fbpx
Sağlamlıq

Meymunçiçəyi Virusu Nədir və Əsas Əlamətləri Hansılardır?

Meymunçiçəyi virusu zoonotik infeksiya kimi tanınan, heyvanlardan insanlara keçə bilən bir virusdur. İlk dəfə 1958-ci ildə laboratoriya meymunlarında aşkar edildiyi üçün bu ad verilmişdir. Virus poxvirus ailəsinə mənsubdur və quruluşuna görə çiçək xəstəliyi virusuna bənzəyir.

Bu infeksiya əsasən tropik meşəlik ərazilərdə, xüsusilə Afrikanın bəzi bölgələrində yayılmış olsa da, son illərdə fərqli ölkələrdə yoluxma halları müşahidə edilmişdir. Virus insandan insana təmas, yoluxmuş heyvanlarla birbaşa əlaqə və ya çirklənmiş əşyalar vasitəsilə yayılır.

Meymunçiçəyi xəstəliyi yüksək hərarət, əzələ ağrıları və səpgilər kimi simptomlarla özünü göstərir. Erkən diaqnoz və müalicə xəstəliyin ağırlaşmasının qarşısını almaq üçün vacibdir.

Meymunçiçəyi Virusu Haqqında Ümumi Məlumat

Meymunçiçəyi virusu çiçək xəstəliyinə bənzər simptomlarla müşayiət olunan zoonotik bir infeksiyadır. İlk dəfə 1958-ci ildə laboratoriya meymunlarında aşkar edilmiş və insanlar arasında ilk yoluxma halı 1970-ci ildə qeydə alınmışdır. Meymunçiçəyi virusu əsasən Afrikanın tropik meşə ərazilərində yayılmış olsa da, son illərdə digər bölgələrdə də yoluxma halları artmışdır.

Meymunçiçəyi Virusunun Mənşəyi və Yayılma Yolları

Meymunçiçəyi virusu poxviruslar ailəsinə aiddir və iki əsas növü var:

  1. Qərbi Afrika növü: Daha az ölümcül və yüngül simptomlarla müşahidə edilir.
  2. Konqo hövzəsi növü: Daha ağır simptomlar və yüksək ölüm nisbəti ilə xarakterizə olunur.

Mənşə:
Virusun təbii daşıyıcıları hələ tam müəyyən edilməsə də, əsasən gəmiricilər, primatlar və digər vəhşi heyvanların bu xəstəliyin əsas mənbələri olduğu düşünülür.

Yayılma yolları:

  1. Heyvanlardan insanlara keçmə:
    • Yoluxmuş heyvanların dişləməsi və ya cırmaqlaması.
    • Yoluxmuş heyvanların qanı, tükü və ya bədən mayeləri ilə birbaşa təmas.
    • Çiy və ya yaxşı bişməmiş yoluxmuş heyvan ətinin istehlakı.
  2. İnsandan insana keçmə:
    • Tənəffüs damcıları ilə yaxın təmas.
    • Yoluxmuş şəxsin dəri üzərindəki səpgiləri və ya yaraları ilə təmas.
    • Yoluxmuş şəxslərin istifadə etdiyi əşyalar (paltar, yataq dəsti).

Meymunçiçəyi virusu adi yolla hava vasitəsilə yayılmır, lakin yaxın və davamlı təmas hallarında yoluxma riski artır.

Kimlər Daha Çox Risk Altındadır?

Meymunçiçəyi virusuna yoluxma riski müxtəlif faktorlarla bağlıdır. Xüsusilə bəzi qruplar bu virusla bağlı daha yüksək risk daşıyır.

Risk altındakı qruplar:

  1. Zoonoz xəstəliklərə məruz qalanlar:
    • Heyvanlarla peşəkar əlaqədə olanlar (veterinarlar, fermerlər).
    • Heyvan məhsullarını işləyən işçilər.
  2. Yoluxmuş şəxslərlə təmasda olanlar:
    • Ailə üzvləri və səhiyyə işçiləri.
    • Yoluxmuş şəxslərlə uzun müddət yaxın təmasda olan insanlar.
  3. Səyahət edənlər:
    • Endemik bölgələrə (Afrikanın tropik meşəlik ərazilərinə) səyahət edən şəxslər.
  4. İmmuniteti zəif olan şəxslər:
    • Xroniki xəstəliklərdən əziyyət çəkənlər.
    • HİV və ya immunosupressiv müalicə alan şəxslər.

Qeyd: Meymunçiçəyi virusu insanlardan insanlara nisbətən daha çətin keçir, lakin immun sistemi zəif olan şəxslər üçün daha təhlükəli ola bilər.

meymunciceyi xesteliyi meymunçiçəyi xəstəliyi nədir

Virusun Yoluxma Üsulları və İnkubasiya Müddəti

Meymunçiçəyi virusu fərqli yollarla yayıla bilər və yoluxmadan sonra müəyyən bir inkubasiya müddəti tələb edir.

Yoluxma üsulları:

  1. Birbaşa təmas:
    • Yoluxmuş şəxslərin səpgiləri, yaraları və ya bədən mayeləri ilə təmas virusun yayılmasına səbəb olur.
  2. Tənəffüs damcıları:
    • Xüsusilə uzun müddət yaxın təmas zamanı yoluxma mümkündür.
  3. Çirklənmiş əşyalar:
    • Yoluxmuş şəxslərin istifadə etdiyi geyim, yataq dəsti və digər əşyalar virus daşıya bilər.

İnkubasiya müddəti:

  • Virusun inkubasiya müddəti adətən 5-21 gün arasında dəyişir. Orta hesabla, simptomlar yoluxmadan sonra 6-13 gün ərzində ortaya çıxır.

İnkubasiya müddətində:

  • Şəxs xəstəliyin xarakterik əlamətlərini göstərməsə də, virus bədənində inkişaf edə bilər.
  • Əlamətlər ortaya çıxana qədər yoluxuculuq nisbəti aşağı olur.

Tövsiyələr:

  • Yoluxma riski olan şəxslər gigiyena qaydalarına ciddi əməl etməli və təmasdan çəkinməlidirlər.
  • Yoluxmuş şəxslər karantin şəraitində saxlanılmalı və təmas minimuma endirilməlidir.

Meymunçiçəyi Virusunun Əlamətləri

Meymunçiçəyi virusu çiçək xəstəliyinə bənzər simptomlarla müşahidə edilən bir infeksiyadır. Əlamətlər adətən virusla təmasdan sonra bir neçə gün ərzində ortaya çıxır və xəstəliyin mərhələsinə görə dəyişir. Xüsusilə erkən diaqnoz əlamətlərin ağırlaşmasının qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.

Erkən Mərhələdə Simptomlar

Meymunçiçəyi virusu ilə yoluxmadan sonra ilkin simptomlar qeyri-spesifik ola bilər. Bu mərhələ inkubasiya müddətindən sonra baş verir və adətən qripə bənzəyən əlamətlərlə başlayır.

Əsas simptomlar:

  1. Hərarət:
    • Əksər hallarda 38°C-dən yuxarı yüksək temperatur müşahidə edilir.
    • Hərarət bədənin infeksiya ilə mübarizəsinin ilk siqnalıdır.
  2. Halsızlıq və yorğunluq:
    • Virusun yayılması nəticəsində enerji səviyyəsində ciddi azalma müşahidə olunur.
  3. Baş ağrısı:
    • Tez-tez yüksək intensivlikdə baş ağrıları meydana çıxır.
  4. Əzələ və oynaq ağrıları:
    • Xəstəlik əzələ zəifliyi və oynaqlarda narahatlıq yaradır.
  5. Limfa düyünlərinin şişməsi (limfadenopatiya):
    • Bu, meymunçiçəyi virusunu çiçək xəstəliyindən fərqləndirən əsas əlamətdir.
    • Əksər hallarda boyun, qoltuqaltı və qasıq nahiyəsində limfa düyünlərinin şişməsi müşahidə edilir.

Müddət:

  • Erkən simptomlar adətən 1-3 gün davam edir və sonrakı mərhələdə dəri üzərində xarakterik səpgilər inkişaf edir.

Dəri Üzərində Yaranan Səpgilər və Digər Xarakterik Əlamətlər

Dəri üzərində yaranan səpgilər meymunçiçəyi virusunun ən xarakterik və aşkar əlamətidir. Bu mərhələ xəstəliyin yoluxucu fazası hesab olunur və xüsusi diqqət tələb edir.

Səpgilərin xüsusiyyətləri:

  1. Başlanğıc:
    • Səpgilər ilkin olaraq üz nahiyəsində yaranır və tədricən bədənin digər hissələrinə yayılır (əllər, ayaqlar, sinə).
  2. Təkamül mərhələləri:
    • Makula: Dəridə düz, qızartılı ləkələr şəklində başlayır.
    • Papula: Qızartılar qabarıq hala gəlir.
    • Vezikula: Səpgilər maye ilə dolu kiçik qabarcıqlara çevrilir.
    • Püstula: Qabarcıqlar irinlə dolur və ağrılı hala gəlir.
    • Qabıq: İrinli səpgilər qabıq bağlayaraq bərpa prosesinə daxil olur.
  3. Simmetrik yayılma:
    • Səpgilər bədəndə simmetrik olaraq yerləşir və əsasən əllər və ayaq altlarında müşahidə edilir.
  4. Qaşıntı və ağrı:
    • Səpgilər qaşıntılı və bəzi hallarda olduqca ağrılı ola bilər.

Xarakterik digər əlamətlər:

  • Bədəndə şişlik və iltihab müşahidə edilir.
  • Səpgilərin inkişaf mərhələləri ortalama 2-4 həftə davam edir.

Meymunçiçəyi ilə Digər Xəstəliklərin Simptomlarının Müqayisəsi

Meymunçiçəyi virusunun simptomları digər infeksiyalarla oxşar olsa da, bəzi fərqləndirici xüsusiyyətlərə malikdir. Bu müqayisə erkən diaqnoz və doğru müalicə üçün vacibdir.

Xəstəlik Xarakterik Əlamətlər Fərqləndirici Cəhətlər
Çiçək xəstəliyi Hərarət, səpgilər (simmetrik yayılır), baş ağrısı, əzələ ağrıları Limfa düyünlərinin şişməsi yoxdur.
Suçiçəyi Səpgilər baş və gövdədə daha sıx olur, əsasən qaşıntılıdır Meymunçiçəyi ilə müqayisədə səpgilər nizamsızdır.
Qrip və ya COVID-19 Yüksək hərarət, baş ağrısı, əzələ ağrıları, halsızlıq Səpgilər yoxdur, tənəffüs əlamətləri daha qabarıqdır.
Allergik reaksiyalar Qaşıntı, dəri səpgiləri, gözlərdə sulanma, burun axması Qızdırma və irinli səpgilər olmur.

Meymunçiçəyi fərqləndirən əsas əlamətlər:

  • Limfa düyünlərinin şişməsi.
  • Səpgilərin müəyyən bir təkamül mərhələsi keçməsi (makula → qabıq).
  • Səpgilərin əllər və ayaq altlarında yayılması.

Meymunçiçəyi Virusunun Diaqnozu və Müalicəsi

Meymunçiçəyi virusunun diaqnozu və müalicəsi, xəstəliyin ağırlaşmasının qarşısını almaq və onun daha geniş yayılmasının qarşısını almaq üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Diaqnostika prosesində düzgün laborator analizlər və xəstənin simptomlarının qiymətləndirilməsi əsas rol oynayır.

Meymunçiçəyi Diaqnozu: İstifadə Olunan Testlər

Meymunçiçəyi virusunun diaqnozu üçün klinik simptomların müşahidəsi ilə yanaşı laboratoriya testləri də vacibdir.

Diaqnostik üsullar:

  1. Klinik qiymətləndirmə:
    • Xəstənin səpgilərinin xarakteristikası və inkişaf mərhələləri nəzərə alınır.
    • Hərarət, limfa düyünlərinin şişməsi və digər əlamətlər qiymətləndirilir.
  2. Polimeraz zəncirvari reaksiya (PCR):
    • Virusun genetik materialını aşkar etmək üçün ən dəqiq test üsuludur.
    • Səpgilərin içindən götürülən nümunələr və ya bədən mayeləri istifadə olunur.
  3. Seroloji testlər:
    • Anticisimlərin mövcudluğunu yoxlamaq üçün istifadə olunur. Bu üsul keçmiş infeksiyaları müəyyən etməyə kömək edir.
  4. Elektron mikroskopiya:
    • Səpgilərin məzmununda virusun mövcudluğunu mikroskopla təsdiqləmək mümkündür.
  5. Qan analizi:
    • Ümumi qan testləri bədəndəki iltihabi prosesləri aşkar etmək üçün aparılır.

Diaqnoz prosesində diqqət ediləcək məqamlar:

  • Meymunçiçəyi virusu simptomları digər xəstəliklərlə qarışa bilər, buna görə də dəqiq diaqnoz üçün laborator testlər zəruridir.
  • Erkən diaqnoz xəstəliyin effektiv müalicəsini təmin edir və virusun yayılmasının qarşısını alır.

meymunciceyi xesteliyi nedir. Meymunçiçəyi xəstəliyinin əlamətləri

Meymunçiçəyi Üçün Mövcud Müalicə Üsulları

Hazırda meymunçiçəyi virusu üçün xüsusi bir müalicə yoxdur, lakin simptomları yüngülləşdirmək və ağırlaşmaların qarşısını almaq üçün müxtəlif üsullar tətbiq olunur.

Müalicə yanaşmaları:

  1. Dəstəkləyici müalicə:
    • Hərarətin azaldılması üçün ağrıkəsicilər və antipiretik dərmanlar istifadə olunur (məsələn, parasetamol).
    • Maye və elektrolit balansının qorunması üçün oral və ya damardaxili (IV) maye terapiyası tətbiq edilir.
  2. Antiviral dərmanlar:
    • TPOXX (Tecovirimat): Poxviruslara qarşı təsdiqlənmiş antiviral dərmanlardan biridir və meymunçiçəyi virusu müalicəsində istifadə edilə bilər.
    • Cidofovir və Brincidofovir: Ağır hallarda virusun çoxalmasını məhdudlaşdırmaq üçün istifadə olunur.
  3. İkincili infeksiyaların qarşısını almaq:
    • Səpgilərdə yaranan irinli yaraları qorumaq üçün antibiotiklər təyin oluna bilər.
  4. Peyvəndlə müalicə:
    • Çiçək xəstəliyi peyvəndi meymunçiçəyi virusuna qarşı müəyyən qoruyuculuq təmin edir. Risk qrupunda olan şəxslər üçün bu peyvənd tövsiyə olunur.

Müalicə müddəti:

  • Xəstəliyin simptomları adətən 2-4 həftə ərzində öz-özünə aradan qalxır.
  • Ağırlaşmalar və ya əlavə infeksiyalar müşahidə edilərsə, hospitalizasiya tələb oluna bilər.

Evdə Qayğı və Xəstəliyin İdarə Olunması

Meymunçiçəyi virusunun yüngül halları ev şəraitində idarə oluna bilər. Evdə qayğı həm xəstənin bərpasını sürətləndirir, həm də virusun digər şəxslərə keçməsinin qarşısını alır.

Evdə qayğı tədbirləri:

  1. Təcrid olunma:
    • Yoluxmuş şəxs digər ailə üzvlərindən ayrı bir otaqda saxlanılmalıdır.
    • Şəxsi əşyalar (qab-qacaq, dəsmal) ayrılmalıdır.
  2. Gigiyena qaydalarına riayət:
    • Xəstə ilə təmasdan sonra əlləri mütləq sabun və su ilə yumaq.
    • Yoluxmuş şəxsin səpgilərini örtmək üçün təmiz və quru sargılardan istifadə edin.
  3. Səpgilərə diqqət:
    • Səpgiləri qıcıqlandırmamaq üçün qaşımaqdan çəkinmək.
    • Antiseptik məhlullarla səpgilərin təmizliyini təmin etmək.
  4. Bədəni nəmləndirmək:
    • Bol su və təbii mayelər qəbul edərək bədən su balansını qorumaq.
    • C vitamini ilə zəngin qidalar və meyvələr qəbul edərək immuniteti gücləndirmək.
  5. Havanın dəyişdirilməsi:
    • Xəstə saxlanılan otağı mütəmadi olaraq havalandırmaq.

Ağırlaşmalar zamanı:

  • Yüksək hərarət və ya səpgilərdə irəliləyiş müşahidə edilərsə, dərhal həkimə müraciət edin.

Meymunçiçəyi Virusunun Qarşısını Almaq Üsulları

Meymunçiçəyi virusunun yayılmasının qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirlər böyük əhəmiyyət daşıyır. Təmas yollarını məhdudlaşdırmaq, gigiyena qaydalarına riayət etmək və ictimai sağlamlıq tövsiyələrinə əməl etmək bu virusun yayılma riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.

Peyvəndlər və İmmunizasiya

Meymunçiçəyi virusuna qarşı spesifik peyvəndlər mövcuddur və yoluxma riski yüksək olan qruplar üçün tövsiyə edilir.

Peyvəndlər:

  1. JYNNEOS (Imvamune/Imvanex):
    • Çiçək xəstəliyinə qarşı təsdiqlənmiş və meymunçiçəyi virusuna qarşı da qoruma təmin edən peyvənddir.
    • İki doza şəklində tətbiq edilir və immuniteti gücləndirir.
  2. ACAM2000:
    • Çiçək xəstəliyinə qarşı istifadə olunan digər bir peyvənddir. Yüksək təsirli olsa da, müəyyən yan təsirləri səbəbilə risk qrupunda olmayan şəxslər üçün tövsiyə edilmir.

Peyvənd tövsiyələri:

  • Yoluxma riskinin yüksək olduğu səhiyyə işçiləri və yoluxmuş şəxslərlə təmasda olanlar üçün tövsiyə edilir.
  • Meymunçiçəyi virusunun yayılma ehtimalı olan bölgələrə səyahət edənlər üçün öncədən peyvənd olunmağı düşünmək faydalıdır.

Gigiyena Qaydaları və Şəxsi Mühafizə

Gigiyena qaydalarına riayət etmək virusun insanlara keçmə riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.

Əsas gigiyena qaydaları:

  1. Əllərin müntəzəm yuyulması:
    • Sabun və su ilə ən azı 20 saniyə yumaq, alternativ olaraq spirt əsaslı dezinfeksiyaedici vasitələrdən istifadə etmək.
  2. Maska istifadəsi:
    • Yoluxmuş şəxslərlə təmasda olarkən maska taxmaq tənəffüs damcıları vasitəsilə virusun yayılmasının qarşısını alır.
  3. Şəxsi əşyaların paylaşılmaması:
    • Yoluxmuş şəxslərin paltarları, dəsmalları və digər şəxsi əşyalarını başqaları ilə paylaşmamaq.
  4. Yoluxmuş səthlərin təmizlənməsi:
    • Dezinfeksiya vasitələri ilə yoluxmuş şəxsin təmas etdiyi əşyaları mütəmadi olaraq təmizləmək.
  5. Heyvanlarla təmasdan çəkinmək:
    • Vəhşi heyvanlarla birbaşa təmasdan uzaq olmaq və heyvan əti məhsullarını yaxşı bişmiş halda istehlak etmək.

Yoluxmanın Qarşısını Almaq Üçün İctimai Sağlamlıq Tövsiyələri

İctimai sağlamlıq tədbirləri xəstəliyin geniş miqyasda yayılmasının qarşısını almaq üçün əhəmiyyətlidir.

Tövsiyələr:

  1. Erkən diaqnoz və təcrid:
    • Meymunçiçəyi virusu simptomları müşahidə edilən şəxslər dərhal tibbi müayinə edilməli və yoluxucu olduğu müddət ərzində təcrid olunmalıdır.
  2. İctimai maarifləndirmə:
    • Virusun yayılma yolları, simptomları və profilaktik tədbirlərlə bağlı cəmiyyətin məlumatlandırılması vacibdir.
    • Risk qruplarına xüsusi diqqət yetirilməli və qoruyucu tədbirlər izah olunmalıdır.
  3. Sərhəd nəzarəti:
    • Endemik bölgələrdən gələn şəxslərin müayinəsi və simptomatik olanların təcrid edilməsi xəstəliyin digər bölgələrə yayılmasının qarşısını alır.
  4. Təcili tibbi yardım planları:
    • Yoluxma halları artdığı təqdirdə xəstəxanaların hazırlıq səviyyəsinin artırılması və peyvəndlərin mövcudluğunun təmin edilməsi.
  5. Təmasların izlənməsi:
    • Yoluxmuş şəxslərlə təmasda olanların izlənməsi və profilaktik tədbirlərin görülməsi yoluxma riskini azaldır.

Nəticə

Meymunçiçəyi virusunun yayılmasının qarşısını almaq üçün gigiyena qaydalarına ciddi əməl etmək, peyvəndlərdən faydalanmaq və ictimai sağlamlıq tövsiyələrini tətbiq etmək vacibdir. Əgər virus əlamətləri müşahidə edilərsə, vaxtında tibbi yardım almaq xəstəliyin ağırlaşmasının və yayılmasının qarşısını almağa kömək edir.

Yoluxma riskini azaltmaq üçün şəxsi mühafizə tədbirləri ilə yanaşı, cəmiyyətin hər bir üzvünün məsuliyyətli davranması xəstəliklə mübarizədə uğurlu nəticələr əldə etməyə şərait yaradır. 😊

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back to top button