzələlərinin gərginliyinə səbəb olur. Davamlı olaraq kompüter və telefon istifadəsi kompüter işi və boyun ağrısı əlaqəsini ortaya çıxarır. Erqonomik kreslo seçimi edilmədikdə, boyun nahiyəsində ağrı və sərtlik baş verir. Bu vəziyyət diskə düşən təzyiqi artırır və boyun diski yırtığına səbəb ola bilər.
Bu zaman boyun yırtığına görə uyuşma hissi də yarana bilər. Qeyri-erqonomik iş şəraiti bu riski daha da yüksəldir. Kəskin boyun spazmı da tez-tez müşahidə olunur. Düzgün duruş vərdişləri və boyun üçün ortopedik yastıq seçimi bu problemi azaltmaq üçün vacibdir.
4. Hərəkətsizlik və oturaq həyat tərzi
Fəqərəarası disk yırtığı oturaq həyat tərzi nəticəsində meydana gələ bilən bir onurğa problemidir. Uzun müddət hərəkətsiz qalmaq boyun əzələlərinin gərginliyinə və zəifləməsinə səbəb olur. Bu zaman onurğa sağlığı pozulur və disklərə düşən yük artır. Əzələlər kifayət qədər dəstək verə bilmədikdə, boyun diskinin yırtılması riskləri yüksəlir. Aktiv olmamaq boyun bölgəsində qan dövranını zəiflədir və toxumaların qidalanmasını azaldır. Hərəkətsizlik həmçinin boyun diski probleminin xroniki hala keçməsinə səbəb ola bilər.
Fizioterapiya metodları ilə bu vəziyyətin qarşısını almaq mümkündür, lakin ən yaxşı üsul həyat tərzini dəyişməkdir. Duruş pozğunluğu bu zaman qaçılmaz hala gəlir. Müntəzəm fiziki aktivlik boyun yırtığı üçün məşqlər proqramlarının tərkib hissəsidir. Bu məşqlər əzələləri gücləndirərək disklərə düşən yükü azaldır. Nevroloji klinikada boyun müayinəsi bu tip problemlərin erkən aşkarlanmasında mühüm rol oynayır. Beləliklə, hərəkətsiz həyat tərzi disk yırtığına görə qol ağrısı və digər nevroloji əlamətlərlə nəticələnə bilər.
5. Ağır fiziki yük və təkrarlanan hərəkətlər
Boyun yırtığı tez-tez ağır yük qaldırmaq və təkrarlanan fiziki hərəkətlərin nəticəsi olaraq meydana gəlir. Bu cür fəaliyyətlər fəqərəarası disklərin strukturuna güclü təzyiq göstərir. Hər dəfə eyni əzələ qrupuna yük düşməsi boyun diski yırtığı riskini artırır. Xüsusilə düzgün texnika ilə edilməyən fiziki işlər sinir ucu sıxılması və ağrı ilə nəticələnə bilər. Boyun fəqərə problemi olan şəxslərdə bu amil daha təhlükəlidir. Qaldırılan yükün ağırlığı və tezliyi disk yırtığı müalicəsi ehtiyacını doğura bilər.
Qeyri-peşəkar idman fəaliyyəti də bu risklərə daxildir. İdman və boyun diski riski arasındakı əlaqə burada xüsusilə nəzərə çarpır. Əgər boyun bölgəsində dəstək zəifdirsə, onurğa yırtığı daha asanlıqla inkişaf edə bilər. Bu vəziyyət boyun ağrısı və hərəkət məhdudiyyətinə gətirib çıxarır. Ağır işlə məşğul olan şəxslərdə boyun yırtığının fizioterapiya ilə müalicəsi daha uzun çəkə bilər. Qoruyucu tədbirlər görülməzsə, xroniki boyun ağrısı səbəbləri sırasına daxil ola bilər.
6. Siqaret istifadəsi və qan dövranı pozğunluqları
Fəqərəarası disk yırtığı siqaret istifadəsinin disklərə mənfi təsiri nəticəsində də yaranır. Siqaretdəki toksinlər onurğa disklərinin qidalanmasına mane olur. Bu hal disklərin elastikliyini və bərpa qabiliyyətini azaldır. Zəif qidalanan disklər daha tez degenerasiyaya uğrayır və boyun diski problemi ortaya çıxır. Boyunda ağrı və sərtlik bu prosesin ilkin əlamətləri ola bilər. Siqaret həm də qan dövranını zəiflədir, bu isə toxumaların oksigenlə təminatını çətinləşdirir.
Diskin içindəki jelatinəbənzər maddə quruyaraq yırtılma ehtimalını artırır. Servikal disk yırtığı bu şəkildə tədricən inkişaf edir. Siqaretin tərkibindəki maddələr həm də sinir uclarını qıcıqlandıra bilər. Tərkibində zəhərli maddələr olan siqaret disklərin bərpasını da gecikdirir. Nəticədə disk yırtığı müalicəsi daha uzun və çətin olur.
7. Genetik meyllilik və ailəvi faktorlar
Boyun yırtığı bəzi insanlarda genetik səbəblərlə daha erkən yaşda meydana çıxa bilər. Genetik faktorlar onurğa disklərinin möhkəmliyini və bərpa potensialını təyin edir. Ailəsində boyun diski yırtığı olan şəxslər risk altında sayılır. Bu meyillilik disklərin daha zəif və elastik olmaması ilə əlaqələndirilir. Belə insanlarda boyun nahiyəsində sinir sıxışması daha tez-tez baş verir. Genetik zəiflik fizioterapiya metodları ilə idarə oluna bilər, lakin tam qorunmaq çətindir.
Ailəvi meyl boyun ağrısı üçün təbii vasitələr kimi yanaşmalarla da azaldıla bilməz. Genetik olaraq zəif struktura malik disklər servikal sinirlərin zədələnməsi riski daşıyır. Nevroloji klinikada boyun müayinəsi erkən diaqnoz üçün vacib addımdır. Genetik faktorlar ətraf mühit və həyat tərzi ilə birləşdikdə vəziyyət daha da çətinləşir. Risk qrupunda olan şəxslər üçün boyun üçün ortopedik yastıq seçimi əhəmiyyətlidir. Nəticə olaraq, genetik faktorlar boyun fəqərə problemi yaranma ehtimalını artırır.
8. Piylənmə və artıq bədən çəkisi
Boyun yırtığı artıq bədən çəkisinin onurğa sütununa yaratdığı təzyiqlə əlaqədar olaraq meydana çıxa bilər. Bədən çəkisinin artması disklərə düşən yükü əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Bu da boyun diski yırtığı üçün əlverişli şərait yaradır. Onurğa xəstəlikləri piylənmənin yaratdığı mexaniki təsirlər nəticəsində inkişaf edir. Artıq çəki fizioloji duruşu pozur, bu isə boyun diski və stress əlaqəsini gücləndirir. Obez şəxslərdə disk yırtığına görə qol ağrısı daha geniş yayılmış simptomdur. Duruş pozğunluğu bu vəziyyətin həm səbəbi, həm də nəticəsi ola bilər.
Hərəkətsiz və ağır çəki daşıyan bədən fizioterapiya ilə boyun ağrısının azaldılması prosesini də çətinləşdirir. Boyun ağrısı üçün nevroloq məsləhəti bu qrup üçün xüsusilə vacibdir. Piylənmə həm də xroniki boyun ağrısı səbəbləri arasında geniş yer tutur. Qan dövranının zəifləməsi onurğa sağlığı baxımından mənfi təsir yaradır. Disklərə oksigen və qida axını zəifləyir, nəticədə fizioterapiya seanslarının sayı artır. Beləliklə, sağlam çəki boyun yırtığı üçün məşqlərin effektivliyini də artırır.
9. İdman zədələri və qeyri-sağlam məşq rejimi
Boyun yırtığı düzgün olmayan məşq texnikaları və idman zədələri nəticəsində inkişaf edə bilər. Bəzi fiziki fəaliyyətlər boyun nahiyəsinə həddindən artıq yük salır və bu zaman boyun diski yırtığı riski artır. Xüsusilə isinmədən edilən ağır idman hərəkətləri boyun fəqərə problemi ilə nəticələnə bilər. Hərəkət zamanı başın qəfil çevrilməsi və ya zorlanması servikal disk yırtığı üçün təhlükəli vəziyyət yaradır. Təkrarlanan hərəkətlər disklərin xarici təbəqəsində zəifləmə yaradır. Bu isə diskin iç qatının sızmasına və sinirlərə təzyiq etməsinə səbəb olur.
İdman və boyun diski riski xüsusilə peşəkar idmançılarda daha yüksəkdir. Düzgün bədən tərbiyəsi və əzələ balansı olmadan edilən məşqlər boyun diskinin yırtılması risklərini artırır. Bəzi hallarda boyun yırtığı üçün məşqlər əks təsir də göstərə bilər. Yalnız mütəxəssis nəzarəti ilə həyata keçirilən proqramlar faydalı ola bilər. Boyun masajı faydalıdırmı? sualı bu kontekstdə həkimlə məsləhətləşərək cavablandırılmalıdır. Zədələnmənin qarşısını almaq üçün müasir onurğa müalicəsi üsulları tətbiq edilməlidir.
10. Nevroloji və iltihabi tibbi hallar
Fəqərəarası disk yırtığı bəzən mövcud tibbi vəziyyətlərin nəticəsi kimi ortaya çıxır. Xüsusilə artrit və digər iltihabi xəstəliklər onurğa disklərinin strukturuna zərər verir. Bu hallar diskin elastikliyini azaldaraq onu yırtılmağa meylli hala gətirir. İltihablı proseslər sinirlərə və disklərə mənfi təsir göstərir. Bu da sinir ucu sıxılması və boyun nahiyəsində sinir sıxışması kimi fəsadlara yol aça bilər.
Müəyyən nevroloji pozğunluqlar zamanı boyun ağrısı və hərəkət məhdudluğu meydana çıxır. Bu zaman boyun diski problemi dərinləşə bilər və xroniki boyun ağrısı səbəbləri siyahısına daxil olar. Tibbi hallarda müalicə yalnız simptomlara yox, səbəblərə yönəlməlidir. İltihabi və nevroloji xəstəliklər boyun diski və stress münasibətini daha da gücləndirir. Belə hallarda fizioterapiya metodları ehtiyatla tətbiq edilməlidir.
Boyun disk yırtığının əsas simptomları hansılardır?
Boyun diski yırtığı əlamətləri geniş və dəyişkən olsa da, bir çox hallarda simptomlar gündəlik həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə azaldır. Xəstəliyin əlamətləri diskin zədələnmə səviyyəsi, onurğa beyninə və ya sinirlərə göstərdiyi təzyiq və əlaqəli nahiyələrdəki qıcıqlanma ilə birbaşa əlaqəlidir. Boyun yırtığı simptomları bəzən yüngül və keçici ola bilər, bəzən isə ciddi nevroloji pozuntulara səbəb ola bilər. Aşağıda fəqərəarası disk yırtığı zamanı ən çox rast gəlinən simptomlar sadalanır:
- Boyun ağrısı
- Çiyin, qol və əllərdə yayılan ağrı
- Qollarda və barmaqlarda uyuşma
- Əzələ zəifliyi və tutma gücündə azalma
- Reflekslərin zəifləməsi və ya tam itməsi
- Baş və boyun hərəkəti zamanı kəskin ağrı
- Boyun sərtliyi və hərəkət məhdudiyyəti
- Başgicəllənmə və balans pozuntuları
- İncə motor bacarıqlarının zəifləməsi (məsələn, düymələmə çətinliyi)
- Əzələ spazmları və gərginlik
- Uzun müddətli duruş zamanı ağrının artması
- Baş ağrısı və görmə pozuntuları (bəzən halos və ya tinnitus)
- Öskürmə və asqırma zamanı boyun və qolda ağrının artması
Fəqərəarası disk yırtığının diaqnostikası necə aparılır?
Fəqərəarası disk yırtığı diaqnozunun düzgün qoyulması həm effektiv müalicə, həm də fəsadların qarşısının alınması baxımından son dərəcə vacibdir. Diagnoz prosesi xəstənin şikayətlərinin qiymətləndirilməsi, fiziki və nevroloji müayinə, eləcə də görüntüləmə və elektrofizioloji testlərlə dəstəklənir. Müxtəlif üsulların birlikdə istifadəsi sayəsində boyun yırtığı səbəb olduğu struktur və funksional dəyişikliklər aydın şəkildə müəyyənləşdirilə bilər. Aşağıdakı bu diaqnostik metodlar sistemli şəkildə izah olunub.
- Tibbi tarix və ilkin simptomların qiymətləndirilməsi
- Fiziki və nevroloji müayinə
- Rentgen (X-ray) müayinəsi
- Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası (MRT)
- Kompüter Tomoqrafiyası (KT)
- Elektromiyoqrafiya (EMG) və sinir keçiriciliyi testləri
- Diskoqrafiya
- Miyeloqram və CT-Miyeloqram
- Laborator analizlər (əlavə dəyərləndirmə üçün)
1. Tibbi tarix və ilkin simptomların qiymətləndirilməsi
Boyun yırtığı diaqnozunun ilk və ən vacib mərhələsi xəstənin tibbi tarixçəsinin toplanması ilə başlayır. Həkim xəstənin boyun ağrısı, disk yırtığına görə qol ağrısı və ya boyun nahiyəsində ağrı kimi şikayətlərini dinləyir. Bu mərhələdə boyun diski problemi ilə əlaqəli əvvəlki travmalar və ya xəstəliklər araşdırılır. Ağrının başlanma vaxtı, şiddəti və hərəkətlə əlaqəsi kimi faktorlar xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Əvvəllər keçirilmiş onurğa xəstəlikləri də qeyd olunur. Ailədə boyun fəqərə problemi tarixi varsa, bu risk faktorlarından biri sayılır.
Kompüter işi və boyun ağrısı əlaqəsi kimi amillər sorğu ilə qiymətləndirilir. Həkim simptomların həyat keyfiyyətinə necə təsir etdiyini də nəzərə alır. Əlavə olaraq, boyun nahiyəsində sinir sıxışması əlamətlərinin olub-olmaması öyrənilir. Bu mərhələ boyun yırtığı üçün məşqlər və müalicə planının təyinində istiqamətverici rol oynayır. Boyun ağrısı üçün nevroloq müayinəsi də bu mərhələdə qərarlaşdırıla bilər. Doğru diaqnoz üçün bu ilkin qiymətləndirmə əsaslı yanaşma tələb edir.
2. Fiziki və nevroloji müayinə
Fəqərəarası disk yırtığı olan pasiyentlər üçün fiziki və nevroloji müayinə diaqnostik prosesin əsas hissəsidir. Bu mərhələdə boyun hərəkətləri, əzələ gücü və reflekslər yoxlanılır. Həkim boyun əzələlərinin gərginliyi və sinir ucu sıxılması əlamətlərinə diqqət yetirir. Simptomları təhrik edən və ya yüngülləşdirən vəziyyətlər praktiki testlərlə müəyyən olunur. Hissiyyat testləri ilə boyun nahiyəsində keylik və ya digər sinir pozğunluqları qiymətləndirilir. Müayinə zamanı fizioterapiya metodlarına uyğunluq da nəzərə alınır. Əgər boyun yırtığına görə uyuşma hissi müşahidə olunursa, daha dərindən nevroloji testlər aparılır.
Reflekslərin zəifləməsi boyun fəqərəsi yırtığı simptomlarından biri kimi qiymətləndirilə bilər. Əgər ağrı boyunla yanaşı qollara yayılırsa, bu disk yırtığı müalicəsi üçün istiqamət verə bilər. Fiziki müayinədə çıxan nəticələr əlavə görüntüləmə qərarlarını təsir edir. Nevroloji klinikada boyun müayinəsi bu mərhələdə baş verə bilər. Nəticə olaraq, doğru fiziki qiymətləndirmə daha effektiv müalicənin başlanğıcıdır.
3. Rentgen (X-ray) müayinəsi
Boyun yırtığı diaqnozunda rentgen müayinəsi ilkin struktur dəyərləndirmə üçün istifadə olunur. Bu üsul sümük quruluşlarını, fəqərələr arasındakı məsafəni və hərəkətliliyi qiymətləndirmək üçün əlverişlidir. Servikal bölgənin rentgen analizi ilə fəqərə çıxıntıları, travmalar və osteofitlər müəyyən edilə bilər. Rentgen yumşaq toxumaları tam göstərə bilməsə də, onurğa xəstəlikləri üçün başlanğıc məlumat verir. Əgər boyun fəqərə problemi sümükdən qaynaqlanırsa, rentgen görüntüləri bu barədə aydınlıq gətirir. Rentgen disk yırtığı müalicəsi zamanı istifadə olunacaq digər görüntüləmə metodlarının seçilməsində də köməkçi olur.
Müayinə zamanı boyun diski problemi ilə əlaqəli hər hansı əyrilik və ya qeyri-bərabərlik aşkarlanarsa, daha dəqiq görüntü tələb oluna bilər. Bu metod tez, ağrısız və geniş yayılmış bir yanaşmadır. Disk problemlərinin MRT ilə diaqnozu tələb edilməzdən öncə ilkin addım kimi tövsiyə edilir. Onurğada struktur sabitliyi qiymətləndirilərkən rentgen əvəzedilməzdir. Boyun ağrısı olan şəxslərdə bu test mütləq şəkildə ilkin mərhələdə aparılmalıdır. Rentgen nəticələri əlavə olaraq boyun üçün ortopedik yastıq seçimi və mövqe korreksiyası üçün də ipucları verir.
4. Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası (MRT)
Fəqərəarası disk yırtığı diaqnozunda MRT ən dəqiq və detallı görüntüləmə metodlarından biridir. Bu texnika ilə disklərin quruluşu, sinir sıxılması və yumşaq toxuma zədələnmələri aydın şəkildə müşahidə olunur. MRT vasitəsilə boyun diski yırtığı dəqiq olaraq lokalizə edilir və ölçüsü təyin olunur. Bu görüntüləmə üsulu onurğa yırtığı nəticəsində yaranan sinir zədələnmələrini də vizual olaraq göstərir. MRT xüsusilə boyun yırtığının fizioterapiya ilə müalicəsi və ya cərrahi qərarlar üçün önəm daşıyır. Bu müayinə disk yırtığına görə qol ağrısı yaşayan şəxslərdə sinirə düşən təzyiqi müəyyən etmək üçün vacibdir.
Fəqərələrarası sahədəki iltihabi dəyişikliklər və sinir ucu sıxılması MRT ilə aşkarlanır. Bu texnologiya kontrastsız və zərərsiz olduğuna görə geniş istifadə edilir. Disk problemlərinin MRT ilə diaqnozu müasir tibbdə qızıl standart sayılır. Eyni zamanda, MRT digər texnikalara nisbətən boyun diskinin yırtılması risklərini daha erkən üzə çıxara bilir. Müalicə planının hazırlanmasında bu görüntüləmə nəticələri böyük rol oynayır. MRT həm xroniki, həm də kəskin halların qiymətləndirilməsi üçün ideal üsuldur.
5. Kompüter Tomoqrafiyası (KT)
Boyun yırtığı hallarında sümük və disk strukturlarını ətraflı qiymətləndirmək üçün KT görüntüləmə üsulu istifadə olunur. Bu texnika onurğa sağlığı ilə bağlı daha dəqiq kəsitlər təqdim edir və anormallıqların üçölçülü təsvirini verir. KT MRT-nin mümkün olmadığı hallarda və ya əlavə izah tələb edən situasiyalarda istifadə edilir. Bu üsul servikal disk yırtığı ilə əlaqəli sümük çıxıntıları və daralmaları aydın şəkildə göstərir. KT skanları boyun nahiyəsində ağrı və hərəkət məhdudiyyəti olan xəstələrdə struktur pozuntularını ortaya çıxarır.
Bu müayinə müasir onurğa müalicəsi üsulları üçün dəqiq diaqnoz bazası yaradır. Sinir ucu sıxılması hallarında sümük çıxıntılarının hansı siniri sıxdığını müəyyən etmək üçün əvəzolunmazdır. KT nəticələri boyun diski və stress səbəbli struktur dəyişiklikləri barədə geniş məlumat verir. Fizioterapiya seanslarının sayı bu nəticələrə əsasən planlaşdırıla bilər. Bu müayinə disk yırtığında əməliyyat sonrası dövr zamanı qiymətləndirmə üçün də tətbiq edilə bilər. Servikal bölgənin rentgen analizi ilə müqayisədə KT daha yüksək dəqiqlik təmin edir. Ağır hallarda boyun disk yırtığında lazer müalicəsi qərarı da KT nəticələrindən asılı ola bilər.
6. Elektromiyoqrafiya (EMG) və sinir keçiriciliyi testləri
Fəqərəarası disk yırtığı zamanı sinirlərin funksional vəziyyətini qiymətləndirmək üçün EMG və sinir keçiriciliyi testləri istifadə olunur. Bu testlər sinirin ötürmə qabiliyyətini və əzələ ilə əlaqəsini obyektiv şəkildə ölçür. Sinir ucu sıxılması boyun yırtığına görə uyuşma hissi və əzələ zəifliyi bu müayinə ilə təsdiqlənə bilər. EMG nəticələri disk yırtığı müalicəsi prosesində hansı səviyyədə zədələnmə olduğunu göstərir. Bu testlər əzələlərin elektrik siqnallarına reaksiyasını qiymətləndirərək servikal sinirlərin zədələnməsi riskini üzə çıxarır.
Boyun fəqərəsi yırtığı simptomları ilə rastlaşan xəstələr üçün əlavə sübut kimi istifadə olunur. EMG sinirlərin sıxılıb-sıxılmadığını dəqiq göstərdiyi üçün cərrahi qərarlarda da əhəmiyyətlidir. Bu testlər boyun diski problemi yaşayan şəxslərin nevroloji statusunu aydınlaşdırmaqda mühüm rol oynayır. Boyun ağrısı üçün nevroloq müayinəsi ilə birlikdə istifadə edildikdə daha dolğun nəticə verir. Bu diaqnostik üsul müasir onurğa müalicəsi üsulları ilə inteqrasiya şəklində tətbiq olunur.
7. Diskoqrafiya
Boyun yırtığı şübhəsi olan və MRT ilə tam dəqiqləşdirilməyən hallarda diskoqrafiya adlı invaziv müayinə tətbiq edilir. Bu üsulda diskin mərkəzinə kontrast maddə yeridilir və xəstənin ağrı cavabı qiymətləndirilir. Diskoqrafiya problemli diskin dəqiq yerini və ağrının mənbəyini təyin etməyə kömək edir. Xüsusilə cərrahiyyə planlaması zamanı bu metod seçilmiş hallarda tövsiyə olunur. Boyun diskinin yırtılması riskləri qeyri-müəyyən olduqda bu test aydınlıq yaradır. Müayinənin nəticələri disk yırtığına görə qol ağrısı ilə əlaqənin olub-olmadığını müəyyənləşdirə bilir. Bu prosedur eyni zamanda stress səbəbli ağrılarla funksional disk zədələnməsini ayırmaqda kömək edir.
Test zamanı yaranan ağrı boyun diski yırtığı olan nahiyəni dəqiqləşdirir. Əldə olunan nəticələr boyun yırtığının fizioterapiya ilə müalicəsi üçün uyğunluğun müəyyənləşməsinə dəstək verir. Diskoqrafiya boyun ağrısı üçün təbii vasitələr yetərli olmadıqda daha invaziv müalicə qərarlarında rol oynayır. Bu müayinə boyun fəqərə problemi olan xəstələrdə cərrahiyyədən əvvəl vacib hesab edilir. Bəzi hallarda termoterapiya ilə müalicə alternativi diskoqrafiya nəticələri ilə qiymətləndirilir. Yalnız mütəxəssis nəzarətində aparılan bu test ağrının mənbəyini tam olaraq təyin edə bilər.
8. Miyeloqram və CT-Miyeloqram
Fəqərəarası disk yırtığı diaqnostikasında bəzi hallarda miyeloqram və CT-miyeloqram üsullarına ehtiyac yaranır. Bu testlər sinir yollarını və onurğa kanalını kontrast maddə ilə daha dəqiq göstərmək üçün tətbiq olunur. MRT-nin mümkün olmadığı və ya yetərli olmadığı hallarda bu üsullar üstünlük təşkil edir. Servikal disk yırtığı səbəbilə sinir kanalı sıxıldıqda bu testlər ilə sinirə düşən təzyiq vizual şəkildə göstərilir. Kontrast maddə onurğa kanalına yeridilərək servikal bölgənin rentgen analizi aparılır.
Daha sonra KT ilə bu sahənin yüksək dəqiqliklə görüntüləri alınır. Bu yanaşma onurğa yırtığı ilə əlaqəli struktur dəyişikliklərin vizual təhlili üçün faydalıdır. Bu testlər servikal sinirlərin zədələnməsi ehtimalını da üzə çıxara bilər. Boyun diski problemi olan şəxslərdə nevroloji simptomlar varsa, bu üsullar geniş tətbiq olunur. Disk yırtığında əməliyyat sonrası dövr üçün də kontrol görüntüləmə kimi istifadə oluna bilər. Bütün hallarda yalnız həkim göstərişi ilə və yüksək texniki imkanlarla aparılır.
9. Laborator analizlər (əlavə dəyərləndirmə üçün)
Boyun yırtığı diaqnozu üçün birbaşa olmasa da, bəzi hallarda laborator analizlər əlavə dəyərləndirmə məqsədilə aparılır. Bu analizlər vasitəsilə iltihabi proseslər, infeksiya riski və digər fərqləndirici hallar araşdırılır. Qan analizləri boyunda ağrı ilə əlaqəli sistemik problemləri istisna etməyə kömək edə bilər. Laborator nəticələr fizioterapiya metodlarına uyğunluq və ya əks göstərişləri də qiymətləndirmək üçün önəmlidir. Xüsusilə boyun ağrısı üçün təbii vasitələr təsir etmədikdə, sistemik xəstəlik ehtimalı dəyərləndirilə bilər. Nevroloji klinikada boyun müayinəsi zamanı bu testlər həkim qərarına əsasən tələb oluna bilər.
Bəzi hallarda kəskin boyun spazmı infeksiya mənşəli ola bilər və bu testlərlə müəyyən edilə bilər. Bu analizlər sayəsində xroniki boyun ağrısının səbəbləri daha obyektiv şəkildə təhlil edilir. Qanda D vitamini, B12 və kalsium kimi maddələrin səviyyəsi də bəzən əhəmiyyət daşıyır. Həm də boyun diskinin yırtılması riskləri ilə əlaqəli ümumi sağlamlıq vəziyyəti barədə məlumat verir. Nəticə etibarilə, laborator testlər digər səbəbləri istisna etməyə və dəqiq müalicə planı qurmağa kömək edir.
Boyun disk yırtığı üçün tətbiq olunan müalicə üsulları
Boyun yırtığı fərqli şiddət və simptomlarla ortaya çıxdığı üçün müalicə üsulları da xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq dəyişir. Bəzi hallarda qeyri-cərrahi üsullar kifayət edir, digərlərində isə cərrahi müdaxilə qaçılmaz olur. Müalicədə məqsəd yalnız boyun ağrısını yox, eyni zamanda qol ağrısı, uyuşma, əzələ zəifliyi və digər nevroloji əlamətləri də aradan qaldırmaqdır. Aşağıdakı bölmələrdə fəqərəarası disk yırtığı üçün tətbiq edilən əsas müalicə metodları izah olunur.
- Dərman müalicəsi
- İstirahət və həyat tərzi dəyişiklikləri
- Fizioterapiya və reabilitasiya
- Boyun yırtığı üçün məşqlər
- Kortikosteroid inyeksiyaları
- Boyun yaxası və ortopedik dəstək
- Cərrahi müalicə (diskektomiya və füzyon)
- Endoskopik boyun yırtığı əməliyyatı
- Alternativ və tamamlayıcı üsullar (akupunktur, şiroterapi, yoqa)
- Evdə tətbiq edilə biləcək üsullar (kompres, masaj, krem)
1. Dərman müalicəsi
Boyun yırtığı zamanı dərman müalicəsi simptomların idarə olunmasında ilkin və təsirli üsuldur. Bu yanaşma ilə boyun nahiyəsində ağrı, əzələ gərginliyi və qol uyuşması kimi əlamətlər yüngülləşdirilə bilər. Ən çox istifadə edilən dərmanlar NSAİİ, əzələ rahatladıcılar və antiepileptik təsirli preparatlardır. Xroniki ağrılarda opioidlər, lakin yalnız nəzarət altında istifadə oluna bilər.
Boyun diski problemi yaşayan xəstələrdə sinir köklərinə düşən təzyiqi azaltmaq məqsədilə kortikosteroidlər də təyin edilə bilər. Disk yırtığı müalicəsi üçün dərman təkcə ağrını azaltmır, həm də iltihabı nəzarətə almağa yönəlib. Müalicə zamanı fizioterapiya ilə boyun ağrısının azaldılması da dərmanlarla paralel şəkildə həyata keçirilə bilər. Boyun yırtığına görə uyuşma hissi varsa, sinir ötürülməsini tənzimləyən xüsusi preparatlar seçilir.
Dərmanlar müvəqqəti rahatlıq versə də, əsas səbəbi aradan qaldırmadığı üçün uzunmüddətli həll kimi baxılmamalıdır. Həkim təyinatı olmadan dərman istifadəsi əlavə fəsadlara yol aça bilər. Boyun ağrısı üçün nevroloq tərəfindən dəqiqliklə dozalanmış müalicə planı tətbiq edilməlidir. Tətbiq olunan bütün preparatlar həkim nəzarətində və əks göstərişlərə uyğun olmalıdır.
2. İstirahət və həyat tərzi dəyişiklikləri
Fəqərəarası disk yırtığı olan şəxslər üçün istirahət və həyat tərzi dəyişiklikləri müalicənin təməlini təşkil edir. İlk mərhələdə boyun hərəkətlərinin məhdudlaşdırılması əzələlərin bərpasına şərait yaradır. Duruş pozğunluğu olan şəxslərdə düz oturma və uyğun yastıq seçimi ağrının azalmasına kömək edir. Boyun üçün ortopedik yastıq seçimi yuxu zamanı boynun doğru mövqedə qalmasını təmin edir.
Gün ərzində uzun oturma və boyun ağrısı arasında əlaqə qurularaq tez-tez fasilə verilməsi tövsiyə olunur. Kompüter işi və boyun ağrısı əlaqəsi nəzərə alınaraq ekran göz səviyyəsinə uyğun yerləşdirilməlidir. Boyun diski və stress bir-biri ilə əlaqəli olduğundan zehni rahatlıq və stress idarəsi vacibdir. Erqonomik kreslo seçimi uzunmüddətli oturmalarda sinirlərə təzyiqi azalda bilər.
Qidalanma rejimi, su qəbulu və siqaretdən uzaq durmaq da onurğa sağlığı baxımından müsbət təsir göstərir. Ağır fiziki işlərdən uzaq durmaq boyun diskinin yırtılması risklərini azaldır. Davamlı həyat tərzi dəyişikliyi disk yırtığına görə qol ağrısı və digər nevroloji simptomların da qarşısını ala bilər. Beləliklə, həyat keyfiyyətini qorumaq üçün aktivlik və istirahət balanslı şəkildə həyata keçirilməlidir.
3. Fizioterapiya və reabilitasiya
Boyun yırtığı üçün ən təsirli müalicə yollarından biri fizioterapiya və reabilitasiyadır. Bu metodlar sinirlərə düşən təzyiqi azaltmaq, əzələ funksiyasını bərpa etmək və hərəkətliliyi artırmaq üçün tətbiq edilir. Fizioterapiya metodları fərdi ehtiyaclara uyğun olaraq planlaşdırılır. İstilik-terapiya, elektroterapiya və lazer müalicəsi kimi yanaşmalar müasir onurğa müalicəsi üsulları içərisində yer alır.
Boyun ağrısı üçün təbii vasitələrlə yanaşı tətbiq edildikdə fiziki terapiya daha effektiv olur. Hərəkət diapazonunu artırmaq üçün fizioterapiya seanslarının sayı həkim tərəfindən müəyyən olunur. Seanslar zamanı manual terapiya nədir? sualı xəstəyə izah olunur və lazım gələrsə tətbiq edilir. Sinir ucu sıxılması olan xəstələr üçün elektrik stimulyasiyası ilə sinir bərpası təşviq edilir.
Bu üsullar eyni zamanda boyun yırtığının fizioterapiya ilə müalicəsi üçün əsas şərtdir. Davamlı fiziki müalicə xroniki boyun ağrısının səbəbləri üzərində də uzunmüddətli təsir yaradır. Nəticə olaraq, xəstələrin aktiv həyat tərzinə qayıtması üçün fiziki müalicə mütləq tətbiq olunmalıdır. Disk yırtığı müalicəsi sahəsində reabilitasiya bütün digər müdaxilələrlə paralel şəkildə davam etdirilməlidir.
4. Boyun yırtığı üçün məşqlər
Boyun yırtığı üçün xüsusi məşqlər boyun əzələlərinin güclənməsini və ağrının azalmasını təmin edir. Bu məşqlər düzgün yerinə yetirildikdə onurğa yırtığı nəticəsində yaranan təzyiqi azalda bilər. Fizioterapiya ilə boyun ağrısının azaldılması üçün hazırlanmış proqramlara uyğun şəkildə tətbiq olunmalıdır. Məşqlər boyun ətrafındakı əzələləri elastik və güclü saxlayaraq boyun diski problemi nəticəsində yaranan gərginliyi azaldır.
Boyun nahiyəsində sinir sıxışması hallarında həkim nəzarətində məşq etmək xüsusilə vacibdir. Boyun yırtığı üçün məşqlər arasında çiyin döndürmə, çənə dartma və baş əyilmə hərəkətləri geniş yer tutur. Hər bir məşq əvvəlcə yüngül tempdə başlanmalı və ağrı artarsa dərhal dayandırılmalıdır. Bu məşqlər gündəlik həyat keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, disk yırtığına görə qol ağrısı kimi simptomların da qarşısını ala bilər.
Fizioterapiya metodları ilə birgə istifadə ediləndə daha effektiv nəticələr verir. Hərəkətlər zamanı boyun əzələ gərginliyi nəzərə alınmalı və qıcıqlandırıcı vəziyyətlərdən uzaq durulmalıdır. Kəskin boyun spazmı olan şəxslər üçün isə bu hərəkətlər təxirə salınmalıdır. Unutmayın ki, nəzarətsiz və şüursuz tətbiq olunan hərəkətlər mövcud vəziyyəti daha da ağırlaşdıra bilər.
5. Kortikosteroid inyeksiyaları
Fəqərəarası disk yırtığı zamanı şiddətli ağrı və iltihabı azaltmaq üçün kortikosteroid inyeksiyaları tətbiq edilə bilər. Bu inyeksiyalar sinir köklərindəki təzyiqi və qıcıqlanmanı azaldaraq sürətli rahatlama təmin edir. Xüsusilə boyun diski və stress nəticəsində yaranan kəskin ağrılarda effektiv hesab olunur. Disk yırtığı müalicəsi zamanı bu yanaşma qeyri-cərrahi üsul kimi tövsiyə edilir.
İynə onurğa kanalına və ya sinir kökünə yaxın bölgəyə yeridilərək birbaşa təsir göstərir. Bu prosedur zamanı servikal bölgənin rentgen analizi ilə doğru yer təyin edilir. Kortizon ağrının səbəbi olan iltihabi reaksiyanı sürətlə yüngülləşdirir. Sinir ucu sıxılması simptomları ilə müşayiət olunan hallarda bu üsul simptomları keçici olaraq aradan qaldıra bilər.
Lakin təkrar istifadəsi boyun diskinin yırtılması risklərini artıra bilər. Yalnız mütəxəssis tərəfindən və görüntü nəzarətində aparılmalıdır. Boyun ağrısı üçün təbii vasitələr kifayət etmədikdə bu üsula keçid edilir. Müvəqqəti rahatlıq versə də, uzunmüddətli effekt üçün əlavə müalicə metodları ilə birləşdirilməlidir. Hər pasiyent üçün uyğun olub-olmaması fərdi şəkildə qiymətləndirilməlidir.
6. Boyun yaxası və ortopedik dəstək
Boyun yırtığı olan xəstələrdə boyun yaxası istifadəsi ağrının idarə olunmasında və hərəkətin məhdudlaşdırılmasında faydalıdır. Bu dəstək boyundakı strukturlara əlavə yük düşməsinin qarşısını alır. Xüsusilə boyunda ağrı olan dövrlərdə qısa müddətli istifadə ağrını azalda bilər. Boyun üçün ortopedik yastıq seçimi ilə birlikdə tətbiq olunduqda nəticə daha effektiv olur.
Boyun diski problemi olan xəstələrdə səhv hərəkətlərin qarşısını almaq üçün yaxalıq faydalıdır. Amma uzunmüddətli istifadə boyun əzələlərinin gərginliyi və zəifləməsinə səbəb ola bilər. Buna görə də yalnız həkim tövsiyəsi ilə və qısa müddətə istifadə edilməlidir. Boyun yırtığı üçün məşqlər zamanı yaxalığın istifadəsi əks göstərişdir.
Bu cihaz daha çox disk yırtığında əməliyyat sonrası dövr üçün uyğundur. Yatarkən istifadə edilməməli və gündəlik fəaliyyətlərdə dəyişkən müddətlə tətbiq olunmalıdır. Erqonomik kreslo seçimi ilə yanaşı bu dəstəklər müalicənin funksional hissəsi sayılır. Unutmayın ki, ortopedik vasitələr düzgün istifadə olunmadıqda əks effekt yarada bilər.
7. Cərrahi müalicə (diskektomiya və füzyon)
Fəqərəarası disk yırtığı üçün qeyri-cərrahi üsullar fayda vermədikdə, cərrahi müdaxilə qaçılmaz olur. Ən çox tətbiq olunan üsullar diskektomiya və onurğa füzyonu əməliyyatlarıdır. Diskektomiya zamanı sinir kökünə təzyiq göstərən yırtılmış disk toxuması çıxarılır. Bu müdaxilə ilə servikal sinirlərin zədələnməsi riski azaldılır.
Bu, boyun diski yırtığı əməliyyatı necə olur? sualına cavab verən əsas prosedurdur. Füzyon isə iki fəqərə arasına implant və ya sümük qrefti yerləşdirməklə sabitlik yaradılmasını nəzərdə tutur. Bu üsul onurğa xəstəlikləri zamanı disk boşluğu stabil saxlamaq məqsədi daşıyır. Müasir onurğa müalicəsi üsulları içərisində bu texnika geniş yayılıb.
Əməliyyat adətən ümumi anesteziya ilə həyata keçirilir və xəstə 1-2 gün ərzində xəstəxanada qalır. Əməliyyat sonrası dövrdə fizioterapiya seanslarının sayı həkim tərəfindən təyin olunur. Disk yırtığı müalicəsi məqsədilə bu üsul daha çox ağır və davamlı hallarda tətbiq edilir. Nevroloji klinikada boyun müayinəsi sonrası əməliyyat qərarı qəbul edilir. Əməliyyat uğurlu olsa belə, reabilitasiya və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə dəstəklənməlidir.
8. Endoskopik boyun yırtığı əməliyyatı
Boyun yırtığı üçün müasir və minimal invaziv cərrahi variantlardan biri endoskopik əməliyyatdır. Bu prosedur zamanı 6-7 mm-lik kiçik bir kəsikdən endoskop vasitəsilə yırtılmış disk toxuması çıxarılır. Əməliyyatın üstünlüyü daha az ağrı, daha qısa sağalma müddəti və minimal çapıq toxumasıdır. Adətən 30-60 dəqiqə ərzində həyata keçirilən bu əməliyyat xəstəyə tez bir zamanda hərəkət azadlığı verir.
Disk yırtığında əməliyyat sonrası dövr də daha yüngül keçir. Xəstə ertəsi gün evə buraxıla və 1 həftə içində normal gündəlik fəaliyyətlərinə qayıda bilər. Boyun yırtığı üçün məşqlər bu tip əməliyyatlardan sonra daha erkən tətbiq oluna bilər. Əməliyyat zamanı sinir toxumasına minimal toxunuş olması səbəbilə sinir ucu sıxılması riski azalır.
Servikal disk yırtığı diaqnozu almış xəstələr üçün ideal seçimlərdən biri sayılır. Həkimlər bu üsulu daha çox kompüterlə uzun işləyən gənc xəstələrə tətbiq edir. Lazer və mikrocərrahi variantlarla birgə də tətbiq oluna bilər. Ən əsası bu üsul xəstənin həyat keyfiyyətinə müsbət təsir göstərir.
9. Alternativ və tamamlayıcı üsullar (akupunktur, şiroterapi, yoqa)
Boyun yırtığı üçün bəzi xəstələr alternativ və tamamlayıcı üsullardan da faydalana bilər. Bu metodlara akupunktur, şiroterapi və yoqa daxildir. Akupunktur sinir nöqtələrinə təsir edərək ağrını və əzələ spazmını azalda bilər. Şiroterapi müalicəsi isə onurğanın düzgün düzülməsini təmin etməklə sinir ucu sıxılması problemini azaltmağa yönəlmişdir.
Bu üsul yalnız ixtisaslaşmış mütəxəssislər tərəfindən aparılmalıdır. Yoqa və pilates boyun əzələlərinin gərginliyini azaltmaqla yanaşı, duruşu düzəltməyə də kömək edir. Bu alternativ üsullar fizioterapiya metodları ilə birlikdə tətbiq edildikdə daha təsirli nəticələr əldə edilə bilər. Boyun ağrısı üçün təbii vasitələr axtaran xəstələr üçün bu yanaşmalar uyğun seçim ola bilər.
Lakin hər xəstə üçün uyğun olmaya biləcəyi üçün mütləq həkimlə məsləhətləşilməlidir. Bu yanaşmalar boyun diskinin yırtılması risklərini azaltmasa da, simptomların yüngülləşməsində fayda verir. Servikal sinirlərin zədələnməsi olan hallarda isə mütləq tibbi nəzarət altında istifadə edilməlidir. Əlavə təsirlər mümkün olduğu üçün izləmə və dozaya riayət önəmlidir.
10. Evdə tətbiq edilə biləcək üsullar (kompres, masaj, krem)
Boyun yırtığı olan şəxslər bəzən yüngül simptomları evdə tətbiq edilə bilən üsullarla idarə edə bilərlər. Ən çox istifadə edilən üsullardan biri isti və ya soyuq kompres tətbiqidir. Buz və istilik müalicəsi ağrını və ödemi azaltmaqda təsirlidir. Boyun masajı faydalıdırmı? sualına cavab olaraq — bəli, amma yalnız mütəxəssis tərəfindən aparıldıqda. Evdə edilən yüngül masaj qan dövranını artıraraq boyun nahiyəsində ağrını azalda bilər.
Əlavə olaraq, iltihab əleyhinə kremlər və təbii əsaslı məlhəmlər də istifadə oluna bilər. Adaçayı yağı və küncüt yağı kimi bitki mənşəli yağlar masaj üçün uyğundur. Fizioterapiya ilə boyun ağrısının azaldılması hələ başlanmamışsa, bu metodlar ilkin rahatlama təmin edə bilər. Boyun diski yırtığı evdə necə müalicə olunur? sualı üçün bu üsullar qısa müddətli cavabdır.
Duruş pozğunluğu və uyğun olmayan yastıq istifadəsi ev müalicəsinin təsirini azalda bilər. Yalnız ağrılar yüngül və qısa müddətlidirsə, bu metodlar uyğun sayılır. Ağrı 1-2 həftə ərzində keçməzsə, mütləq tibbi yardıma müraciət olunmalıdır. Unutmaq olmaz ki, bu üsullar müalicə deyil, dəstək məqsədilə istifadə olunmalıdır.
Boyun fəqərəarası disk yırtığından necə qorunmaq olar?
Boyun yırtığı ağrı, hərəkət məhdudiyyəti və nevroloji fəsadlarla müşayiət olunan ciddi bir onurğa xəstəliyidir. Lakin bəzi sadə vərdişləri gündəlik həyata tətbiq etməklə bu vəziyyətin qarşısını almaq mümkündür. Xüsusilə düzgün duruş, müntəzəm məşq və stressin azaldılması fəqərəarası disk yırtığı riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Aşağıda boyun diski problemi ilə qarşılaşmamaq üçün nəzərə alınmalı əsas profilaktik tədbirlər sadalanır:
- Düzgün duruşu qoruyun: Oturarkən və ayaqüstə dayanarkən baş, çiyin və bel eyni xəttdə olmalıdır. Duruş pozğunluğu uzunmüddətli onurğa yüklənməsinə səbəb olur.
- Erqonomik iş mühiti yaradın: Kompüter ekranı göz səviyyəsində olmalı, kompüter işi və boyun ağrısı əlaqəsi nəzərə alınmalıdır.
- Müntəzəm məşq edin: Boyun yırtığı üçün məşqlər boyun və arxa əzələlərini gücləndirərək diskə düşən təzyiqi azaldır.
- Ağır yüklərdən uzaq durun: Ağırlıq qaldırarkən düzgün texnikalardan istifadə edin və əşyanı bədənə yaxın saxlayın.
- Uzun müddət eyni vəziyyətdə qalmayın: Hər 30-40 dəqiqədən bir qalxın, gərginliyi azaltmaq üçün boyun və çiyinləri hərəkət etdirin.
- Düzgün yastıq və döşək seçin: Boyun üçün ortopedik yastıq seçimi yuxu zamanı düzgün mövqedə qalmağı təmin edir.
- Bədən çəkisinə nəzarət edin: Artıq çəki onurğa yırtığı riskini artırır. Sağlam çəki boyun fəqərələrinə düşən təzyiqi azaldır.
- Maye balansına diqqət edin: Disklərin elastikliyini qorumaq üçün gündəlik su qəbulunu təmin edin.
- Siqaretdən uzaq durun: Tütün istifadəsi boyun diski yırtığı riskini artırır və disklərin lazımi şəkildə qidalanmasına mane olur.
- Stresi idarə edin: Boyun diski və stress arasında əlaqə sübut olunub. Gərginlik əzələ sıxılmasına və duruş pozğunluğuna səbəb olur.
- Təkrarlanan hərəkətləri məhdudlaşdırın: Əgər peşə fəaliyyətiniz boynu yükləyirsə, mütəmadi fasilələr verin və alternativ hərəkətlərə üstünlük verin.
- Müntəzəm tibbi müayinələrdən keçin: Disk problemlərinin MRT ilə diaqnozu erkən mərhələdə mümkündür, profilaktika üçün bu çox vacibdir.
Boyun fəqərəarası disk yırtığı haqqında tez-tez verilən suallar
Fəqərəarası disk yırtığı kimlərdə daha çox müşahidə olunur?
Fəqərəarası disk yırtığı ən çox uzun müddət oturaq həyat tərzi sürən, ağır fiziki işlə məşğul olan və düzgün duruş qaydalarına əməl etməyən şəxslərdə müşahidə olunur. Yaşlanma ilə bağlı disklərin elastikliyini itirməsi də bu vəziyyətin yaranmasında mühüm rol oynayır.
Disk yırtığı müalicə olunmasa hansı fəsadlara yol aça bilər?
Fəqərəarası disk yırtığı müalicə olunmazsa, sinir köklərinə artan təzyiq nəticəsində xroniki ağrılar, əzələ zəifliyi və hərəkət məhdudiyyəti yarana bilər. Daha irəliləmiş hallarda isə sinirlərin qalıcı zədələnməsi riski artır.
Boyun diski yırtığı ağrıları necə hiss olunur?
Boyun yırtığı səbəbilə yaranan ağrılar adətən boyundan çiyinlərə, qollara və əllərə yayılan sancı, yanma və sızıltı şəklində olur. Bəzi hallarda bu ağrılar hərəkət etdikcə və ya müəyyən mövqedə oturduqda daha da güclənə bilər.
Boyun yırtığı əllərdə və qollarda keylik yarada bilərmi?
Boyun yırtığı sinirlərə təzyiq etdikdə əllərdə, qollarda və barmaqlarda keylik, uyuşma və karıncalanma hissi yarada bilər. Bu simptomlar sinir ötürülməsində pozuntu olduğuna işarədir.
Boyun yırtığı üçün əməliyyat mütləqdirmi?
Boyun yırtığı hallarında əksər xəstələr konservativ, yəni əməliyyatsız müalicə ilə yaxşılaşa bilər. Lakin sinir zədələnməsi və şiddətli simptomlar olduqda cərrahi müdaxilə vacib ola bilər.
Cərrahi müalicədən sonra yırtığın təkrarlanma ehtimalı varmı?
Fəqərəarası disk yırtığı cərrahiyyə ilə aradan qaldırıldıqdan sonra nadir hallarda eyni bölgədə və ya başqa fəqərədə təkrarlana bilər. Bu riski azaltmaq üçün reabilitasiya və düzgün həyat tərzi çox önəmlidir.
Boyun yırtığı olan biri idman edə bilərmi?
Boyun yırtığı olan şəxslər, həkim və fizioterapevtin məsləhəti ilə seçilmiş yüngül və nəzarətli məşqləri rahatlıqla yerinə yetirə bilərlər. Ağır fiziki yük və ani hərəkətlərdən isə mütləq çəkinmək lazımdır.
Yatarkən hansı vəziyyət boyun üçün uyğundur?
Boyun yırtığı olan şəxslər üçün ən uyğun yuxu mövqeyi arxa üstə və ya yan tərəfə uzanaraq, boyuna uyğun ortopedik yastıqla yatmaqdır. Bu vəziyyət boyun fəqərələrinin düzgün düzülməsini təmin edir.
Boyun yırtığından qorunmaq üçün nə etməliyəm?
Boyun yırtığı riskini azaltmaq üçün düzgün duruş, müntəzəm boyun məşqləri, çəkiyə nəzarət və uzun müddət oturma zamanı fasilələr vermək tövsiyə olunur. Eyni zamanda siqaretdən uzaq durmaq və stressi idarə etmək də vacibdir.
Boyun disk yırtığı tam sağala bilərmi?
Fəqərəarası disk yırtığı bəzi hallarda konservativ müalicə ilə tam sağala və ya heç bir əlamət vermədən sabit vəziyyətdə qala bilər. Lakin ağır hallarda funksional bərpa üçün müalicə və reabilitasiya zəruridir.
Boyun yırtığı uşaqlarda və yeniyetmələrdə rast gəlinirmi?
Boyun yırtığı daha çox böyüklərdə görülsə də, bəzi hallarda uşaqlarda və yeniyetmələrdə də zədələr və ağır çanta daşımaq kimi faktorlarla ortaya çıxa bilər. Bu yaş qrupunda diqqətli yanaşma və vaxtında diaqnoz çox önəmlidir.
Boyun yırtığı əməliyyatından sonra nə etməliyik?
Boyun yırtığı əməliyyatından sonra düzgün istirahət, boyun hərəkətlərinə nəzarət və həkimin tövsiyələrinə uyğun fizioterapiya proqramı tətbiq edilməlidir. Bundan əlavə, siqaret, ağır fəaliyyət və stressdən uzaq durmaq sağalma müddətini sürətləndirir.
