Disfagiya, yəni udma çətinliyi, qida və mayenin ağızdan mədəyə keçişindəki prosesin pozulması nəticəsində meydana gələn bir vəziyyətdir. Bu problem, bədənin udma funksiyasının düzgün yerinə yetirilməməsi və ya qida borusunun daralması, iltihabı, zədələnməsi və ya nevroloji səbəblərdən dolayı udqunmanın çətinləşməsi ilə özünü göstərir. Udqunma, normalda avtomatik şəkildə baş verən bir proses olsa da, disfagiya bu prosesi çətinləşdirərək, insanın gündəlik həyatını çətinləşdirə bilər. Xəstəlik, zamanla daha da irəliləyə bilər və ciddi narahatlıqlara, həmçinin digər ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Disfagiya hər yaşda insanı təsir edə bilsə də, yaşlılar və xüsusən nevroloji pozuntular yaşayan şəxslərdə daha çox rast gəlinir. Bu məqalədə, disfagiya, udma çətinliyinin səbəbləri və müalicəsi ilə bağlı ətraflı məlumat verəcəyik.
Disfagiya Nədir?
Disfagiya, udma çətinliyi olaraq tanınır və bu vəziyyət, qida və ya mayenin ağızdan mədəyə keçişində problem yaranması ilə baş verir. Normalda, udma prosesi, avtomatik və koordinasiyalı bir şəkildə baş verir. Ancaq disfagiya zamanı, bu prosesdə çətinliklər və ya ağrılar meydana çıxır. Bu vəziyyət, bədənin udma funksiyasının düzgün işləməməsi ilə bağlıdır və bunun nəticəsində qida borusu, yuxarı tənəffüs yolları və mədə arasında düzgün əlaqə təmin edilə bilmir. Disfagiya, həm yüngül, həm də ciddi ola bilər və əgər müalicə edilməzsə, tıxanmalara və ya qidaların ağzın və ya boğazın arxasına doğru itməsi kimi daha böyük problemlərə səbəb ola bilər. İnsanlar bu vəziyyəti, yemək və içki ilə bağlı yaşadıqları çətinliklərdən, udma zamanı ağrılardan və ya qida və mayenin təkrarlanması hissindən anlayırlar. Disfagiya, çox vaxt nevroloji problemlər, qida borusu xəstəlikləri, baş və boyun xərçəngləri və digər əsas tibbi hallar ilə əlaqələndirilir. Bu vəziyyətin müalicəsi, səbəblərinə əsaslanaraq fərdi yanaşmalar tələb edir.
Disfagiya Əlamətləri
Disfagiya əlamətləri, ümumiyyətlə, udma zamanı hiss edilən çətinliklər və ağrılarla özünü göstərir. Xəstələr, qida və ya mayenin udulmasında çətinlik yaşaya bilər, bəzən isə bu proses ağrılı olur. Əlamətlər müxtəlif dərəcələrdə ortaya çıxa bilər və bir çox hallarda bunlar bir neçə simptomla birləşir. Udma çətinliyindən başqa, bəzi xəstələrdə qidanın ağızdan və ya boğazdan düzgün keçməməsi səbəbindən xırıltılı səs və ya aspirasiya (qidanın tənəffüs yollarına keçməsi) halları müşahidə oluna bilər. Qida borusunda narahatlıq hissi, sıxlıq və ya tıxanma hissi də tipik əlamətlərdəndir. Digər əlamətlər arasında, udmanın uzun müddət davam etməsi, xüsusilə də sıvıların udulmasında çətinliklər, yeməkdən sonra təkrarlanan öskürək və ya nəfəs darlığı, nəfəs alarkən hiss edilən acılıq və ya boğulma hissi yer alır. Həmçinin, udma zamanı ağrı, xüsusən də qida borusunda bir hərəkət hissiyatının olması, xəstələrdə disfagiya əlamətlərinin bir hissəsi ola bilər. Bəzi hallarda, xəstələr yeməkdən və içməkdən qaçınmağa başlayır ki, bu da çəki itkisinə və ümumi zəifliyə yol aça bilər. Bu əlamətlər, disfagiya ilə əlaqəli müxtəlif tibbi problemlərin göstəricisi ola bilər və müalicə üçün vaxtında diaqnoz qoyulması çox vacibdir.
Udma Çətinliyinin Fizioloji Mexanizmi
Udma, bədənin ən vacib fizioloji funksiyalarından biridir və bu prosesin düzgün baş verməsi üçün bir çox sistemin koordinasiyalı şəkildə işləməsi lazımdır. Udqunma, əzələlər və sinir sisteminin əlaqəsi ilə baş verir və bu əlaqə bozulduqda disfagiya meydana gəlir. Udqunma prosesi üç əsas mərhələdən ibarətdir: ağız, faringeal və ezofageal mərhələlər. Ağız mərhələsində, qida və ya maye dil və dişlər tərəfindən əzilir və ağız boşluğunda yığılır. Sonra, qida boğazdan keçir və faringeal mərhələyə keçir. Faringeal mərhələdə, boğazın əzələləri qidanı qida borusuna itələyir. Bu mərhələdə sinir impulsları, əzələlərin düzgün koordinasiyasını təmin edərək, qidanın hərəkətini və tənəffüs yollarına keçməsini təmin edir. Son mərhələ isə ezofageal mərhələdir, burada qida borusu əzələləri qidanın mədəyə keçməsini təmin edir. Udqunma çətinliyinin fizyoloji mexanizmi, bu prosesin hər hansı bir mərhələsində yaranan pozulmalar səbəbindən baş verir. Məsələn, əzələ zəifliyi, sinir pozuntuları və ya qida borusunda tıxanma kimi səbəblər udqunma funksiyasını pozar. Xüsusilə sinir sistemindəki pozuntular, əzələlərin qeyri-ixtiyari şəkildə gərilməsi və ya koordinasiyasız işləməsinə səbəb ola bilər, bu da disfagiya ilə nəticələnir. Nəticədə, udma çətinliyi, beyin və sinir sisteminin düzgün işləməməsi və ya qida borusunda yaranan fiziki blokajlar səbəbindən meydana çıxır.
Disfagiya Səbəbləri
Disfagiya, udma çətinliyi, bir çox fərqli səbəblərdən qaynaqlanabilir. Bu səbəblər, bədənin müxtəlif funksional pozulmalarına bağlı olaraq inkişaf edir və müxtəlif şiddətdə simptomlara səbəb olur. Disfagiya, anatomik və struktural problemlərdən, nevroloji pozuntulardan, eləcə də psixoloji və emosional amillərdən irəli gələ bilər. Hər bir səbəb fərqli bir mexanizmə əsaslanır və müalicə yanaşmaları da buna uyğun şəkildə fərdiləşdirilməlidir. Udma çətinliyi yaşayan şəxslərin müalicəsi, bu səbəblərin düzgün müəyyən edilməsi ilə daha effektiv şəkildə həyata keçirilə bilər. Bu yazıda, disfagiyanı yaradan müxtəlif səbəbləri daha ətraflı şəkildə araşdıracağıq.
Anatomik və Struktur Səbəblər
Disfagiya, bəzən qida borusunun anatomik və struktur dəyişiklikləri nəticəsində meydana gəlir. Bu səbəblər arasında qida borusunun daralması, tıxanması və ya qida borusunun üzərindəki qan damarlarının genişlənməsi yer alır. Qida borusunda olan hər hansı bir fiziki blokaj və ya daralma, udqunma çətinliyinə səbəb ola bilər. Məsələn, qida borusunda olan bir şiş, yara, zədələnmə və ya infeksiya, qidanın düzgün şəkildə keçməsinə mane ola bilər. Bəzi hallarda, qida borusunun divarlarında olan struktural dəyişikliklər də udma çətinliyini artıra bilər. Esophageal striktura (qida borusunun daralması), ezofageal varikoz damarları və ya hətta daha ciddi vəziyyətlərdə, qida borusunun xərçəngi, qida keçidinin çətinləşməsinə səbəb olur. Bu tip anatomik və struktural problemlər, xüsusən də qida borusunun divarlarında yaranan hər hansı bir dəyişikliklər, qidanın və mayenin udulmasında əhəmiyyətli çətinliklərə yol açır. Bütün bu səbəblər, udmanın fiziki olaraq mümkün olmasına mane olaraq, disfagiya simptomlarına səbəb olur.
Nevroloji və Sinir Sistemi Pozuntuları
Disfagiya, sinir sistemindəki pozuntular səbəbindən də meydana gələ bilər. Bu, əsasən beynin və onurğa beyninin motor funksiyalarını tənzimləyən hissələrindəki disfunksiyalarla əlaqəlidir. Nevroloji pozuntular, qida borusunun əzələlərinin koordinasiyasız işləməsinə və udma refleksinin düzgün yerinə yetirilməməsinə səbəb olur. Parkinson xəstəliyi, inme (vuruq), Alzheimer xəstəliyi, beyin xərçəngi və ya onurğa beyni travması kimi nevroloji pozuntular, disfagiya ilə nəticələnə bilər. Bu pozuntular, bədənin müxtəlif hissələrindəki əzələlərin nəzarətini itirməsinə və hərəkətlərin koordinasiyasız həyata keçirilməsinə səbəb olur. Parkinson xəstəliyi olan şəxslərdə, bədənin sərtliyi və hərəkətlərin gecikməsi udma çətinliklərini daha da pisləşdirir. İnmə (vuruq) keçirmiş şəxslərdə isə beyin funksiyalarının pozulması nəticəsində, udma prosesindəki sinir əlaqələri zəifləyir. Bu cür nevroloji səbəblər, qida borusuna doğru qidanın daşınmasını çətinləşdirir və nəticədə disfagiya yaradır. Eyni zamanda, beyin və onurğa beyninin birləşdirici sinir yollarının zədələnməsi də bu vəziyyətin inkişafına təkan verir. Sinir sisteminin pozulması, bədənin normal olaraq həyata keçirməli olduğu udma prosesinin pozulmasına və xəstənin gündəlik həyat keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olur.
Psixoloji və Emosional Amillər
Disfagiya bəzən psixoloji və emosional amillərdən də qaynaqlanır. Xüsusilə, stress, narahatlıq və anksiyete kimi emosional vəziyyətlər, udma funksiyasını zəiflədir. Psixoloji amillər, bədənin motor funksiyalarını idarə edən sinir sistemini təsir edərək, əzələlərin düzgün işləməsini maneə törədə bilər. Psixoloji səbəblər, xüsusən də qida və maye udma zamanı, refleksləri pozaraq çətinliklərə səbəb ola bilər. Psixogen disfagiya olaraq tanınan bu vəziyyət, insanın zehni və emosional vəziyyətinin, fiziki udma funksiyasını nəzarətdə saxlamasına təsir etməsi nəticəsində meydana gəlir. Bu tip disfagiya, əsasən zehni və emosional streslə əlaqəli olur və bu vəziyyətdə olan şəxslər, hər hansı bir fiziki maneə olmadan, sadəcə psixoloji səbəblərdən dolayı udma çətinliyi yaşayırlar. Xüsusilə anksiyete, depresiya və stresli vəziyyətlərdə, bədənin normal olaraq həyata keçirdiyi udma prosesi pozulmuş olur. Emosional amillər, bəzən qida və mayenin ağızdan mədəyə keçməsini çətinləşdirərək, xəstənin sağlamlığını mənfi təsir edə bilər. Psixoloji dəstək və terapiya, psixogen disfagiya ilə mübarizədə effektiv yanaşmalardır, çünki bu vəziyyətin müalicəsi yalnız fiziki deyil, həm də zehni vəziyyətin idarə edilməsini tələb edir.
Disfagiya Növləri
Disfagiya müxtəlif növ və şiddətdə ortaya çıxa bilər, və bu növlər, udma çətinliyinin hansı mərhələdə və necə yarandığını müəyyən etmək baxımından vacibdir. Disfagiya növləri, udma prosesindəki problemlərin hansı hissədə meydana gəldiyini göstərir və buna əsasən müalicə yanaşmaları dəyişir. Ümumiyyətlə, disfagiya növləri iki əsas kateqoriyaya ayrılır: oral (ağız) disfagiya və faringeal (boğaz) disfagiya. Hər iki növün özünə məxsus əlamətləri, səbəbləri və müalicə üsulları vardır. Bu yazıda oral və faringeal disfagiya növlərini ətraflı şəkildə araşdıracağıq.
Oral Disfagiya
Oral disfagiya, udma çətinliyinin ağız və ya ağız boşluğunda meydana gəldiyi bir vəziyyətdir. Bu tip disfagiya, qidanın və ya mayenin ağızdan boğaza doğru hərəkət etməsini çətinləşdirir. Oral disfagiya, çox vaxt ağız əzələlərinin zəifliyi, dilin düzgün işləməməsi və ya dişlərin funksiyasızlığı ilə əlaqələndirilir. Bu növ disfagiya olan xəstələr, qidanı ağzında saxlamaq və düzgün şəkildə çeynəməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Bu vəziyyət həmçinin, çeynəmə və dilin koordinasiyası ilə bağlı problemlər səbəbindən, qidanın ağızdan düzgün şəkildə keçirilməməsinə və boğaza daşınmamasına səbəb olur. Oral disfagiya, adətən, ağız əzələlərində zəiflik və ya nevroloji xəstəliklər nəticəsində meydana gəlir. Parkinson xəstəliyi, beyin travmaları və ya hətta yaşla əlaqəli əzələ zəifliyi bu tip disfagiyanı artıran amillərdir. Oral disfagiya, eyni zamanda qida borusunda digər pozulmalar və sinir sistemi xəstəlikləri ilə birləşə bilər. Bu növ disfagiya müalicəsi, bədənin ağız əzələlərinin və dilin düzgün işləməsini təmin etmək üçün fiziki terapiya və müvafiq dərmanlar tətbiq etməklə həyata keçirilir. Xəstə yemək zamanı çətinlik çəkirsə, diyetə uyğun dəyişikliklər və yeməyin daha yumşaq və sıvı formada verilməsi tövsiyə edilir.
Faringeal Disfagiya
Faringeal disfagiya, qida borusuna doğru qidanın keçməsini çətinləşdirən bir vəziyyətdir və bu, adətən boğazda yaranan problemlərlə əlaqəlidir. Faringeal disfagiya, boğazın əzələlərinin qeyri-ixtiyari və ya koordinasiyasız işləməsi nəticəsində baş verir. Boğazda olan bu əzələlər, qidanın və mayenin ağızdan qida borusuna keçməsi üçün vacibdir. Bu tip disfagiya, çox vaxt sinir sistemi pozuntuları, beyin xəstəlikləri və ya travmalar nəticəsində yaranır. Parkinson xəstəliyi, inme (vuruq), beyin şişləri və onurğa beyni problemləri faringeal disfagiya ilə əlaqəlidir. Faringeal disfagiya olan şəxslər, qidanın düzgün keçmədiyini hiss edərək, boğulma və ya nəfəs almaqda çətinlik çəkə bilərlər. Bəzi hallarda, qida, boğazın üst hissəsində tıxanaraq, xəstəyə ağrı və narahatlıq hissi yaradır. Faringeal disfagiya ilə bağlı digər bir problem isə, qidanın tənəffüs yollarına keçməsi və nəticədə aspirasiya (qidanın ağza və ya tənəffüs yollarına keçməsi) ola bilər. Bu vəziyyət, qida və mayenin ağzın arxasına keçməsinin əngəllənməsinə səbəb olur və ciddi aspirasiya pnevmoniyasına yol aça bilər. Faringeal disfagiya müalicəsi, əsasən nevroloji müdaxilələr və fiziki terapiya ilə həyata keçirilir. Bəzi hallarda, xəstələr üçün xüsusi udma məşqləri və diyet tənzimləmələri, qidanın daha rahat udulmasını təmin edə bilər. Eyni zamanda, tənəffüs yollarında problem yaşanırsa, aspirasiya riskini azaltmaq üçün müxtəlif texnikalar tətbiq edilə bilər.
Udqunma Çətinliyi
Udqunma çətinliyi, insanların qida və maye qəbul etmə prosesində qarşılaşdığı ciddi bir problemlə əlaqədar olaraq meydana çıxır. Bu vəziyyət, bədənin udma funksiyasının pozulması nəticəsində qidanın və ya mayenin düzgün şəkildə boğazdan mədəyə keçməməsi ilə xarakterizə olunur. Udqunma çətinliyi, bəzi hallarda qısa müddətli olsa da, bəzən daha uzun müddət davam edə bilər və bu da ciddi sağlamlıq problemlərinə yol açar. Bu çətinlik həm uşaqlarda, həm də yaşlılarda, həmçinin nevroloji xəstəliklərdən əziyyət çəkən insanlarda daha çox görülür. Udqunma çətinliyi yalnız fiziki narahatlıq yaratmaqla qalmır, eyni zamanda qidalanma problemlərinə, zəiflik və ya çəki itkisinə, hətta tənəffüs çətinliklərinə səbəb ola bilər. Bu yazıda, udqunma çətinliyinin əlamətləri, səbəbləri və müalicə üsulları ilə bağlı ətraflı məlumat verəcəyik.
Udqunma Çətinliyinin Əlamətləri və Müalicəsi
Udqunma çətinliyinin ən əsas əlamətləri, qida və mayenin udulmasında qarşılaşılan problemlərdən yaranır. İnsanlar bu vəziyyəti, adətən, qidanın ağzında qalması, yavaş-yavaş və ya qeyri-koordinasiyalı udulması ilə hiss edirlər. Bu çətinlik bəzən yalnız müəyyən qidalarla (xüsusilə quru və ya sərt qidalarla) baş verir, bəzən isə hər hansı bir qida və ya mayenin udulması zamanı da çətinlik yaşanır. Udqunma zamanı ağrı hissi, nəfəs darlığı və ya təkrarlanan öskürək də udqunma çətinliyinin tipik əlamətlərindəndir. Bəzi xəstələr, qidanın boğazda ilişdiyini və ya buraxıldığını hiss edirlər, bəzən isə qida borusuna keçmədiyi üçün ağrı və narahatlıq yaradır. Ayrıca, udqunma çətinliyi, ağızdan və ya burnundan maye və ya qida axması, yəni aspirasiya, kimi daha ciddi simptomlara səbəb ola bilər. Bu, tənəffüs yollarının qeyri-kafi müdafiəsi ilə nəticələnir və pnevmoniya və ya infeksiya riski artır.
Udqunma çətinliyinin müalicəsi, bu vəziyyətin səbəblərinə əsaslanır. Müalicə üsulları arasında dərmanlar, fiziki terapiya və bəzi hallarda cərrahi müdaxilə yer alır. Dərman müalicəsi, qida borusunda yaranan iltihabları azaltmaq, əzələlərin və sinir sisteminin düzgün işləməsini təmin etmək məqsədini güdür. Müəyyən nevroloji xəstəliklərə bağlı udqunma çətinliklərində, beyin və sinir sistemindəki pozuntuları düzəltməyə yönəlmiş dərmanlar təyin oluna bilər. Fiziki terapiya, xüsusilə udma məşqləri, qida borusunun və boğaz əzələlərinin düzgün işləməsini təmin edərək, udma prosesini asanlaşdırır. Bəzi hallarda, fiziki terapiya, xüsusilə boğaz əzələlərinin gücləndirilməsinə yönəlmiş xüsusi məşqlərlə həyata keçirilir. Cərrahi müdaxilələr, qida borusunda meydana gələn struktural problemlər və ya digər ciddi narahatlıqlar nəticəsində lazım ola bilər. Məsələn, qida borusundakı daralmalar və ya tıxanmalara qarşı cərrahi əməliyyatlar tətbiq edilə bilər. Udqunma çətinliyi müalicəsi zamanı pəhriz dəyişiklikləri də önəmli rol oynayır. Qidaların daha yumşaq və sıvı formada verilməsi, udma çətinliyi yaşayan şəxslərin rahatlığını artırır. Bütün bu müalicə üsulları, xəstənin vəziyyətinə görə fərdiləşdirilməli və müvafiq olaraq tətbiq edilməlidir. Xəstənin yaşına, ümumi sağlamlıq vəziyyətinə və udqunma çətinliyinin səbəbinə əsaslanaraq, daha uyğun və effektiv müalicə metodu seçilə bilər.
Qida Borusu Xərçəngi və Udqunma Çətinliyi
Qida borusu xərçəngi, qida borusunda baş verən malign (zərərli) şişlər tərəfindən meydana gələn bir vəziyyətdir və bu, udqunma çətinliyinə səbəb ola bilər. Xərçəng, qida borusunun divarlarında olan hüceyrələrin nəzarətsiz böyüməsi nəticəsində inkişaf edir və zamanla bu şişlər qida borusunu daraldaraq qidanın və mayenin düzgün şəkildə keçməsini çətinləşdirir. Xərçəngin erkən mərhələlərində simptomlar çox vaxt əhəmiyyətsiz və qeyri-dəqiq ola bilər, lakin xəstəlik irəlilədikcə, udqunma çətinliyi kimi daha ciddi əlamətlər meydana çıxır. Bu vəziyyətin müalicəsi, xərçəngin mərhələsindən asılı olaraq müxtəlif üsullar tətbiq etməyi tələb edir. Qida borusu xərçəngi ilə bağlı udqunma çətinliyi yaşayan şəxslər üçün erkən diaqnoz və müvafiq müalicə çox vacibdir, çünki bu, həm həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmağa, həm də xəstəliyin daha da irəliləməsini ləngitmək üçün əhəmiyyətlidir. Qida borusu xərçəngi, udqunma çətinliyindən başqa, digər ciddi simptomlarla da özünü göstərə bilər və bu xəstəliyin təhlil edilməsi vacibdir.
Qida Borusu Xərçənginin Əlamətləri
Qida borusu xərçənginin ən ümumi və ilk əlaməti udqunma çətinliyidir. Xəstə, əvvəlcə sərt və ya quru qidalarla udma zamanı çətinlik hiss edir, lakin vəziyyət irəlilədikcə, bu çətinlik digər qidalarla da yaşanmağa başlayır. Xərçəngin inkişaf etdiyi mərhələyə görə, qida borusunda daralma və ya tıxanma hissi yaranır. Qida borusu xərçənginin digər əlamətləri arasında ağızda xoşagəlməz qoxu, öskürək, boğulma və ya qida borusunun yuxarı hissəsində sıxlıq hissi yer alır. Bu simptomlar, qida borusunun daralması və ya tıxanması nəticəsində meydana gəlir. Həmçinin, qida borusundakı şişlər digər orqanlara yayıldıqca, döş qəfəsində ağrı, nəfəs darlığı və ya çətinliyi kimi əlavə problemlər də ortaya çıxa bilər. Qida borusu xərçənginin irəliləyən mərhələlərində, xəstələrdə çəki itkisi, zəiflik, halsızlıq, yuxusuzluq və həzm problemləri kimi ümumi sağlamlıq vəziyyətində pisləşmə də müşahidə olunur. Bu əlamətlər birbaşa qida borusunun normal funksiyasına müdaxilə edən xərçəngin nəticəsidir və hər hansı bir uzun müddət davam edən udqunma çətinliyi bu vəziyyətin erkən mərhələlərində şübhə doğurmalıdır.
Qida Borusu Xərçəngi və Udqunma Çətinliyi Arasındakı Əlaqə
Qida borusu xərçəngi ilə udqunma çətinliyi arasında birbaşa əlaqə mövcuddur, çünki xərçəng, qida borusunun struktural funksiyalarını pozaraq qidanın və mayenin düzgün şəkildə keçməsinə mane olur. Xərçəng şişləri, qida borusunun daralmasına və bəzən tamamilə bloklanmasına səbəb olaraq, bu bölgəyə keçmək istəyən qidanın və mayenin maneə ilə qarşılaşmasına səbəb olur. Bu, xüsusilə qida borusunda yaranan tıxanma hissi, ağrı və ya sıxlıq hissi ilə özünü göstərir. Xərçəngin irəlilədikcə, bu tıxanma daha da artaraq, yemək və içməyin hər mərhələsində çətinliklərlə üzləşməyə səbəb olur. Əgər qida borusunun içindəki şişlər çox böyüyərsə, qida və mayenin normal keçməsi tamamilə mümkünsüz hala gələ bilər. Bu vəziyyət, həmçinin boğulma, aspirasiya (qidanın tənəffüs yollarına keçməsi) və qida borusunda ağrıya da səbəb ola bilər. Qida borusu xərçənginin udqunma çətinliyi ilə əlaqəsi, əsasən şişlərin qida borusunun divarlarına tətbiq etdiyi fiziki təzyiq və əzələlərin koordinasiyasını pozan təsirlərlə əlaqədardır. Bu səbəbdən, qida borusu xərçəngi olan şəxslərdə udqunma çətinliyi irəlilədikcə daha da pisləşir. Bu vəziyyət, xəstənin yemək və içmə qabiliyyətini məhdudlaşdıraraq ümumi həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir. Qida borusu xərçənginin səbəb olduğu udqunma çətinliyi ilə qarşılaşan şəxslər, müalicə və erkən diaqnoz üçün dərhal həkimə müraciət etməlidirlər. Müalicə, həm qida borusunda meydana gələn tıxanmanı azaltmağa, həm də xəstəliyin yayılmasını idarə etməyə yönəlməlidir.
Udqunanda Ağrılar
Udqunma zamanı yaranan ağrılar, qida və mayenin boğazdan mədəyə keçməsi prosesində qarşılaşılan problemlərdən biridir. Bu ağrılar, udma funksiyasının pozulması və bədənin müxtəlif hissələrindəki narahatlıq nəticəsində meydana gəlir. Udqunma ağrıları, bəzi hallarda qida borusunun divarlarında və ya boğazda yaranan şişlik və gərginliklə əlaqədar ola bilər. Bu ağrılar sadəcə keçici olsa da, bəzi hallarda ciddi tibbi vəziyyətlərin əlaməti ola bilər. Udqunma ağrıları, həmçinin qida borusunun, boğazın və hətta mədənin daxilindəki müxtəlif struktural və nevroloji problemlərdən qaynaqlana bilər. Bu yazıda, udqunma zamanı yaranan ağrıların səbəbləri və bu ağrılarla əlaqəli xəstəliklər haqqında ətraflı məlumat verəcəyik.
Udqunma zamanı yaranan ağrıların səbəbləri
Udqunma zamanı ağrıların yaranmasının bir neçə əsas səbəbi vardır. Ən çox yayılmış səbəblərdən biri, qida borusunda olan daralmalar və ya tıxanmalardır. Bu cür struktural problemlər, qidanın keçməsini çətinləşdirir və bu zaman ağrı hissi yaranır. Məsələn, qida borusunun iltihabı, xərçəng və ya qida borusunun daralması (striktura) udqunma zamanı ağrıya səbəb ola bilər. Bu tip struktural dəyişikliklər, qidanın borudan keçərkən divarlarla təmasda olması nəticəsində narahatlıq yaradır. Həmçinin, qida borusunun reflü xəstəliyi (GERD) olan insanlarda, turşuların qida borusuna qalxması nəticəsində ağrılar meydana gələ bilər. Reflü, qida borusunda yanma hissi və ağrılarla yanaşı, udqunma zamanı da narahatlıq yarada bilər. Qida borusunun spazmı da udqunma zamanı ağrılara səbəb ola bilər. Bu, əzələlərin qeyri-ixtiyari gərilməsi nəticəsində yaranır və bu da qidanın keçməsini çətinləşdirərək ağrı hissinə səbəb olur. Bununla yanaşı, udqunma ağrıları, boğazda olan iltihab və ya infeksiya nəticəsində də meydana gələ bilər. Bəzi hallarda, udqunma zamanı boğazda yaranan zədələr və ya irritasiya da ağrıya yol açır.
Udqunma ağrıları ilə əlaqəli xəstəliklər
Udqunma ağrıları bir çox xəstəliklərlə əlaqəli ola bilər. Bu xəstəliklər, həm qida borusunda, həm də boğaz və mədə sistemindəki struktural və funksional pozulmalarla əlaqədardır. Ən çox rast gəlinən xəstəliklərdən biri, qida borusunun reflü xəstəliyi (GERD) və ya mədə turşusunun qida borusuna qalxmasıdır. GERD, qida borusunun divarlarında iltihaba və zədələnməyə səbəb ola bilər, bu da udqunma zamanı ağrılara gətirib çıxarır. Xərçəng də udqunma ağrılarının əsas səbəblərindən biridir, xüsusilə qida borusu və ya baş və boyun bölgəsindəki xərçənglər. Bu vəziyyətlərdə şişlər, qida borusunda daralma və tıxanma yaradır və nəticədə ağrı hiss olunur. Boğaz infeksiyaları, məsələn, faringit və ya amigdalit, udqunma zamanı ağrı ilə müşayiət olunur. Bu xəstəliklərdə, boğazın şişməsi və iltihabı udqunma çətinliklərinə və ağrılara səbəb olur. Həmçinin, qida borusunun spazmı və ya qida borusunun zədələnməsi də udqunma ağrılarının yaranmasına səbəb ola bilər. Parkinson xəstəliyi və ya beyin infarktı (vuruq) kimi nevroloji xəstəliklər də udqunma zamanı ağrılara yol aça bilər, çünki bu xəstəliklər əzələlərin və sinir sisteminin düzgün işləməməsinə səbəb olur. Bütün bu xəstəliklər, udqunma ağrılarının yaranmasına və gündəlik həyat keyfiyyətinin azalmasına yol açır. Udqunma ağrıları ilə qarşılaşan şəxslər müvafiq müayinə və müalicə üçün həkimə müraciət etməlidirlər.
Disfagiya Müalicəsi
Disfagiya müalicəsi, xəstəliyin səbəblərinə, şiddətinə və növünə əsaslanaraq fərdiləşdirilməlidir. Udqunma çətinliyi yalnız fiziki bir problem deyil, həm də bəzi hallarda nevroloji və ya struktur pozuntulardan qaynaqlanır. Buna görə də, müalicə yanaşmaları genişdir və bir neçə metodu əhatə edir. Disfagiya müalicəsində məqsəd, əzələlərin və sinir sisteminin düzgün işləməsini bərpa etmək, qida borusundakı struktural problemləri düzəltmək və xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaqdır. Hər bir müalicə metodu fərqli səbəblərə yönəlmişdir və xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq tətbiq edilməlidir. Bu yazıda, disfagiya müalicəsində istifadə olunan preparatlar, fiziki terapiya və cərrahi müdaxilələr barədə geniş məlumat verəcəyik.
Preparatlarla Müalicə və Dərmanlar
Disfagiya müalicəsində preparatlar və dərmanlar əsasən udqunma prosesinin daha asan və ağrısız olmasını təmin etmək üçün istifadə olunur. Əgər disfagiya sinir sistemindəki pozulmalardan qaynaqlanırsa, dopamin agonistləri və antikolinerjik dərmanlar təyin edilə bilər. Bu dərmanlar, sinir və əzələlər arasındakı əlaqəni gücləndirərək, udqunmanın normal şəkildə yerinə yetirilməsinə kömək edir. Mədə turşusunun qida borusuna qalxması (reflü) nəticəsində yaranan disfagiya hallarında isə, proton pompası inhibitorları və antasidlər istifadə edilir. Bu dərmanlar, qida borusundakı iltihabı azaldır, mədə turşusunun qarşısını alır və qida borusunun müalicəsini dəstəkləyir. Qida borusunun spazmı və əzələ gərilməsi səbəbindən yaranan udqunma çətinliyi vəziyyətində isə, əzələləri rahatlaşdırıcı dərmanlar istifadə edilə bilər. Botulinum toksini (Botoks), xüsusilə lokal disfagiya hallarındakı əzələlərin spazmını azaltmaq üçün istifadə olunur və müvəqqəti olaraq əzələlərin gərilməsini dayandırır. İlaç müalicəsi, həmçinin, ağrı kəsici dərmanlarla dəstəklənə bilər, çünki udqunma zamanı ağrı hissi ilə qarşılaşan xəstələr bu dərmanlardan faydalana bilər. Bütün bu dərmanlar, müvafiq dozada və həkim nəzarətində istifadə edilməli, xəstənin ümumi vəziyyətinə uyğunlaşdırılmalıdır.
Fiziki Terapiya və Hərəkət Məşqləri
Fiziki terapiya, disfagiya müalicəsində çox mühüm bir rol oynayır, çünki bu üsul udqunma funksiyasını yaxşılaşdırmağa və əzələlərin gücləndirilməsinə yönəlir. Fiziki terapiya, xüsusilə udma çətinliyi yaşayan şəxslərdə boğaz və qida borusunun əzələlərini təkmilləşdirmək məqsədini güdür. Hərəkət məşqləri, boğaz və qida borusunun əzələlərinin düzgün koordinasiyasını təmin etməyə kömək edir. Bu məşqlər, udqunma prosesinin hər mərhələsində əzələlərin düzgün işləməsini təmin etməyə kömək edir. Xüsusilə, boğaz əzələlərini gücləndirmək üçün müntəzəm məşqlər, hərəkət qabiliyyətini artırır və udqunma zamanı yaranan çətinlikləri azaldır. Fiziki terapiya, həm də xəstənin udqunma zamanı rahatlığını artırır və ağrıları yüngülləşdirir. Bəzi hallarda, fiziki terapiya, boğaz əzələlərindəki sərtliyi azaltmaq və qidanın boğazdan mədəyə keçişini asanlaşdırmaq məqsədilə tətbiq edilir. Həmçinin, terapevtlər xəstəyə udqunma texnikalarını öyrədir və doğru şəkildə qida udma vərdişlərini inkişaf etdirmələrinə kömək edirlər. Bu terapiya, disfunksiyanın səbəbindən asılı olaraq, müxtəlif məşq proqramları ilə həyata keçirilə bilər və xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq fərdiləşdirilməlidir.
Cərrahi Müdaxilə və Həkim Müdaxiləsi
Cərrahi müdaxilə, disfagiya müalicəsində son çarə olaraq istifadə edilir və əsasən qida borusunda və ya boğazda yaranan fiziki blokaj və ya struktur pozuntuları zamanı tətbiq olunur. Cərrahi müdaxilə, şişlər, strikturalar (daralmalar), zədələr və ya digər struktural problemləri düzəltmək məqsədilə həyata keçirilir. Xərçəng və ya digər şişlər səbəbindən qida borusunda yaranan tıxanma hallarında, cərrahi əməliyyatlarla şişin çıxarılması və qida borusunun normallaşdırılması mümkün olur. Bəzi hallarda, qida borusunun daralmış hissələri açılaraq, qidanın sərbəst keçməsi təmin edilir. Qida borusunda hər hansı bir ağır struktur pozulması və ya tıxanma hallarında, stentlər (metaldan olan borular) yerləşdirilə bilər ki, bu da qida borusunun genişlənməsinə və qidanın daha rahat keçməsinə imkan yaradır. Cərrahi əməliyyatlar, daha ciddi hallarda, xüsusən də digər müalicə üsullarının effektiv olmadığı vəziyyətlərdə tətbiq edilir. Eyni zamanda, cərrahi müdaxilələrdən sonra bərpa prosesi də vacibdir, çünki düzgün reabilitasiya və bərpa məşqləri xəstənin müalicə prosesinin uğurla tamamlanmasına kömək edir. Həkim müdaxiləsi, xüsusilə disfagiya səbəbindən yaranan psixoloji narahatlıqları da azaltmaq məqsədilə vacibdir. Həkimlər, xəstənin vəziyyətini izləyərək müvafiq müalicə planını hazırlayır və cərrahi müdaxilələrdən sonra rehabilitasiya və postoperativ qayğı ilə dəstək verirlər. Cərrahi müdaxilə, uzun müddətli və davamlı udqunma çətinliyi yaşayan xəstələr üçün ən effektiv yanaşmalardan biri ola bilər.
Disfagiya ilə Yaşamaq və Həyat Keyfiyyəti
Disfagiya (udma çətinliyi) yalnız tibbi bir problem deyil, həm də insanın gündəlik həyatına və psixoloji vəziyyətinə ciddi təsir edən bir vəziyyətdir. Bu xəstəlikdən əziyyət çəkən şəxslər, qida qəbul etməkdə çətinlik çəkdiklərinə görə həm fiziki, həm də emosional çətinliklərlə üzləşirlər. Disfagiya müalicə edilə bilən və idarə oluna bilən bir vəziyyət olsa da, xəstənin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün bəzi dəyişikliklər edilməlidir. Qidalanma vərdişlərindən psixoloji dəstəyə qədər bir çox fərqli amil disfagiya ilə yaşamağı asanlaşdırır. Bu yazıda, disfagiya ilə yaşamaq üçün əsas strategiyalar, qidalanma tövsiyələri və psixoloji dəstək üsulları barədə ətraflı danışacağıq.
Qidalanma və Pəhriz Tövsiyələri
Disfagiya zamanı düzgün qidalanma çox vacibdir, çünki udma çətinliyi olan insanlar qidaları rahat qəbul edə bilmədikləri üçün bədənlərinə lazım olan qida maddələrini ala bilmirlər. Bu isə çəki itkisinə, qidalanma çatışmazlığına və ümumi zəifliyə səbəb ola bilər. Disfagiya ilə mübarizə aparan şəxslər üçün pəhrizdə müəyyən dəyişikliklər etmək vacibdir. Birinci qayda, qidaların konsistensiyasını və teksturasını uyğunlaşdırmaqdır. Yumşaq və püreləşdirilmiş qidalar, disfagiya olan şəxslər üçün daha asan udula bilər. Maye qidalar daha təhlükəsiz olsa da, bəzi hallarda çox duru mayelər tənəffüs yollarına keçə bilər, bu səbəbdən onların qatılaşdırılması məsləhətdir. Sulu qidalar yerinə, yoğurt, kartof püresi, sıyıq kimi daha qatı konsistensiyalı qidalar tövsiyə edilir.
Qidalanma zamanı yemək yeyərkən düzgün mövqe də vacibdir. Disfagiya olan şəxslər yemək zamanı dik oturmalı, qidanı asta-asta çeynəməli və kiçik porsiyalar qəbul etməlidirlər. Yeməkdən sonra ən azı 30 dəqiqə boyunca dik vəziyyətdə qalmaq, qidanın düzgün həzm olunmasına kömək edə bilər. Eyni zamanda, qidanın düzgün udulmasını asanlaşdırmaq üçün qida qəbul edərkən başı bir az irəli əyərək udma hərəkətini dəstəkləmək tövsiyə edilir.
Həmçinin, disfagiya xəstələri üçün müəyyən qida qrupları daha faydalıdır. Məsələn, qaynadılmış tərəvəzlər, yumşaq ətlər (tovuq, balıq), süd məhsulları, meyvə püreləri və sıyıqlar daha rahat qəbul edilə bilər. Quru, sərt və ya çox xırdalanmış qidalar disfagiya olan şəxslər üçün təhlükəli ola bilər, çünki onlar boğulmaya və ya aspirasiya (qidanın nəfəs yollarına keçməsi) riskinə səbəb ola bilər.
Qidalanma rejimi də çox vacibdir. Kiçik, lakin tez-tez qida qəbulu bədənə lazım olan kalorini və qida maddələrini təmin etmək üçün daha effektiv ola bilər. Həmçinin, yeməklərin dadını və görünüşünü daha cəlbedici etmək, xəstənin qida qəbulunu artırmağa kömək edə bilər.
Psixoloji Dəstək və Məsləhət Xidmətləri
Disfagiya, yalnız fiziki deyil, eyni zamanda emosional və psixoloji çətinliklər yaradan bir vəziyyətdir. Qida qəbulu həyatımızın ayrılmaz bir hissəsidir və bu prosesin çətinləşməsi insanın psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir edə bilər. Disfagiya olan insanlar yeməkdən qorxu hissi keçirə, boğulmaqdan narahat ola və sosial həyatdan uzaqlaşa bilərlər. Xüsusilə yemək süfrəsində başqaları ilə birlikdə olmaqdan çəkinmək, xəstələrin təkliyə çəkilməsinə və depressiya hallarına gətirib çıxara bilər.
Buna görə də, disfagiya ilə mübarizə aparan şəxslər üçün psixoloji dəstək çox vacibdir. Ailə üzvləri və dostlar, bu şəxslərə anlayış göstərməli, yemək vaxtlarını stresli deyil, rahat və dəstəkləyici bir mühitə çevirməlidirlər. Xəstənin qida qəbulunu asanlaşdırmaq üçün ona təzyiq göstərilməməli, lakin yumşaq şəkildə təşviq edilməlidir.
Bəzi hallarda, psixoloq və ya məsləhətçi ilə danışmaq da faydalı ola bilər. Psixoterapiya və stres idarəetmə texnikaları, xəstələrin disfagiya ilə bağlı qorxularını azaltmağa və vəziyyətlə daha yaxşı mübarizə aparmağa kömək edə bilər. Meditasiya və nəfəs texnikaları da yemək zamanı yaranan narahatlığı azaltmaq üçün faydalı ola bilər.
Əlavə olaraq, disfagiya ilə mübarizə aparan şəxslər üçün xüsusi dəstək qrupları mövcuddur. Bu qruplar, eyni problemi yaşayan insanların bir-birilərinə dəstək olmasına imkan yaradır. Başqalarının təcrübələrini dinləmək, bu vəziyyətdə tək olmadıqlarını hiss etmək və yeni müalicə və qidalanma texnikalarını öyrənmək xəstələr üçün çox faydalı ola bilər.
Ümumilikdə, disfagiya ilə yaşamaq çətin olsa da, düzgün qidalanma, pəhriz tövsiyələri və psixoloji dəstək sayəsində bu vəziyyəti idarə etmək mümkündür. Disfagiya ilə mübarizə aparan şəxslər, qidalanmalarına diqqət yetirməli, özlərini emosional olaraq güclü saxlamalı və ailə üzvləri ilə açıq ünsiyyətdə olmalıdırlar. Müvafiq müalicə və dəstək sayəsində disfagiya xəstələri daha rahat və keyfiyyətli bir həyat sürə bilərlər.
Tez-tez Soruşulan Suallar (FAQ)
Disfagiya necə diaqnoz edilir?
Disfagiyanın diaqnozu bir neçə tibbi müayinə və test vasitəsilə qoyulur. Əvvəlcə həkim xəstənin şikayətlərini dinləyərək, udqunma çətinliyinin nə zaman başladığını, hansı qidalarda daha çox problem yarandığını və digər mümkün simptomları öyrənir. Daha sonra qida borusunun və boğazın vəziyyətini daha dəqiq araşdırmaq üçün bir sıra diaqnostik testlər tətbiq edilir.
- Video-floroskopiya (Baryum udma testi): Bu test zamanı xəstə baryum adlı xüsusi bir mayeni içir və rentgen vasitəsilə qida borusundan keçid izlənilir. Bu, qidanın necə udulduğunu və qida borusunda hər hansı tıxanma və ya daralma olub-olmadığını göstərir.
- Endoskopiya: Endoskop adlanan çevik bir kamera borusu ağız və qida borusundan keçərək, daxili strukturların görüntüsünü təqdim edir. Bu, qida borusundakı zədələnmələri, şişləri və ya digər problemləri aşkar etmək üçün ən effektiv üsullardan biridir.
- Manometriya: Bu test, qida borusundakı əzələ fəaliyyətini ölçmək üçün istifadə olunur. Əzələlərin düzgün işləyib-işləmədiyini müəyyən etməyə kömək edir.
- pH Monitorinqi: Mədə turşusunun qida borusuna geri axıb-axmadığını ölçmək üçün tətbiq edilir. Bu test, reflü xəstəliyinə bağlı disfagiyanın olub-olmadığını aşkar etməyə kömək edir.
Disfagiya müalicəsi nə qədər davam edir?
Disfagiyanın müalicə müddəti xəstəliyin səbəbindən və şiddətindən asılıdır. Əgər disfagiya qida borusunun iltihabı və ya reflü xəstəliyi kimi müvəqqəti problemlərlə əlaqəlidirsə, müalicə bir neçə həftə və ya ay çəkə bilər. Ancaq nevroloji xəstəliklər (Parkinson, vuruq və s.) və ya qida borusunun xərçəngi kimi ciddi problemlərlə əlaqədar disfagiya hallarında müalicə müddəti daha uzun ola bilər. Bəzi xəstələr ömür boyu davam edən müalicə və pəhriz nəzarəti tələb edə bilər. Müalicə prosesi fərdiləşdirilir və xəstənin vəziyyətinə uyğun olaraq fiziki terapiya, dərman müalicəsi və ya cərrahi müdaxilə kimi müxtəlif üsullar tətbiq edilir.
Disfagiya müalicəsində hansı müasir üsullar var?
Müasir tibbdə disfagiyanın müalicəsi üçün bir neçə yeni texnologiya və üsul tətbiq olunur. Bunlara aşağıdakılar daxildir:
- Botulinum toksini (Botox) inyeksiyası: Qida borusunun əzələlərində həddindən artıq gərginlik olduqda tətbiq edilir və əzələlərin rahatlamasına kömək edir.
- Endoskopik dilatasiya: Qida borusunun daralmış hissələrini genişləndirmək üçün xüsusi cihazlardan istifadə edilir. Bu üsul, qida borusunda striktura (daralma) olan xəstələr üçün effektivdir.
- Nevroplastik terapiya: Beyin və sinir sistemindəki əlaqələri gücləndirərək udma reflekslərini yaxşılaşdırmağa kömək edir. Xüsusilə nevroloji pozuntularla bağlı disfagiya hallarında istifadə edilir.
- Elektrik stimul terapiyası: Boğaz və qida borusunun əzələlərini aktivləşdirmək üçün elektrik impulsları istifadə olunur və bu, disfagiyanın müalicəsində yeni və effektiv metodlardan biridir.
- Lazer terapiyası: Qida borusundakı müəyyən toxuma problemlərini aradan qaldırmaq üçün istifadə edilir.
Disfagiya pəhrizinin əsas prinsipləri hansılardır?
Disfagiya pəhrizinin əsas məqsədi xəstənin təhlükəsiz şəkildə qida qəbul etməsini təmin etmək və udma çətinliyini minimuma endirməkdir. Əsas pəhriz qaydaları bunlardır:
- Qidaların uyğun konsistensiyasını təmin etmək: Yumşaq və püreləşdirilmiş qidalar seçilməlidir. Sulu qidalar qatılaşdırıcılarla bir qədər qalınlaşdırılmalıdır ki, tənəffüs yollarına keçməsin.
- Kiçik porsiyalar qəbul etmək: Böyük tikələr əvəzinə, kiçik qida porsiyaları udma prosesini asanlaşdırır.
- Quru və sərt qidalardan çəkinmək: Çörək, quru ət, qoz-fındıq kimi qidalar udulması çətin olan qidalardır və boğulma riskini artırır.
- Yemək zamanı dik vəziyyətdə oturmaq: Yemək zamanı və yeməkdən sonra ən azı 30 dəqiqə dik vəziyyətdə qalmaq qidanın düzgün keçməsinə kömək edir.
- Tələsmədən yemək: Qidalar yaxşıca çeynənməli və asta-asta udulmalıdır.
Udma çətinliyi yaşadıqda nə etmək lazımdır?
Əgər bir insan udma çətinliyi yaşayırsa, ilk növbədə bunu ciddiyə almalı və müvafiq müayinələr üçün həkimə müraciət etməlidir. Müvəqqəti olaraq aşağıdakı tədbirlər görülə bilər:
- Qidaları yumşaq formada qəbul etmək: Püre, sıyıq, yoğurt və su ilə qarışdırılmış qidalar yemək daha rahat ola bilər.
- Baş və boyun mövqeyini tənzimləmək: Udma zamanı başı bir az irəli əymək qidanın düzgün istiqamətə getməsinə kömək edə bilər.
- Kiçik tikələrlə yemək: Böyük porsiyalar əvəzinə kiçik lokmalar qəbul edərək yemək udma prosesini asanlaşdırır.
- Quru və yapışqan qidalardan çəkinmək: Çox quru və ya yapışqan teksturalı qidalar udma prosesini çətinləşdirə bilər.
- Boğulma və ya qida tənəffüs yollarına keçdikdə təcili yardıma müraciət etmək: Əgər qida nəfəs borusuna keçərsə və nəfəs almaq çətinləşərsə, dərhal tibbi müdaxilə tələb olunur.
Disfagiya nə zaman ciddi bir vəziyyətə çevrilir?
Disfagiya bəzi hallarda müvəqqəti bir problem ola bilər, lakin aşağıdakı hallarda ciddi bir vəziyyətə çevrilir və təcili tibbi müdaxilə tələb edir:
- Qida tənəffüs yollarına keçirsə və nəfəs darlığı yaradırsa.
- Xəstə həddindən artıq çəki itirirsə və qidalanma çatışmazlığı yaranırsa.
- Qida borusunda tam tıxanma hiss olunursa və ya qida keçmirsə.
- Daimi boğaz ağrısı, döş qəfəsində ağrı və ya udqunma zamanı şiddətli narahatlıq varsa.
- Qida və maye qəbul etmək mümkünsüz hala gəlirsə və xəstə dehidrasiya əlamətləri göstərirsə.
Əgər bu əlamətlər müşahidə olunursa, dərhal həkimə müraciət edilməlidir. Erkən diaqnoz və müalicə disfagiyanın ağırlaşmasının qarşısını almağa kömək edəcəkdir.
