Diş əti iltihabı ağız boşluğunda yaranan ən geniş yayılmış stomatoloji xəstəliklərdən biridir və vaxtında tədbir görülməzsə ciddi periodontal xəstəliklərə səbəb ola bilər. Gündəlik həyat keyfiyyətini aşağı salan bu problem ağız və diş sağlamlığı baxımından ciddi risklər daşıyır.
Bu yazıda diş əti iltihabı səbəbləri, gingivit nədir, gingivit əlamətləri və gingivit müalicəsi ilə bağlı ətraflı məlumat təqdim olunacaq. Oxucular həmçinin diş əti iltihabı necə keçir, diş əti iltihabına qarşı nə etməli, diş əti iltihabı evdə müalicə üsulları və gingivit üçün ağız yaxalayıcılar kimi praktiki məlumatlarla da tanış olacaqlar.
Bundan əlavə, uşaqlarda gingivit, hamiləlikdə diş əti iltihabı, yaşlılarda diş əti xəstəlikləri kimi fərqli yaş və vəziyyətlərdə görülən formalar da izah ediləcək. Yazıda həmçinin gingivit üçün təbii vasitələr,diş əti qanaması zamanı nə etməli və gingivit üçün həkimə nə vaxt müraciət etməli kimi suallara da cavab verəcəyik. Məqsədimiz diş əti iltihabının qarşısını necə almaq olar sualına elmi və praktik yanaşmalarla cavab verməkdir.
Diş əti iltihabı (gingivit) nədir?
Diş əti iltihabı (gingivit) – diş ətlərində yaranan iltihabi proses olub, ağız boşluğunda bakteriyaların çoxalması ilə əlaqədardır. Bu vəziyyət, adətən, ağız gigiyenasına düzgün əməl olunmadıqda baş verir və ilkin mərhələlərdə ağrısız keçə bilər. Gingivit nədir? sualına cavab olaraq qeyd edilə bilər ki, bu, diş ətinin infeksiyası və qıcıqlanması ilə müşayiət olunan erkən mərhələli periodontal xəstəlik sayılır.
Diaqnozun gec qoyulması və stomatoloq məsləhəti alınmaması halında, xroniki gingivit və hətta diş əti geri çəkilməsi inkişaf edə bilər. İltihabın müalicə olunmaması daha ağır formaya – periodontitə çevrilə və nəticədə diş itkisinə səbəb ola bilər.
Yaxşı xəbər odur ki, bu xəstəlik diş əti iltihabı simptomları erkən aşkarlandıqda və düzgün qulluqla qarşısı alındıqda tamamilə sağalır. Xülasə, diş əti iltihabı necə keçir sualına cavab sadədir: düzgün qulluq, vaxtında diaqnoz və ardıcıl müalicə.
Diş əti iltihabının əsas səbəbləri hansılardır?
Diş əti iltihabısadə bir infeksiya kimi görünsə də, arxasında duran səbəblər müxtəlif və çoxşaxəlidir. Bu xəstəlik adətən ağız boşluğunda gigiyenanı düzgün saxlamamaqla başlayır, lakin tək səbəb bu deyil. Diş əti iltihabına səbəb olan faktorlar həm daxili (məsələn, hormonlar, immun sistem), həm də xarici (siqaret, qidalanma, diş daşı) amillərlə bağlı ola bilər. Aşağıda bu amilləri daha ətraflı şəkildə izah edirik.
- Plak və diş daşı (tartar) yığılması
- Qeyri-adekvat ağız gigiyenası
- Hormonal dəyişikliklər
- Siqaret və tütün məhsulları
- Dərmanların yan təsirləri
- Vitamin çatışmazlığı və qeyri-sağlam qidalanma
- Xroniki xəstəliklər
- Stress və psixoloji faktorlar
- Genetik meyillilik
- Uğursuz diş müalicəsi və protezlər
Plak və diş daşı (tartar) yığılması
Diş əti iltihabı hallarında ən çox rast gəlinən səbəblərdən biri plak və tartar yığılmasıdır. Plak diş səthində toplanan şəffaf bakterial təbəqə olub, gündəlik təmizlənmədikdə sərtləşərək tartara çevrilir. Bu sərt maddə diş əti toxumasını qıcıqlandıraraq iltihab prosesini başlatır. Əgər vaxtında müdaxilə edilməzsə, diş əti geri çəkilməsi və toxuma itkisi meydana gələ bilər. Plak bakteriyaları, xüsusilə qida qalıqları və diş əti arasında yerləşərək infeksiya riskini artırır.
Bu, ağız boşluğu gigiyenası düzgün aparılmadıqda daha sürətlə inkişaf edir. Tartar dişlə diş əti arasında boşluq yaradaraq daha dərin toxumalara yol açır. Bu proses periodontal xəstəliklərə gətirib çıxara bilər. Nəzarətsiz qalan hallarda kəskin diş əti iltihabı baş verə bilər. Müntəzəm diş fırçalama texnikası ilə bu riski azaltmaq mümkündür. Diş həkimi ziyarəti ilə erkən mərhələdə aşkarlanma mümkündür.
Qeyri-adekvat ağız gigiyenası
Diş əti iltihabı əsasən düzgün yerinə yetirilməyən ağız təmizliyi nəticəsində inkişaf edir. Gündəlik diş fırçalama və ipdən istifadə olunmadıqda bakteriyalar sürətlə çoxalır. Bu bakteriyalar diş əti iltihabı simptomları kimi tanınan qanama, qızartı və şişliklə özünü göstərir. Təmizlənməyən diş araları mikroblar üçün ideal mühit yaradır. Bu da stomatoloji xəstəliklərə zəmin hazırlayır. Dişlərə lazımi qulluq edilmədikdə bakterial lövhə formalaşır.
Bu lövhə tədricən diş əti ilə diş arasında boşluq əmələ gətirir. Müntəzəm təmizlik edilmədikdə infeksiya dərin toxumalara yayılır. Diş sapı istifadəsi bu boşluqların bakteriyalardan təmizlənməsi üçün vacibdir. Ağızda toplanan qalıqlar həm qoxuya, həm də iltihaba səbəb olur. Dişlərin səhv üsulla fırçalanması da problemi daha da artırır. Stomatoloq məsləhəti bu nöqtədə böyük əhəmiyyət daşıyır. Sadə gigiyena qaydalarına əməl etməklə riskləri azaltmaq mümkündür. Nəticədə, sağlam ağız mühiti qorunmuş olur.
Hormonal dəyişikliklər
Gingivit bəzi hormonal dəyişikliklər fonunda daha tez-tez ortaya çıxır. Xüsusilə hamiləlikdə diş əti iltihabı zamanı hormon səviyyələri diş ətini daha həssas vəziyyətə gətirir. Bu həssaslıq mikroblara qarşı müqavimətin azalmasına səbəb olur. Nəticədə, qadınlarda şişlik və qanama kimi əlamətlər tez-tez müşahidə olunur. Hormon balansı pozulduqda diş sağlamlığı da zəifləyir. Yeniyetmələrdə də eyni səbəbdən iltihab hallarına rast gəlinir. Menopauza dövründə qadınlarda ağız quruluğu və toxuma zəifliyi yaranır.
Bu da bakteriyaların sürətlə çoxalmasına imkan verir. Hormonal dəyişikliklər ağız infeksiyaları riskini artırır. Diş ətində mikrofloranın dəyişməsi iltihab prosesini gücləndirə bilər. Bu kimi hallarda əlavə qoruyucu tədbirlər vacib olur. Gingivit əlamətləri belə dövrlərdə daha aydın hiss edilir. Profilaktik baxım və həkim nəzarəti ön plana çıxır. Vaxtında tədbir görülməzsə, problem irəliləyə bilər.
Siqaret və tütün məhsulları
Diş əti iltihabı siqaret və digər tütün məhsullarının təsirindən daha da şiddətlənə bilər. Siqaret çəkmək diş ətinə qan axınını azaldır. Bu, toxumaların bərpasını çətinləşdirir. Nəticədə diş əti şişməsi və çəhrayı rəngin itməsi baş verir. Tütün məhsulları bakteriyaların çoxalması üçün uyğun şərait yaradır. Bu, infeksiyanın yayılmasını asanlaşdırır. Siqaretin ağız quruluğuna da səbəb olduğu bilinir. Bu isə ağız qoxusu və səbəbləri ilə bağlı problemlərə gətirib çıxarır.
Siqaret çəkən şəxslərdə müalicə prosesi daha yavaş gedir. Bu vərdiş ağız və diş sağlamlığı baxımından ciddi risk amilidir. Periodontal problemlər daha sürətlə inkişaf edir. Siqaretin tərkibindəki maddələr toxuma zədələnməsini artırır. Bu da iltihabın dərinləşməsinə şərait yaradır. Hər yaşda siqaretin bu mənfi təsirləri müşahidə oluna bilər. Beləliklə, qəbul edilməli əsas addım tütün istifadəsinin dayandırılmasıdır.
Dərmanların yan təsirləri
Gingivit bəzi dərmanların yan təsiri olaraq da ortaya çıxa bilər. Xüsusilə immun sistemi zəiflədən preparatlar ağızda müdafiəni azaldır. Bu zəiflik diş əti infeksiyası üçün ideal şərait yaradır. Antidepressantlar və antihistaminlər tüpürcək axınını azaldır. Ağız quruluğu bakteriyaların çoxalmasını asanlaşdırır. Bu isə iltihabın inkişafına səbəb olur. Hormonal dərmanlar toxumaları daha həssas hala gətirə bilər.
Bəzi ürək dərmanları toxumalarda şişkinlik yarada bilər. Bu şişkinlik iltihabın inkişafına səbəb olur. Yan təsirlərin qarşısını almaq üçün həkimlə məsləhətləşmək vacibdir. Müvafiq alternativlər tapılmadıqda gigiyenaya daha ciddi yanaşmaq lazımdır. Diş həkimi tərəfindən dərmanların təsiri mütəmadi izlənməlidir. Bu yanaşma daha sağlam nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Vitamin çatışmazlığı və qeyri-sağlam qidalanma
Diş əti iltihabı bəzi qidaların azlığı və ya balanssız qəbuluyla da əlaqələndirilə bilər. Xüsusilə Vitamin C kimi antioksidant maddələrin çatışmazlığı toxumaların zəifləməsinə səbəb olur. Bu zəiflik bakteriyaların asanlıqla nüfuz etməsinə şərait yaradır. Qeyri-sağlam pəhriz, diş əti toxumalarının özünü bərpa etmə qabiliyyətini azaldır. Şəkər və karbohidrat tərkibli qidalar bakteriyaların çoxalmasını stimullaşdırır. Bunun nəticəsində diş əti qanaması kimi əlamətlər meydana çıxır.
Yüksək şəkərli məhsullar lövhə əmələ gəlməsini artırır. Bu lövhə diş səthində toplanaraq iltihab yaradır. Sağlam pəhriz ağız gigiyenası qaydaları ilə birlikdə effektli qoruma təmin edir. Zəifləmiş toxumalar daha tez zədələnir. Bu da dərin periodontal xəstəliklərə yol açır. Tərkibində faydalı vitamin və minerallar olan qidalar toxumaları gücləndirir. Gündəlik menyuda balanslı yeməklər yer almalıdır. Bu, həm iltihabın qarşısını alır, həm də ümumi sağlamlığı dəstəkləyir.
Xroniki xəstəliklər
Diş əti iltihabı bəzi sistem xəstəliklərinin nəticəsi olaraq da meydana çıxa bilər. Məsələn, şəkərli diabet və diş əti arasında birbaşa əlaqə mövcuddur. Diabet orqanizmin infeksiyalara qarşı müqavimətini zəiflədir və bu, diş ətlərinin müdafiəsini azaldır. Zəifləmiş toxumalar daha tez qıcıqlanır və bakteriyaların hücumuna məruz qalır. Autoimmun xəstəliklər də bu vəziyyəti gücləndirə bilər. Bu xəstəliklər orqanizmin öz toxumalarına qarşı mübarizə aparmasına səbəb olur. Nəticədə dərin ağız infeksiyaları riski artır.
Lupus və romatoid artrit kimi xəstəliklər diş əti toxumasında zəiflik yaradır. Diş əti iltihabına qarşı nə etməli sualına cavab axtararkən bu faktorlar nəzərə alınmalıdır. Osteoporoz isə sümük dəstəyini zəiflədərək dişlərin hərəkətliliyini artırır. Bu da diş ətlərində əlavə gərginliyə və iltihaba səbəb ola bilər. Müalicə zamanı bu cür sistemik problemlər mütləq nəzərə alınmalıdır. Dərman və pəhriz seçimi buna uyğun tənzimlənməlidir. Əlavə tədbirlərlə risk minimuma endirilə bilər. Beləliklə, xroniki xəstəliklərə qarşı müntəzəm nəzarət diş əti sağlamlığını qorumaqda vacib rol oynayır.
Stress və psixoloji faktorlar
Gingivit stress və emosional gərginlik fonunda da inkişaf edə bilər. Stress bədənin müdafiə sistemini zəiflədərək infeksiyalara qarşı həssaslığı artırır. Psixoloji gərginlik həmçinin ağız gigiyenasına laqeyd münasibətə səbəb olur. İnsanlar stress altında olduqda diş fırçalama və digər təmizləmə vərdişlərini laqeyd qoyurlar. Bu da mikrobların çoxalması üçün zəmin yaradır. Stress və diş əti problemləri arasında birbaşa əlaqə mövcuddur. Bəzi hallarda insanlar stressi dişlərini sıxmaqla ifadə edir. Bu da diş ətinin zədələnməsinə və iltihabın inkişafına səbəb olur.
Gərginlik hormonları ağız florasını dəyişə bilər. Bu dəyişiklik mikroorqanizmlərin balansını pozur. Gingivit üçün ağız yaxalayıcılar bu mərhələdə kömək etsə də, əsas səbəbin aradan qaldırılması vacibdir. Stressin davamlı olması problemin xroniki hal almasına gətirib çıxarır. Psixoloji dəstək və düzgün ağız baxımı birgə tətbiq edilməlidir. Mütəmadi stomatoloq məsləhəti ilə vəziyyət nəzarətdə saxlanmalıdır. Yalnız bu yolla iltihabın qarşısı effektiv şəkildə alına bilər.
Genetik meyillilik
Diş əti iltihabı bəzi insanlarda genetik olaraq daha tez-tez inkişaf edir. Genetik faktorlar diş əti toxumalarının quruluşu və immun cavab mexanizmini təsir edə bilər. Ailəsində periodontal xəstəliklər olan şəxslərdə risk daha yüksəkdir. Bu insanlar ağız gigiyenasına əməl etsələr belə, iltihab daha tez başlaya bilər. Genetik fonda olan zəiflik bakteriyalara qarşı mübarizəni çətinləşdirir. Diş ətinin qorunması üçün bu şəxslərin profilaktik tədbirlərə daha çox diqqət yetirməsi vacibdir. Müntəzəm profilaktik baxış və təmizləmə vacib rol oynayır.
Riskli şəxslərdə diş əti iltihabı necə keçir sualına cavab daha kompleks yanaşma tələb edir. Qidalanma, həyat tərzi və təmizləmə texnikası burada daha həlledici olur. Genetik meyillilik halında gingivitdən qorunmaq üçün gündəlik qaydalar daha ciddi şəkildə tətbiq olunmalıdır. Valideynlərində bu problem olan şəxslər erkən yaşdan stomatoloq nəzarətində olmalıdır. Uşaqlarda diş əti iltihabı riski bu halda daha erkən yaşlarda özünü göstərə bilər. Genetik amillərin diaqnozu üçün bəzi laborator analizlər də tətbiq oluna bilər. Erkən məlumatlandırma və müntəzəm müşahidə vacibdir.
Uğursuz diş müalicəsi və protezlər
Diş əti iltihabı bəzən düzgün aparılmayan diş müalicələri və uyğun olmayan protezlər səbəbilə də meydana çıxa bilər. Səhv yerləşdirilmiş plomb və ya taclar təmizlənməsi çətin bölgələr yaradır. Bu sahələrdə bakteriyaların toplanması sürətlənir. Diş fırçalama texnikası bu sahələri təmizləməyə bəzən yetərli olmur. Nəticədə həmin nahiyələrdə iltihab inkişaf edir. Uyğun olmayan ortodontik cihazlar da eyni şəkildə diş ətini zədələyə bilər.
Zədələnmiş toxuma bakteriyalar üçün açıq qapı rolunu oynayır. Kəskin diş əti iltihabı halları bu səbəbdən daha çox müşahidə olunur. Protezlərlə yaşanan narahatlıq diş əti toxumasında sürtünməyə səbəb olur. Bu, diş əti iltihabı üçün bitki qarışıqları ilə deyil, mütləq həkim müdaxiləsi ilə düzəldilməlidir. Ortodontik müdaxilələr sonrası baxım vacibdir. Qeyri-standart müalicələr ağız florasını poza bilər. Mütəmadi stomatoloq nəzarəti bu riskləri aradan qaldıra bilər.
Gingivitin əlamətləri nələrdir?
Gingivit ilkin mərhələlərdə çox vaxt sakit şəkildə inkişaf etdiyi üçün bir çox insan tərəfindən fərq edilməyə bilər. Ancaq bəzi hallarda diş əti iltihabı simptomları özünü açıq şəkildə göstərir, ağız və diş sağlamlığı üçün xəbərdaredici siqnal rolunu oynayır. Əgər bu əlamətlər vaxtında müəyyən edilərsə, gingivit müalicəsi daha asan və effektiv olur. Bu yazıda gingivitin müşahidə olunan əsas simptomlarını sadalayacağıq.
Gingivitin ən çox rast gəlinən əlamətləri bunlardır:
- Diş ətində şişkinlik və qızartı
- Fırçalama və ya diş ipi istifadəsi zamanı qanaxma
- Ağızda xoşagəlməz qoxu və ya pis dad
- Diş ətinin həssaslaşması və toxunduqda ağrı
- Diş ətində çəkilmə və ya köklərin görünməsi
- Dişlərin arasında boşluq və ya titrəmə
- Ağ və ya sarımtıl irinə bənzər iltihabi kütlələr
- Dişlərin soyuq və istiyə qarşı həddindən artıq reaksiya verməsi
- Danışıq və çeynəmə zamanı narahatlıq
- Parlaq qırmızı və ya tünd rəngli diş ətləri
- Gecə və ya səhər oyandıqda qan ləkələrinin olması
- Dişlərin səthində görünən lövhələr və ya qabarıqlıq
- Diş ətində qaşınma və yanma hissi
- İltihabın yayılması ilə çənə və yanaqda ağırlıq hissi
Bu simptomlardan bir və ya bir neçəsini müşahidə edirsinizsə, diş həkimi ziyarəti üçün vaxt itirmədən müraciət etməyiniz tövsiyə olunur. Çünki diş əti iltihabı səbəbləri vaxtında aşkarlanmazsa, proses xroniki gingivit və periodontal xəstəliklərə çevrilə bilər.
Diş əti iltihabının diaqnozu necə qoyulur?
Diş əti iltihabı çox vaxt klinik əlamətlərlə aşkar edilsə də, dəqiq diaqnoz üçün mütəxəssis tərəfindən aparılan genişlənmiş müayinə vacibdir. Diş ətində qanama, qızartı, şişkinlik və çəkilmə kimi şikayətlərlə stomatoloqa müraciət edən xəstələrdə bu vəziyyət adətən fiziki baxışla müəyyən olunur. Ancaq bəzən gingivit əlamətləri digər stomatoloji problemlərlə qarışdırıla bilər. Bu yazıda gingivit diaqnozu necə qoyulur sualını izah edəcəyik.
1. Fiziki müayinə və klinik baxış
Diş əti iltihabı diaqnozunda ilk addım stomatoloqun xəstənin ağız boşluğunu vizual olaraq qiymətləndirməsidir. Diş əti rəngi, forması, qanama və şişkinlik dərəcəsi bu mərhələdə müşahidə olunur. Diş əti qanaması fiziki müayinə zamanı ən diqqətçəkən əlamətdir. Dişlərin fırçalanması və ya yüngül toxunuşla qanama müşahidə edilirsə, bu, iltihabın göstəricisidir.
Həkim həmçinin diş daşlarının mövcudluğunu və onların diş ətinin iltihabına təsirini qiymətləndirir. Müayinə zamanı ağız boşluğu gigiyenası vəziyyəti də nəzərə alınır. Diş ətində qızartı, sərtləşmə və ya toxuma dəyişiklikləri diaqnoz üçün əhəmiyyətlidir.
Həmçinin gingivit əlamətləri vizual olaraq digər xəstəliklərdən fərqləndirilir. Əgər iltihabın yayılma sahəsi genişdirsə, əlavə analizlərə ehtiyac ola bilər. Klinik baxış zamanı diş fırçalama texnikası və pasiyentin gündəlik ağız baxım vərdişləri də sorğu ilə öyrənilir. Müalicənin planlaşdırılması isə klinik əlamətlərin ağırlığına əsasən aparılır.
2. Periodontal ciblərin ölçülməsi
Gingivit zamanı diş əti ilə diş arasındakı boşluqlar – yəni periodontal ciblər – xüsusi alətlərlə ölçülür. Sağlam ağızda bu ciblər çox dayaz olur, lakin iltihab artdıqca bu boşluqlar dərinləşə bilər. Həkim periodontal xəstəliklər riskini qiymətləndirmək üçün ciblərin dərinliyini mm-lərlə ölçür. Bu məlumatlar xəstəliyin hansı mərhələdə olduğunu göstərir.
Dərin ciblər daha irəliləmiş diş əti iltihabı formasını göstərə bilər. Bu müayinə ağrısızdır və tez həyata keçirilir. Periodontal ciblərdə irin, qızartı və ya toxuma zəifliyi müşahidə olunarsa, diaqnoz təsdiqlənmiş sayılır. Bu metod, xüsusilə xroniki gingivit hallarında vacib diaqnostik üsuldur.
Ciblərdən nümunələr götürülərək laborator müayinə də aparıla bilər. Bu testlər ağız infeksiyaları səbəblərinin müəyyənləşdirilməsində də istifadə olunur. Cib ölçüləri müalicənin nəticəsini dəyərləndirmək üçün sonradan da təkrarlanır. Ölçülər xəstəliyin izlənməsində faydalı göstəricilər verir. Beləliklə, düzgün müalicə planlaması mümkün olur.
3. Rentgen görüntüləmə və əlavə analizlər
Diş əti iltihabı bəzi hallarda sümük toxumasına təsir etdiyindən, bu vəziyyətin qiymətləndirilməsi üçün rentgen müayinəsi tələb olunur. Rentgen vasitəsilə diş kökləri və ətraf toxumaların vəziyyəti dəqiqliklə analiz edilir. Görüntüləmə zamanı diş əti çəkilməsi və sümük səviyyəsində dəyişikliklər müşahidə edilə bilər. Eyni zamanda, sümük itkisi varsa, bu artıq periodontit mərhələsi ola bilər.
Rentgen analizləri, eyni zamanda dişlərin yerləşməsi, plombların durumu və dişlər arasındakı boşluqları da qiymətləndirir. Əgər iltihabın səbəbi aydın deyilsə, vitamin çatışmazlığı və gingivit əlaqəsi də testlərlə yoxlanıla bilər. Bəzi hallarda qan analizləri ilə sistemik xəstəliklər araşdırılır. Şəkərli diabet və diş əti əlaqəsi bu mərhələdə üzə çıxa bilər.
Əlavə olaraq, genetik və immunoloji testlər də diaqnozun dərinləşməsi üçün istifadə oluna bilər. Bu proseslər diaqnozun dəqiqləşdirilməsi və fərdi müalicənin təyini üçün önəmlidir. Rentgen müayinəsi yalnız ağır hallarda yox, riskli qruplarda da tətbiq edilir. Beləliklə, diş ətinin qorunması üçün erkən diaqnoz dəstəklənmiş olur.
Diş əti iltihabının müalicə yolları hansılardır?
Diş əti iltihabı erkən mərhələdə aşkarlandıqda effektiv müalicə ilə tamamilə sağaldıla bilər. Xəstəliyin irəliləməsinin qarşısını almaq üçün həm peşəkar, həm də fərdi yanaşmalar tələb olunur. Stomatoloq müdaxiləsi və düzgün ağız gigiyenası rejimi müalicənin əsas dayaqlarıdır. Aşağıda diş əti iltihabı üçün tətbiq olunan tibbi müalicə üsulları təqdim olunur.
- Peşəkar diş təmizlənməsi (Skalinq və kök planlaması)
- Antiseptik ağız qarqaraları və dərmanlar
- Ortodontik və protez düzəlişləri
- Cərrahi müdaxilələr
Peşəkar diş təmizlənməsi (Skalinq və kök planlaması)
Diş əti iltihabı zamanı ilk və ən təsirli müalicə üsullarından biri peşəkar təmizlik prosedurlarıdır. Bu mərhələdə diş həkimi diş səthində yığılan bakterial lövhəni və diş daşlarını xüsusi alətlərlə təmizləyir. Diş daşları və təsiri uzunmüddətli dövrdə diş əti toxumasını zədələyə bildiyi üçün onların aradan qaldırılması vacibdir. Skalinq adlanan bu prosedur zamanı həm səthi, həm də diş əti altı bölgələr təmizlənir.
Ultrasəs cihazlar və əl alətləri ilə icra olunan bu metod bakteriyaların təmizlənməsində yüksək effektivlik göstərir. Lövhə və daşa qarşı təmizləmə ilə periodontal xəstəliklər riski əhəmiyyətli dərəcədə azalır. Təmizləmə sonrası diş ətində qızartı və qanaxma azalmağa başlayır. Bu üsul həm müalicəvi, həm də profilaktik məqsədlərlə aparılır.
Həkim tərəfindən təyin olunan periodik təmizləmə seansları təkrarlanmanın qarşısını alır. Bu proses ağrısızdır və qısa müddətdə tamamlanır. Dişlər fırçalama ilə təmizlənə bilməyəcək səviyyədə lövhə ilə örtülü olduqda vacibdir. Diş sağlamlığı baxımından bu addım ilkin mərhələdə çox önəmlidir. Təkrarlanan iltihab riski olan şəxslərdə isə mütləq şəkildə tətbiq edilməlidir.
Antiseptik ağız qarqaraları və dərmanlar
Gingivit üçün tətbiq olunan müalicə metodları arasında antiseptik məhlulların və dərmanların istifadəsi də yer alır. Bu preparatlar iltihabın səbəbi olan bakteriyaları aradan qaldırmağa yönəlib. Gingivit üçün ağız yaxalayıcılar müalicəyə kömək edən tamamlayıcı vasitə kimi istifadə edilir. Xüsusilə xlorheksidin tərkibli qarqaralar mikrobların çoxalmasının qarşısını alır.
Bu tip məhlullar həkim təyinatı ilə və məhdud müddətə istifadə edilməlidir. Dərin infeksiya halında isə antibiotik tabletləri və ya gel şəklində tətbiq olunan dərmanlar tövsiyə olunur. Bu üsullar diş əti infeksiyası yayılmadan onun qarşısını almağa kömək edir. Dərmanlar adətən peşəkar təmizləmə sonrası verilir.
Stomatoloq məsləhəti olmadan bu məhsullardan istifadə olunmamalıdır. Əlavə olaraq, C vitamini ilə zənginləşdirilmiş əlavələr bərpa prosesini sürətləndirə bilər. Dərmanların düzgün istifadəsi müalicənin uğurlu nəticələnməsində əsas faktordur. Əksər hallarda bu yanaşma gingivit müalicəsi üçün zəruri sayılır.
Ortodontik və protez düzəlişləri
Diş əti iltihabı bəzən uyğun olmayan stomatoloji müdaxilələr səbəbindən inkişaf edə bilər. Səhv yerləşdirilmiş tac və plomblar, düzgün oturmayan protezlər və ya breketlər diş ətinin qorunması baxımından risk yaradır. Bu struktur qüsurları qida qalıqları və diş əti arasında bakteriyaların çoxalmasına şərait yaradır. Nəticədə infeksiya ocaqları meydana gəlir və iltihab inkişaf edir.
Uyğun olmayan diş elementləri təmizlənməni çətinləşdirir. Nəticədə bakterial yığıntılar diş ətini zədələyir. Bu hallarda diş həkimi ziyarəti ilə strukturun yenidən qiymətləndirilməsi vacibdir. Həkim yeni ölçülərlə uyğunsuz hissələri aradan qaldırır.
Bu dəyişikliklərlə iltihab riski minimuma enir. Ortodontik aparatların təmizlənməsi də xüsusi diqqət tələb edir. Təmizlənməyən aparatlar mikroorqanizmlərin yığılmasına səbəb olur. Bu səbəbdən belə müdaxilələr mütəmadi stomatoloq nəzarəti tələb edir.
Cərrahi müdaxilələr
Diş əti iltihabı irəliləmiş hallarda bəzən cərrahi müdaxilə tələb edə bilər. Bu mərhələyə qədər gingivit əlamətləri nəzərə alınmazsa, toxuma və sümük itkisi baş verə bilər. Belə vəziyyətlərdə flap əməliyyatı adlanan üsulla diş əti qaldırılaraq altındakı infeksiyalı toxumalar təmizlənir. Bu, iltihabın tam aradan qaldırılmasına və diş əti geri çəkilməsi hallarının korreksiyasına imkan verir.
Digər cərrahi üsul isə toxuma transplantasiyasıdır. Bu zaman sağlam diş ətindən götürülən toxuma zədələnmiş sahəyə köçürülür. Prosedurlar lokal anesteziya altında aparıldığından xəstə üçün ağrısız olur. Periodontal xəstəliklər səbəbindən aparılan bu müdaxilələr, dişin dayaq sistemini də gücləndirir. Əməliyyatdan sonra diş ətində təkrar qanaxma və şişkinlik gözlənilə bilər.
Bu, normal sağalma prosesinin tərkib hissəsidir. Əməliyyatdan sonra ağız gigiyenası qaydalarına ikiqat diqqət yetirilməlidir. Stomatoloq mütəmadi kontrol və təmizləmələr planlaşdırmalıdır. Müasir texnologiyalar sayəsində bu müdaxilələrin sağalma müddəti də qısalmışdır. Beləliklə, irəliləmiş diş əti infeksiyası hallarında bu üsullar son dərəcə effektiv hesab olunur.
Evdə diş əti iltihabına qarşı nə etmək olar?
Diş əti iltihabının yüngül formaları erkən mərhələdə evdə görülən tədbirlərlə nəzarət altına alına bilər. Təbii vasitələr, bitki ekstraktları və gündəlik ağız gigiyenası bu prosesdə əsas rol oynayır. Aşağıda evdə tətbiq oluna biləcək təsirli üsullar təqdim olunur.
- Duzlu su ilə qarqara
- Bitki əsaslı qarqaralar (adaçayı, çobanyastığı, yaşıl çay)
- C vitamini və balanslı qidalanma
- Diş fırçalama və diş ipi vərdişi
- Aloe vera və soda pastası tətbiqi
Duzlu su ilə qarqara
Diş əti iltihabı üçün ev şəraitində tətbiq edilə biləcək ən sadə və təsirli üsullardan biri ilıq duzlu su ilə qarqara etmədir. Bu üsul həm antiseptik təsir göstərir, həm də şişkinliyi azaldır. Duz, ağızdakı zərərli bakteriyaları məhv edərək toxumaların sağalmasını sürətləndirir. Qarqaranın gündə 2–3 dəfə tətbiqi xüsusilə diş əti şişməsi və qızartı zamanı rahatlama təmin edir.
1 stəkan ilıq suya yarım çay qaşığı duz əlavə etmək kifayətdir. Bu məhlul ağızda 30 saniyə saxlanaraq çalxalanmalıdır. Duzun yandırıcı təsiri ola biləcəyindən, ağızda yara və ya həssaslıq olduqda ehtiyatla istifadə edilməlidir. Diş əti iltihabı evdə müalicə üsulları arasında duzlu su ilk mərhələdə sınanacaq üsuldur.
İltihabın daha ciddi formalarında isə həkim nəzarəti zəruridir. Qarqara etmə ağızda təmiz və təravətli hiss yaradır. Uşaqlar üçün bu üsul alternativ təbii vasitə kimi təqdim edilə bilər. Diş ətində yüngül qaşınma və narahatlıq hallarında da rahatlıq təmin edir. Ağız qoxusu və səbəbləri ilə də mübarizədə köməkçi olur. Uzun müddətli nəticələr üçün digər üsullarla birlikdə tətbiq olunmalıdır.
Bitki əsaslı qarqaralar (adaçayı, çobanyastığı, yaşıl çay)
Diş əti iltihabı zamanı təbii qarqaralar istifadə edərək ağız boşluğunda iltihabı və ağrını azaltmaq mümkündür. Adaçayı, çobanyastığı və yaşıl çay kimi bitkilər iltihab əleyhinə və antibakterial xüsusiyyətlərə malikdir. Bu bitkilərlə dəmlənmiş çaylarla gündəlik qarqara etmək gingivit üçün ağız yaxalayıcılar arasında təbii alternativ hesab olunur. Adaçayı toxumaları bərpa etməyə, çobanyastığı isə şişkinliyi azaltmağa kömək edir.
Yaşıl çay isə katexinlər sayəsində ağız bakteriyalarına qarşı güclü təsir göstərir. Bitki əsaslı qarqaralar ağızda təravət yaradır və ağız infeksiyaları ilə mübarizədə dəstək olur. Bu üsullar hamilə qadınlar və uşaqlar üçün də nisbətən təhlükəsizdir. Qarqaralar eyni zamanda stomatoloq məsləhəti ilə birgə istifadə olunarsa, daha təsirli nəticə verir. Bitkilərin dəmlənməsi və istifadəsi çox sadədir və kimyəvi maddələrdən uzaq qalmaq istəyənlər üçün idealdır.
Diş əti iltihabı üçün bitki qarışıqları təbii yolla bərpaedici təsir göstərir. Qarqara zamanı su çox isti olmamalıdır ki, toxumalar zədələnməsin. Bitkilərin orqanik olması və konservant içerməməsi də vacib şərtdir. Müntəzəm istifadə xəstəliyin təkrarlanmasının qarşısını ala bilər. Bəzi hallarda isə bu təbii vasitələr müalicə planına əlavə dəstək kimi tətbiq olunur.
C vitamini və balanslı qidalanma
Gingivit ilə mübarizədə güclü immun sisteminin rolu olduqca böyükdür və bu, düzgün qidalanma ilə mümkündür. C vitamini ilə zəngin meyvə və tərəvəzlər diş əti iltihabının qarşısını necə almaq olar sualının əsas cavablarından biridir. Portağal, kivi, limon və brokoli kimi qidalar toxumaların bərpasını dəstəkləyir. Bu maddələr eyni zamanda bakteriyaların yayılmasının qarşısını alır.
Dəmirlə zəngin qidalar da diş sağlamlığı üçün vacibdir, çünki qan dövranını gücləndirir və toxumaların oksigenlə təmin olunmasına kömək edir. Omega-3 ilə zəngin qidalar isə iltihab əleyhinə təsir göstərir. Şəkərli və işlənmiş məhsullardan uzaq durmaq tövsiyə olunur, çünki bu qidalar bakteriyaların çoxalmasına səbəb ola bilər. Vitamin çatışmazlığı və gingivit arasında birbaşa əlaqə mövcuddur. Düzgün pəhriz həm profilaktik, həm də müalicəvi təsir göstərir.
Əgər qida ilə lazımi vitamin qəbul olunmursa, əlavə preparatlar istifadə edilə bilər. Bu zaman həkim nəzarəti altında olmalıdır. Qidalanma vərdişlərini dəyişmək uzunmüddətli təsir yaradır. Xüsusilə uşaqlarda gingivit hallarında pəhriz dəyişiklikləri daha sürətli nəticə verə bilər. Nəticə olaraq, tərəvəz və meyvələrlə zəngin menyu diş ətlərini gücləndirir və iltihaba qarşı müqaviməti artırır.
Diş fırçalama və diş ipi vərdişi
Diş əti iltihabı əleyhinə görüləcək ən sadə, lakin təsirli tədbirlərdən biri düzgün fırçalama və diş ipi istifadə vərdişidir. Gündə ən azı iki dəfə dişlərin fırçalanması ağız boşluğundakı bakteriya miqdarını azaldır. Diş fırçalama texnikası düzgün olmazsa, diş əti zədələnə bilər və iltihab daha da ağırlaşa bilər. Fırçalama zamanı diş əti ilə diş arasında 45 dərəcə bucaq altında yumşaq hərəkətlərlə təmizləmə aparılmalıdır.
Sərt tüklü fırçalar toxumaları zədələyə bilər, bu səbəblə diş ətinə zərər verməyən diş pastaları ilə birlikdə yumşaq fırçalar seçilməlidir. Diş ipindən istifadə etmək fırçanın çata bilmədiyi yerləri təmizləmək baxımından əvəzolunmazdır. Dişlərin arasında qalan qida qalıqları və diş əti arasında infeksiyaya səbəb ola biləcək bakteriyalar üçün ideal mühit yaradır. Gündə bir dəfə diş ipindən istifadə bu riski azaldır.
Ağız gigiyenası qaydalarına əməl etməklə yalnız iltihab yox, digər stomatoloji problemlərin də qarşısı alınır. Bu vərdişlərin uşaqlıq dövründən öyrədilməsi daha effektiv nəticələr verir. Elektrik diş fırçası faydaları da xüsusilə motor bacarığı zəif olan şəxslər üçün əhəmiyyətlidir. Elektrik fırçalar lövhənin daha effektiv təmizlənməsinə kömək edir. Stomatoloqlar bu vərdişlərin formalaşmasının diş ətinin uzunmüddətli sağlamlığı üçün vacib olduğunu bildirirlər.
Aloe vera və soda pastası tətbiqi
Gingivit zamanı təbii bitkilər və maddələr ilə dəstəkləyici üsullardan biri də aloe vera və çörək sodası pastasıdır. Aloe vera antiinflamatuar və antibakterial xüsusiyyətlərə malikdir və iltihablı diş ətlərinə sakitləşdirici təsir göstərir. Təmiz aloe vera geli gündə 1-2 dəfə diş ətinə çəkildikdə şişkinlik və ağrı hissi azalır. Bu üsul həm də gingivit üçün təbii vasitələr axtaranlar üçün təhlükəsiz seçimdir.
Digər tərəfdən, çörək sodası ilə hazırlanan pasta bakteriyaları neytrallaşdıraraq ağız pH-nı balanslaşdırır. Soda pastası yumşaq hərəkətlərlə diş ətinə çəkildikdə lövhənin azalmasına kömək edir. Bu təbii metodlar ağız qoxusu və səbəbləri ilə də mübarizədə istifadə oluna bilər. İltihabın yüngül hallarında bu üsullar kifayət qədər təsirli olur. Həddindən artıq soda istifadəsi isə diş minəsini zədələyə bilər, buna görə həddindən artıq tətbiqdən çəkinmək lazımdır.
Aloe vera istifadə etməzdən əvvəl allergik reaksiya riski dəyərləndirilməlidir. Bu üsullar evdə tətbiq üçün rahat və iqtisadi baxımdan sərfəlidir. Evdə diş əti şişini necə azaltmaq olar sualına təbii cavab axtaranlar üçün bu metod tövsiyə olunur. Diş həkimi ilə məsləhətləşərək istifadəyə başlamaq daha sağlam nəticə verə bilər.
Diş əti iltihabının qarşısını almağın yolları
Diş əti iltihabı riskini azaltmaq üçün profilaktik tədbirləri gündəlik həyatın bir parçasına çevirmək vacibdir. Ağız boşluğuna doğru qulluq, sağlam qidalanma və mütəmadi həkim nəzarəti diş əti toxumasının iltihabdan qorunmasında əsas rol oynayır. Bəzi vərdişlər və mühit amilləri bu riskin artmasına səbəb ola bilər, buna görə onların da nəzarətdə saxlanılması önəmlidir. Aşağıdakı tövsiyələr gingivitin qarşısını almaq üçün təsdiqlənmiş üsullardır:
- Hər 6 ayda bir stomatoloji müayinədən keçmək
- Diş daşlarının vaxtaşırı peşəkar təmizlənməsi
- Gündəlik flüorlu diş pastası ilə ən azı 2 dəfə fırçalama
- Yumşaq tüklü fırçadan istifadə
- Gündə bir dəfə diş ipindən istifadə
- Antiseptik ağız qarqaralarından faydalanmaq
- Siqaret və digər tütün məhsullarından uzaq durmaq
- Şəkərli və işlənmiş qidaların istehlakını azaltmaq
- C və D vitamini ilə zəngin balanslı pəhriz
- Su istehlakını artırmaq və ağız quruluğunun qarşısını almaq
- Stresi minimuma endirmək və immuniteti gücləndirmək
- Probiyotiklərlə zəngin qidaları menyuya daxil etmək
- Qidalanma sonrası ağızın su ilə yaxalanması
- Gündəlik dildəki bakteriyaları təmizləmək üçün dil təmizləyicilərindən istifadə
- Diş əti qanaması və ya şişkinlik kimi ilkin əlamətləri nəzərə almaq
- Dişlərdə boşluq və plomb problemlərini vaxtında aradan qaldırmaq
- Ağızda qıcıq yaradan protez və ortodontik aparatların düzəlişi
- Qidalanmadan sonra saqqız çeynəyərək tüpürcək axınını artırmaq
Gingivit haqqında tez-tez verilən suallar
Gingivit hansı yaşda daha çox rast gəlinir?
Gingivit istənilən yaşda rast gəlinə bilsə də, daha çox yetkin yaş dövründə ortaya çıxır. Yeniyetmələrdə hormonal dəyişikliklər, yaşlılarda isə zəifləmiş immunitet və ağız sağlamlığı səbəbindən daha çox müşahidə olunur.
Gingivit yoluxucudurmu?
Gingivit birbaşa yoluxucu xəstəlik deyil, lakin bakterial mənşəli olduğu üçün ailə üzvləri arasında eyni diş alətlərindən istifadə infeksiya riskini artıra bilər. Bu səbəbdən şəxsi ağız gigiyenası qaydalarına əməl etmək vacibdir.
Gingivit və periodontit arasında fərqlər nələrdir?
Gingivit yalnız diş ətindəki səthi iltihabı əhatə etdiyi halda, periodontit daha dərin toxumalara və dişləri dəstəkləyən sümüyə təsir edir.
Diş əti qanaması həmişə gingivit əlamətidirmi?
Diş əti iltihabı zamanı diş əti qanaması əsas simptomlardan biri olsa da, qanaxma digər xəstəliklər, hormonal dəyişikliklər və ya mexaniki travma ilə də bağlı ola bilər. Diş ipinin düzgün istifadə edilməməsi də qanaxmaya səbəb ola bilər.
Gingivitin müalicəsi nə qədər vaxt aparır?
Diş əti iltihabı erkən mərhələdə aşkarlanarsa, düzgün müalicə və gigiyena qaydalarına əməl olunduqda bir neçə həftəyə tam sağala bilər. Xroniki hallarda isə müalicə daha uzun çəkə və əlavə müdaxilələr tələb edə bilər.
Gingivit üçün hansı həkimə müraciət etməliyəm?
Gingivit ilə bağlı müayinə və müalicə üçün ilkin olaraq stomatoloqa müraciət edilməlidir. Daha ağır hallarda isə periodontologiya üzrə ixtisaslaşmış həkimə yönləndirilə bilərsiniz.
Gingivit evdə müalicə oluna bilərmi?
Diş əti iltihabı yüngül mərhələdədirsə, evdə düzgün gigiyena, duzlu su qarqarası və bitki əsaslı təbii vasitələrlə dəstək verməklə nəzarətdə saxlamaq olar. Ancaq davamlı simptomlar varsa, mütləq həkimə müraciət edilməlidir.
Gingivit üçün hansı təbii vasitələr təsirlidir?
Gingivit üçün aloe vera geli, çobanyastığı, yaşıl çay qarqarası və duzlu su kimi təbii vasitələr iltihabı azaltmaqda faydalı ola bilər. Bu vasitələr ağız yaxalayıcı antiseptiklər qədər təsirli olmasa da, dəstək məqsədilə istifadə oluna bilər.
Gingivit neçə gün keçir?
Diş əti iltihabı nə qədər müddətdə keçir sualının cavabı xəstəliyin şiddətindən asılı olaraq dəyişir. Yüngül formaları 7–14 gün ərzində sağala bilər, lakin gecikdirilmiş və ya təkrarlayan hallarda daha uzun müddət tələb oluna bilər.
Gingivit ağız qoxusuna səbəb ola bilərmi?
Gingivit ağız boşluğunda bakteriyaların çoxalmasına səbəb olaraq xoşagəlməz qoxulara yol aça bilər. Bu vəziyyət stress və diş əti problemləri ilə birlikdə daha da kəskinləşə bilər.
Hamiləlikdə gingivit riski artırmı?
Diş əti iltihabı hamiləlik dövründə hormonal dəyişikliklər səbəbindən daha çox müşahidə oluna bilər. Bu dövrdə diş ətləri daha həssas olur və iltihablanma riski artır.
Gingivit periodontitə çevrilə bilərmi?
Gingivit vaxtında müalicə olunmadıqda periodontit kimi daha ciddi diş əti infeksiyası halına keçə bilər. Bu vəziyyət diş itkisinə qədər gedə biləcək nəticələr doğura bilər.
Gingivitin təkrarlanmasının qarşısını necə almaq olar?
Diş əti iltihabı təkrarlamaması üçün müntəzəm ağız gigiyenası, düzgün diş fırçalama texnikası və diş ipindən istifadə vacibdir. Əlavə olaraq, siqaretin diş ətinə təsiri nəzərə alınmalı və tütün məhsullarından uzaq durulmalıdır.
Uşaqlarda gingivitin əlamətləri fərqlidirmi?
Gingivit uşaqlarda da şişlik, qızartı və diş əti qanaması ilə müşahidə oluna bilər, lakin bəzi hallarda uşaqlar simptomları ifadə etməyə bilər. Ona görə də valideynlər diş əti dəyişikliklərinə qarşı diqqətli olmalıdır.
Gingivit zamanı hansı məhsullardan uzaq durmaq lazımdır?
Diş əti iltihabı zamanı şəkərli və turşulu qidalardan, qazlı içkilərdən və sərt teksturalı məhsullardan uzaq durmaq tövsiyə edilir. Bu məhsullar diş ətindəki iltihabı və həssaslığı artıra bilər.
Uşaqlarda diş əti iltihabını evdə necə müalicə etmək olar?
Diş əti iltihabı uşaqlarda müşahidə olunarsa, yumşaq diş fırçası ilə düzgün təmizlik, duzlu su ilə qarqara və mütəmadi ağız gigiyenası qaydaları tətbiq olunmalıdır. Ancaq vəziyyət davam edərsə, pediatrik stomatoloqla məsləhətləşmək lazımdır.
Gingivit üçün nə yaxşıdır?
Gingivit üçün ən yaxşı üsul ağız gigiyenasının təmin olunması, düzgün qidalanma və müntəzəm diş həkimi müayinəsidir. Əlavə olaraq, diş əti iltihabı üçün ən yaxşı antiseptiklər və həkim məsləhəti ilə uyğun qarqaralar istifadə oluna bilər.
