Hepatit B, Hepatit B virusu (HBV) tərəfindən törədilən, qan və digər mayelər vasitəsilə ötürülən bir infeksiyadır. Bu xəstəlik, dünya miqyasında milyonlarla insanı təsir edir və karaciğərin iltihabına səbəb olur. Xəstəliyin gedişatı həm akut (qısa müddətli) həm də xroniki (uzun müddətli) ola bilər. Xroniki Hepatit B, karaciğər xərçəngi və siroz kimi ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Bu məqalədə, Hepatit B-nin əlamətləri, təsirləri və müalicəsi ətraflı şəkildə təhlil ediləcək.
Hepatit B-nin Əlamətləri
Hepatit B infeksiyasının əlamət və simptomları şəxsədən şəxsə dəyişiklik göstərə bilər. Bəzi insanlar heç bir simptom göstərmədən virus daşıyıcısı ola bilərlər. Akut infeksiyanın tipik əlamətləri aşağıdakılardır:
- Yorğunluq və halsızlıq
- İştahsızlıq
- Sarılıq (dəri və göz ağlarının saralması)
- Açıq rəngli dış
- Qaranlıq rəngli sidik
- Qarın ağrısı, xüsusilə karaciğərin olduğu sağ üst kvadrantda
- Bulantı və qusma
- Qızdırmavə üşümə
- Diz ağrıları
Xroniki Hepatit B halında, xəstəlik uzun müddət ərzində simptomsuz irəliləyə bilər, bu səbəbdən xəstəlik çox vaxt təsadüfən aşkar edilir.
Hepatit B-nin Təsirləri
Hepatit B-nin karaciğər və ümumi sağlamlıq üzərindəki təsirləri ciddi və uzunmüddətli ola bilər. Akut infeksiya bəzi hallarda öz-özünə həll ola bilər, lakin xroniki infeksiya karaciğərə daimi ziyan vura bilər. Xroniki Hepatit B-nin potensial təsirləri aşağıdakılardır:
- Qaraciyər sirozu: Qaraciyər daimi zədələnməsi və işləyə bilməməsi.
- Qaraciyər xərçəngi (hepatosellüler karsinoma): Xroniki Hepatit B xəstələri arasında karaciğər xərçəngi riski yüksəkdir.
- Qaraciyər çatışmazlığı: Qaraciyərin funksiyalarını yerinə yetirə bilməməsi, həyatı təhdid edən bir vəziyyət.
- Böyrək problemləri
- İmmun sistemi problemləri
Hepatit B-nin Diaqnostikası və Müalicəsi
Hepatit B-nin Diaqnostikası
Hepatit B-nin diaqnostikası, əsasən, qan testləri vasitəsilə aparılır. Bu testlər, Hepatit B virusunun (HBV) mövcudluğunu, infeksiyanın mərhələsini və karaciğərə potensial ziyanın dərəcəsini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulub. Diaqnostika prosesi aşağıdakı testləri əhatə edir:
- HBsAg (Hepatit B səth antigeni): HBsAg-in müsbət olması, aktif Hepatit B infeksiyasının olduğunu göstərir. Bu, virusun hazırda bədəndə aktiv olduğunu və şəxsin başqalarına virusu ötürə biləcəyini göstərir.
- Anti-HBs (Hepatit B səth antikorları): Bu test, şəxsin HBV-yə qarşı immunitetinin olub olmadığını göstərir. Əgər müsbətdirsə, bu, ya əvvəllər infeksiya keçirilib və sağalmış, ya da peyvəndlənmə yolu ilə immunitet qazanıldığını göstərir.
- Anti-HBc (Hepatit B nüvə antikorları): Bu antikorlar, şəxsin həyatı boyu Hepatit B virusuna məruz qaldığını göstərir. İgM və IgG olmaqla iki növü var, hər biri infeksiyanın müxtəlif mərhələlərini göstərir.
- HBeAg (Hepatit B e antigeni): Bu test, virusun çoxaldığını və bədəndə yüksək dərəcədə aktiv olduğunu göstərir. HBeAg-in müsbət olması, yüksək ötürücülük riskini və xroniki infeksiyanın ağırlaşdığını göstərir.
- DNA virusunun miqdarı (viral yük): HBV-nin qan dövranındakı miqdarını ölçür. Bu, müalicənin effektivliyini qiymətləndirmək və infeksiyanın idarə edilməsi üçün istifadə olunur.
Hepatit B-nin Müalicəsi
Hepatit B-nin müalicəsi, infeksiyanın akut və ya xroniki olmasına bağlı olaraq fərqlənir. Akut Hepatit B adətən öz-özünə müalicə olunur və simptomatik müalicə tələb edə bilər. Xroniki Hepatit B üçün isə daha kompleks müalicə strategiyaları tələb olunur:
- Antiviral dərmanlar: Xroniki Hepatit B-nin müalicəsində məqsəd, virusun replikasiyasını inhibə etmək və karaciğərə ziyanın qarşısını almaqdır. Tenofovir və Entekavir kimi uzunmüddətli antiviral dərmanlar, virusun çoxalmasını azaltmaq və xəstəliyin ilərləməsini ləngitmək üçün istifadə olunur.
- Interferon alfa: Bu dərman, bəzi xəstələrdə virusun bədəndən tamamilə aradan qaldırılmasına kömək edə bilər. İmmunitet sistemini gücləndirir və virusun çoxalmasını inhibə edir. Lakin, yan təsirləri səbəbiylə hər kəs üçün uyğun deyil.
- Qaraciyər köçürülməsi: Ağır qaraciyər çatışmazlığı və ya sirozun ağırlaşdığı hallarda karaciğər köçürülməsi nəzərdən keçirilə bilər.
Müalicə planı, xəstənin fərdi sağlamlıq vəziyyəti, virusun genotipi və karaciğərin zədələnmə dərəcəsi nəzərə alınaraq təyin edilir. Müalicənin məqsədi, virusun aktivliyini azaltmaq, karaciğərin daha da zədələnməsinin qarşısını almaq və xroniki infeksiyanın ağırlaşmasını ləngitməkdir.
Qorunma və Profilaktika
Hepatit B-dən qorunma yolları arasında peyvəndləmə ən effektiv üsuldur. Hepatit B peyvəndi, HBV-yə qarşı güclü və uzunmüddətli immunitet yaradır. Bundan əlavə, qan və qan məhsullarının yoxlanılması, steril tibbi avadanlıqların istifadəsi və şəxsi qoruyucu vasitələrin istifadəsi kimi tədbirlər də Hepatit B-nin ötürülməsinin qarşısını almaqda mühümdür.
Hepatit B, qlobal sağlamlıq problemi olaraq qalmaqda davam edir, lakin düzgün müalicə və qorunma strategiyaları ilə idarə edilə və hətta qarşısı alına bilər. Xəstəliyin erkən aşkarlanması, effektiv müalicə və geniş peyvəndləmə proqramları, Hepatit B ilə mübarizədə əsas amillərdir. Sağlamlıq peşəkarları və ictimaiyyət arasında məlumatlılığın artırılması, bu xəstəliyin qarşısının alınması və idarə olunmasında mühüm rol oynayır.
