Qastrit mədənin selikli qişasının iltihabıdır və bu vəziyyət minlərlə insanın gündəlik həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə təsir edir. Qastrit nədir, hansı hallarda ortaya çıxır və onu necə yüngülləşdirmək mümkündür – bu suallar bir çox insan üçün olduqca aktualdır. Əgər siz də mədə ağrısı, səhər acqarına mədə yanması və ya qarnın üst hissəsində ağrı kimi narahatlıqlarla üzləşirsinizsə, bu məqalə sizin üçündür. Bu yazıda, qastrit əlamətləri, qastrit səbəbləri və qastrit zamanı qidalanma barədə ətraflı məlumat təqdim olunacaq.
Oxuyacağınız bölmələrdə qastrit necə keçir, qastrit üçün dərmanlar, qastrit diaqnozu və qastrit üçün təbii müalicə üsulları kimi önəmli mövzulardan bəhs ediləcək. Eyni zamanda, qastrit ağrısı harada olur, qastrit zamanı nə yemək olmaz, qastritin müalicəsi neçə gün çəkir kimi tez-tez soruşulan məqamlar da izah ediləcək. Əgər sizi maraqlandıran “Xroniki qastrit nədir?”, “Kəskin qastrit müalicəsi necə aparılır?” və ya “Qastritlə hansı həkimə getmək lazımdır?” kimi suallar varsa, doğru ünvandasınız.
Məqalənin davamında həmçinin gecə mədə ağrısı və qastrit, qastrit və iştahasızlıq, qastrit zamanı mədə şişməsi kimi şikayətlərin səbəbləri və onlara qarşı görülə biləcək tədbirlər də izah olunacaq. Yekun olaraq, qastrit xəstələri üçün menyu nümunəsi, qastrit müalicəsində dietoloq nə tövsiyə edir, qastrit ağrıları necə yüngülləşdirilir, qastritin müalicəsində səhvlər nələrdir və uşaqlarda qastrit əlamətləri və müalicəsi kimi praktik bilgilərlə tanış olacaqsınız. Məqaləni sona qədər oxuyaraq qastritlə bağlı suallarınıza cavab tapa və sağlam yaşama doğru ilk addımı ata bilərsiniz.
Qastrit necə yaranır və əsas səbəbləri hansılardır?
Qastrit mədənin daxili divarını qoruyan selikli qişanın iltihabıdır və bu vəziyyət bir sıra daxili və xarici faktorların təsiri ilə inkişaf edə bilər. Müxtəlif səbəblərlə mədə turşusunun qoruyucu baryerlə birbaşa təması nəticəsində yaranan bu iltihab həm kəskin, həm də xroniki formada özünü göstərə bilər. Qastrit səbəbləri arasında bakteriyal infeksiyalar, dərman istifadəsi, stress və qidalanma vərdişləri əsas yer tutur. Bu hissədə qastritin yaranma səbəbləri və risk faktorları ətraflı şəkildə izah edilir:
- Helicobacter pylori infeksiyası
- Qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİİ)
- Spirt və siqaret istifadəsi
- Stres və emosional gərginlik
- Autoimmun səbəblər və B12 vitamini çatışmazlığı
- Digər risk faktorları və tibbi vəziyyətlər
1. Helicobacter pylori infeksiyası
Qastrit ən çox Helicobacter pylori bakteriyasının yaratdığı infeksiya nəticəsində meydana gəlir. Bu mikroorqanizm mədənin selikli qişasına yerləşərək onun qoruyucu funksiyasını zəiflədir. Helicobacter pylori və qastrit arasında birbaşa əlaqə mövcuddur və bu bakteriya həm kəskin, həm də xroniki formaların yaranmasında rol oynayır. Bakteriya mədə turşusu ilə birgə selikli qişaya hücum edərək iltihab prosesini başlatır. Bu da qarnın üst hissəsində ağrı, narahatlıq və şişkinlik kimi şikayətlərlə nəticələnir.
Yoluxma əsasən çirkli su və gigiyena qaydalarına əməl edilməməsi ilə əlaqələndirilir. Bu infeksiya uzun müddət müalicə olunmazsa mədə xəstəlikləri riskini artırır. Qastrit əlamətləri bakteriyanın aktivliyinə görə dəyişkənlik göstərə bilər. Müasir dövrdə bu bakteriyanın səbəb olduğu qastrit halları çox geniş yayılıb. Əksər hallarda infeksiya zamanı qastrit və ürəkbulanma halları müşahidə olunur.
Bəzi insanlarda infeksiya yüngül keçsə də, digərlərində ağır nəticələrə yol aça bilir. İnfeksiyanın yayılması ailə üzvləri arasında da baş verə bilər. Buna görə də, gigiyenik şəraitin təmin olunması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bakteriya yalnız mədədə deyil, bəzi hallarda onikibarmaq bağırsaqda da problemlərə səbəb ola bilər. Bu səbəbdən, qastritə nə səbəb olur sualının cavabında bu bakteriya ən başlıca faktor sayılır.
2. Qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar (NSAİİ)
Qastrit tez-tez istifadə olunan bəzi dərmanların təsiri ilə də meydana çıxa bilər. Xüsusilə aspirin və ibuprofen kimi qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlar mədənin qoruyucu selik qatını zəiflədir. Bu dərmanlar qastritdə istifadə edilən antibiotiklər ilə qarışdırılmamalıdır, çünki onlar iltihab əleyhinə deyil, bakteriyalara qarşıdır. NSAİİ-lərin təsiri ilə mədə turşusu birbaşa selikli qişaya təsir edir və iltihaba səbəb olur.
Dərmanların uzunmüddətli qəbulu nəticəsində qastrit ağrısı harada olur sualının cavabı olaraq mədənin üst bölgəsində ağrı və yanma qeyd olunur. Bu təsir yaşlı insanlarda daha güclü hiss oluna bilər. Bəzi hallarda bu dərmanlar kəskin qastrit müalicəsi zərurəti yaradır. Dərmanlar qida ilə birlikdə alınmadıqda və ya boş mədəyə qəbul edildikdə risk daha da artır. NSAİİ-lər həmçinin mədə seliyini azaldaraq onu turşuya qarşı müdafiəsiz qoyur.
Qastrit səbəbləri içində bu dərmanlar həm təkbaşına, həm də digər faktorlarla birlikdə təsir göstərə bilər. Müalicə edilməyən hallarda mədə ağrısı və qastrit şikayətləri daha da güclənir. Bəzi şəxslərdə dərman istifadəsi fonunda səhər acqarına mədə yanması problemi yaranır. Xüsusilə revmatizm və oynaq xəstəliklərində bu dərmanlar geniş istifadə olunduğu üçün qastrit və qidalanma balansı pozula bilər.
3. Spirt və siqaret istifadəsi
Qastrit zərərli vərdişlərdən biri olan spirtli içki və siqaret istifadəsi nəticəsində də meydana gələ bilər. Spirt mədənin selikli qişasını qıcıqlandırır və onun qoruyucu funksiyasını zəiflədir. Həddindən artıq spirt qəbulu qastrit və mədə turşusu balansını pozaraq selikli qişanın zədələnməsinə səbəb olur. Siqaret çəkmək isə qan dövranını zəiflədir və mədənin özünü bərpaetmə qabiliyyətini azaldır. Bu iki faktor birləşdikdə qastrit səbəbləri daha da güclənir və xəstəliyin irəliləməsinə zəmin yaradır.
Spirtli içkilər mədə turşusunun səviyyəsini artıraraq qastrit zamanı mədə yanması və ağrı hissini gücləndirir. Bəzi hallarda bu təsirə iştahsızlıq, bulantı və şişkinlik də əlavə olunur. Siqaret tərkibindəki kimyəvi maddələr mədə seliyini azaltmaqla yanaşı, gastrointestinal mukozaya da zərər verir. Siqaretin yaratdığı bu stresli mühit qastrit və qaz problemi ilə müşahidə olunur.
Eyni zamanda bu vərdişlər mədədə proton pompa inhibitorları kimi dərmanların effektivliyini azalda bilər. Hər iki vərdiş qastritin yaranmasında əsas rolu oynamaqla yanaşı, onun sağalma müddətini də uzadır. Həkimlər siqaret və spirt istifadəsini dayandırmağı qastrit üçün məsləhətlər arasında ilk sırada qeyd edirlər. Zərərli vərdişlərdən uzaqlaşmaq qastritin müalicəsi neçə gün çəkir sualına da daha qısa cavab verilməsinə imkan yaradır.
4. Stres və emosional gərginlik
Qastrit yalnız fiziki deyil, həm də psixoloji səbəblərlə yarana bilər. Qastrit və stress əlaqəsi bu sahədə aparılan tədqiqatlarda dəfələrlə təsdiqlənmişdir. Xüsusilə uzunmüddətli psixoloji yüklənmə, gərginlik və qorxu hissi mədə selikli qişasında iltihaba səbəb ola bilər. Stres hormonları mədə turşusunun ifrazını artıraraq selikli qatı zəiflədir və mədə divarını qorunmasız vəziyyətə salır. Bu vəziyyət gecə mədə ağrısı və qastrit şikayətləri ilə özünü göstərə bilər.
Çox vaxt stresə bağlı qastrit halları kəskin şəkildə inkişaf edir. Ən çox təsirlənənlər arasında iş stresi, ailə problemləri və emosional gərginlik yaşayan şəxslər yer alır. Qastrit zamanı nə yemək olmaz sualı bu hallarda daha da önəm qazanır, çünki stresli insanların qidalanması da pozula bilər. Yeməkləri vaxtında qəbul etməmək, tələsik yemək və ac qalmaq mədə seliyini zədələyə bilər.
Emosional balansın pozulması həm ağrıların, həm də yanma hissinin artmasına gətirib çıxarır. Bu da mədə qastrit simptomları kimi narahatlıqlarla nəticələnir. Stress hormonları bədənin immun sistemini zəiflədərək mədə müdafiəsini daha da çətinləşdirir. Belə hallarda psixoloji dəstək, düzgün qrafik və balanslı həyat tərzi qastrit pəhrizi qədər vacib ola bilər.
5. Autoimmun səbəblər və B12 vitamini çatışmazlığı
Qastrit bəzən bədənin öz hüceyrələrinə qarşı hücumu nəticəsində də inkişaf edə bilər. Bu proses otoimmün qastrit adlanır və əsasən mədənin selikli qişasının hüceyrələrinə qarşı immun reaksiya ilə müşahidə olunur. Bu tip qastrit zamanı orqanizm B12 vitamini istehsalını çətinləşdirən hüceyrələri məhv edir. B12 çatışmazlığı nəticəsində həm mədə funksiyası zəifləyir, həm də anemiya və sinir sistemi pozuntuları meydana çıxır. Qastrit və halsızlıq şikayətləri də bu səbəbdən ortaya çıxa bilər.
Otoimmün qastrit daha çox ailəvi genetik meyilləri olan şəxslərdə rast gəlinir. Bu forma mədə şişlərinin yaranmasına qədər inkişaf edə bilər və riskli sayılır. Bu halda xəstələr uzun müddət heç bir əlamət hiss etməyə bilər. Ancaq zamanla iştahsızlıq, çəki itkisi və mədə şişməsi kimi problemlər ortaya çıxır. Autoimmun proseslər təkcə mədəyə deyil, həm də digər orqanlara təsir edə bilər.
Bu səbəblə qastritlə hansı həkimə getmək lazımdır sualı cavablandırılarkən həm qastroenteroloq, həm də immunoloqun rolu qeyd edilməlidir. Qastrit üçün qidalanma cədvəli bu hallarda fərqli planlaşdırılır. Xəstəlik mütərəqqi xarakter daşıdığı üçün erkən diaqnoz və nəzarət vacibdir. Autoimmun qastrit bəzən uşaqlarda qastrit əlamətləri və müalicəsi mövzusunda da gündəmə gəlir, xüsusilə ailəvi keçiş hallarında.
6. Digər risk faktorları və tibbi vəziyyətlər
Qastrit bir çox müxtəlif xəstəlik və tibbi vəziyyətlərlə əlaqəli ola bilər. Mədə xəstəlikləri ilə yanaşı, Crohn xəstəliyi, çölyak, HİV/AIDS, böyrək çatışmazlığı və sarkoidoz kimi xəstəliklər də qastritin yaranmasına zəmin yaradır. Bu hallarda orqanizmdəki iltihabi proseslər mədənin selikli qişasına təsir edir. Müxtəlif infeksiyalar – bakterial, virus və ya göbələk mənşəli – də qastritə səbəb ola bilər.
Xüsusilə qida zəhərlənməsi və bağırsaq parazitləri fonunda mədə müdafiəsi zəifləyir. Bəzi hallarda radiasiya terapiyası və kimyəvi müalicələr də qastritin inkişafına gətirib çıxarır. Bu kimi hallar zamanı qastrit üçün ev şəraitində nə etmək olar sualı kifayət etmir və tibbi müdaxilə qaçılmaz olur. Fiziki travmalar, geniş əməliyyatlar və yanıqlar da mədədə ani stres yaradaraq kəskin qastritə səbəb ola bilər.
İrəli yaş da risk faktorudur, çünki yaşlandıqca mədənin qoruyucu funksiyası zəifləyir. Yaşlı insanlarda qastrit ağrıları necə yüngülləşdirilir sualı ön plana çıxır. Zehni stresslə yanaşı, fiziki zəiflik də mədənin müdafiəsini azaldır. Gastritlə əlaqəli qidalar və həyat tərzi bu hallarda xüsusi diqqət tələb edir. Qastritin bəzi nadir formaları isə mədə xərçəngi ilə əlaqələndirilə bilər.
Qastritin əsas əlamətləri nələrdir?
Qastrit mədənin selikli qişasında baş verən iltihabi proseslə müşahidə olunan bir həzm sistemi pozuntusudur. Bu xəstəlik hər bir insanda fərqli formada özünü göstərə bilər və bəzi hallarda heç bir simptom yaratmaya bilər. Əlamətlər xəstəliyin kəskin və ya xroniki olmasından asılı olaraq dəyişkənlik göstərir. Bu yazıda qastritin ən çox rast gəlinən əlamətləri təqdim olunur:
Kəskin qastrit əlamətləri
- Qəfil başlayan mədə ağrısı və yanma hissi
- Bel və kürək nahiyəsində ağrıların yaranması
- Ürəkbulanma və təkrarlanan qusma epizodları
- Yeməkdən sonra dolğunluq və mədə gərginliyi
- İştahsızlıq və qida qəbuluna qarşı həvəsin itməsi
- Tez-tez gəyirmə və qaz buraxma ehtiyacı
- Qarın nahiyəsində sərtlik və şişkinlik
- Qəhvə çöküntüsünə bənzər qusuntu
- Qanlı və ya tünd rəngli nəcis
- Mədə qıcqırması və turşuluq hissi
- Halsızlıq və ümumi vəziyyətin pozulması
- Bədəndə titrətmə və yüngül qızdırma
- Baş gicəllənməsi və ümumi narahatlıq hissi
- Qusma ilə birlikdə mədədən selik və ya qan gəlməsi
- Kəskin və yandırıcı xarakterli epigastrik ağrı
Xroniki qastrit əlamətləri
- Daimi və sızıldayan mədə narahatlığı
- Yeməkdən sonra tez doyma hissi
- Yüngül, lakin uzunmüddətli şişkinlik
- Gündəlik gəyirmə və ağızda turş dad
- İştahanın azalması və yavaş-yavaş arıqlama
- Ağızda xoşagəlməz qoxu və dad pozğunluğu
- Qaz və diskomfort hissi qarın üst bölgəsində
- Gecə və ya səhər boş mədədə narahatlıq
- Bəzən yüngül, aralıq qusma halları
- Baş ağrısı və ya yorğunluq hissi
- Dəmir və B12 vitamini çatışmazlığı əlamətləri
- Dildə yanma və iltihabi dəyişikliklər (qlossit)
- Əl və ayaqlarda keyimə və uyuşma
- Gizli qanaxma əlamətləri və anemiya göstəriciləri
- Nəcis rəngində dəyişiklik və nizam pozuntusu
Qastritin diaqnozu necə qoyulur?
Qarında yanma, ağırlıq və həzmsizlik kimi şikayətlər uzun müddət davam etdikdə, bu simptomların səbəbini müəyyən etmək üçün peşəkar müayinə vacib olur. Qastritdən şübhələnildikdə həkim ilk olaraq xəstənin gündəlik vərdişlərini və keçmiş sağlamlıq problemlərini nəzərdən keçirir. Daha sonra diaqnostika mərhələsinə keçilir və bu proses bir neçə mərhələdən ibarət olur. Aşağıda qastritin müəyyən edilməsi üçün tətbiq olunan əsas müayinə üsulları sadalanır və izah edilir.
- Klinik məlumatların toplanması
- Fiziki müayinə mərhələsi
- Endoskopiya ilə vizual müayinə
- Laborator müayinələrin əhəmiyyəti
- Nəfəs və nəcisin yoxlanması
- Radioloji görüntüləmə üsulları
1. Klinik məlumatların toplanması
Qastrit diaqnozunun ilk mərhələsi pasiyentin şikayətlərinin dinlənilməsi ilə başlayır. Həkim xəstənin mədə narahatlıqlarının nə vaxtdan başladığını və gündəlik həyatına necə təsir etdiyini sorğulayır. Qidalanma rejimi, istifadə olunan dərmanlar, spirt və siqaret vərdişləri, keçmiş mədə-bağırsaq pozğunluqları barədə ətraflı məlumat alınır. Bəzi hallarda xəstənin emosional vəziyyəti və həyat tərzi də nəzərə alınır, çünki bunlar da həzm sisteminə təsir edə bilər. Toplanan bu məlumatlar ilkin diaqnostik yönləndirmə üçün əsas baza rolunu oynayır.
2. Fiziki müayinə mərhələsi
Qastrit şübhəsi olduqda, ilkin məlumatlar toplandıqdan sonra fiziki müayinə mərhələsinə keçilir. Həkim qarın nahiyəsini diqqətlə yoxlayır, xüsusilə yuxarı bölgəyə toxunaraq ağrının olub-olmadığını qiymətləndirir. Əl ilə yüngül təzyiq tətbiq edilərək lokal narahatlıq və şişkinlik dəyərləndirilir. Bu mərhələdə həm də qarında qaz, gərginlik və əzələ spazmları kimi əlamətlər axtarılır. Fiziki baxış xəstəliyin ilkin qiymətləndirilməsinə yardım etsə də, qəti nəticə üçün laboratoriya və görüntüləmə testləri vacibdir.
3. Endoskopiya ilə vizual müayinə
Qastrit diaqnozunda ən dəqiq qiymətləndirmə üsullarından biri endoskopiyadır. Bu prosedur zamanı həkim optik kamera ilə təchiz olunmuş elastik borunu ağızdan mədəyə yönləndirir. Mədənin iç səthi birbaşa vizual şəkildə müşahidə olunur. İltihab sahələri, eroziya və digər patologiyalar bu üsulla asanlıqla görünür. Zəruri hallarda prosedur zamanı xüsusi alətlə toxuma nümunəsi götürülərək laboratoriyaya göndərilə bilər. Bu nümunə sonrakı histoloji analiz üçün əsas material sayılır və diaqnozun dəqiqləşdirilməsinə kömək edir.
4. Laborator müayinələrin əhəmiyyəti
Qastrit diaqnozunun təsdiqlənməsi üçün görünən əlamətlərlə yanaşı, daxili biokimyəvi dəyişiklikləri müəyyən edən qan analizləri də aparılır. Bu analizlər orqanizmdəki ümumi iltihabi prosesləri və immun reaksiyaları göstərə bilər. Qan nümunəsi vasitəsilə müəyyən proteinlər və göstəricilər vasitəsilə diaqnostik qərarlar verilir. Bəzi hallarda B12 vitamini səviyyəsinə də baxılır, çünki onun çatışmazlığı mədə problemləri ilə əlaqəli ola bilər. Həmçinin, eritrosit səviyyələri və hemoglobin göstəriciləri də qiymətləndirilir.
5. Nəfəs və nəcisin yoxlanması
Qastrit diaqnozunda istifadə olunan digər mühüm üsullardan biri nəfəs testidir. Xüsusi maddə ilə nəfəsin tərkibində dəyişiklik olub-olmadığı analiz olunur. Bu metod bəzi mikroorqanizmlərin mövcudluğunu aşkarlamaq üçün istifadə olunur. Nəcis nümunələri də ayrıca dəyərləndirilir, çünki bəzi hallarda bağırsaq traktında gizli qanaxmalar bu üsulla üzə çıxır. Müxtəlif fermentlər və markerlər vasitəsilə prosesin aktivliyi dəyərləndirilir. Bu testlər qeyri-invaziv olduğuna görə pasiyentlər tərəfindən daha asan qəbul edilir.
6. Radioloji görüntüləmə üsulları
Qastrit diaqnozunun dəqiqləşdirilməsi üçün bəzi hallarda rentgen müayinələrindən də istifadə olunur. Bu zaman mədə-bağırsaq traktının içini örtən xüsusi maddə qəbul etdirilir. Nəticədə əldə olunan görüntülər vasitəsilə qişa dəyişiklikləri və anomaliyalar müəyyən edilir. Bu üsul adətən perforasiya və ya struktur pozğunluq şübhəsi olduqda tətbiq edilir. Rentgen nəticələri son diaqnostik qərarın verilməsində yardımçı məlumat rolunu oynayır.
Qastrit üçün tətbiq olunan müalicə üsulları
Qastrit mədə divarında baş verən iltihablanma nəticəsində yaranır və müxtəlif səbəblərə görə fərqli yanaşmalar tələb edir. Xəstəliyin yüngül və ya ağır formasına görə, həm həyat tərzində dəyişikliklər, həm də tibbi müdaxilələr vacib ola bilər. Müalicə seçimi iltihabın səbəbinə, xəstənin ümumi vəziyyətinə və müşahidə olunan əlamətlərin intensivliyinə əsaslanır. Aşağıda qastritə qarşı istifadə edilən əsas yanaşmalar izah edilir.
1. Turşu istehsalını azaldan preparatlar
Qastrit müalicəsində mədənin turşuluğunu azaltmaq üçün xüsusi dərman preparatlarından istifadə edilir. Bu dərmanlar mədə divarını qoruyur və selikli qişanın regenerasiyasını sürətləndirir. H2 blokerləri və proton pompası inhibitorları bu məqsədlə istifadə edilən əsas qruplardır. Bu preparatlar mədə hüceyrələrində turşu istehsalını bloklayaraq qıcıqlanmanı azaldır. Qastritdə istifadə edilən proton pompa inhibitorları turşu ifrazını dayandırmaqla yanaşı, uzunmüddətli qoruma təmin edir.
Onların istifadəsi adətən səhər acqarına qəbul şəklində tövsiyə olunur. Bu dərmanlar düzgün istifadə edildikdə mədə divarında yaranan yanmanı və ağrını xeyli azaldır. Müalicə müddətində yağlı və turşulu qidalardan uzaq qalmaq, dərmanların effektini artırır. Qastrit üçün dərmanlar fərdi yanaşma tələb etdiyindən həkim nəzarətində seçilməlidir. Bu preparatların bəziləri uzun müddətli istifadə zamanı kalsium və maqnezium balansını da təsir edə bilər.
Ona görə də mütəmadi olaraq laborator nəzarət tövsiyə olunur. Dərman qəbul zamanı eyni saatlarda istifadə effektivlik baxımından önəmlidir. Turşu əleyhinə dərmanlar bəzi hallarda digər müalicələrlə birgə tətbiq edilir. Qastritin müalicəsində səhvlər nələrdir sualına ən çox rast gəlinən cavablardan biri dərmanların özbaşına və dozasız istifadəsidir. Bu dərmanlar həm xroniki, həm də kəskin hallarda əsas müalicə elementlərindəndir.
2. Bakterial infeksiyaya qarşı antibiotiklər
Qastrit bəzi hallarda bakterial infeksiyaların nəticəsi olaraq inkişaf edir və bu zaman antibiotiklər əsas müalicə vasitəsinə çevrilir. Ən çox rast gəlinən səbəb Helicobacter pylori və qastrit əlaqəsidir. Bu bakteriyanın mədəyə yerləşməsi, selikli qişanı zədələyərək iltihaba səbəb olur. Diaqnoz təsdiqləndikdən sonra adətən iki və ya daha çox antibiotikdən ibarət kombinasiyalı müalicə başlanılır. Qastritdə istifadə edilən antibiotiklər müəyyən bir müddət ərzində davamlı qəbul edilməlidir.
Əks halda bakteriya davamlılıq qazanaraq müalicəyə qarşı müqavimət göstərə bilər. Antibiotiklərdən sonra bəzən müvəqqəti yan təsirlər, xüsusilə ishal, halsızlıq və mədə narahatlığı müşahidə oluna bilər. Bu təsirlər müvəqqətidir və müalicə tamamlandıqda keçir. Müalicə prosesində eyni vaxtda probiotiklər də əlavə olunarsa, bağırsaq mikroflorası balansda saxlanıla bilər. Bəzi xəstələr mədə ağrısı və qastrit ilə yanaşı, bu müalicə zamanı şişkinlik və qaz da yaşaya bilər.
Həkimlər bu hallarda dərmanları qida ilə birlikdə qəbul etməyi tövsiyə edirlər. Antibiotiklər sabah-axşam dozası ilə təyin olunur və heç bir doza atlanmamalıdır. Müalicə minimum 7, maksimum 14 gün arasında dəyişə bilər. Qastritin müalicəsi neçə gün çəkir sualı, əsasən infeksiyanın şiddəti və müalicəyə reaksiyaya bağlıdır. Antibiotik kursu bitdikdən sonra yenidən testlər aparıla bilər. Müvəffəqiyyətli nəticə üçün həkimin bütün göstərişlərinə tam əməl olunmalıdır.
3. Ağrıkəsici və digər qıcıqlandırıcıların istifadəsinin dayandırılması
Qastrit zamanı mədə divarını zədələyən dərman və maddələrin qəbulu ciddi şəkildə məhdudlaşdırılmalıdır. Bu baxımdan ən çox diqqət çəkən dərman qruplarından biri qeyri-steroid iltihab əleyhinə preparatlardır. Xüsusilə aspirin, ibuprofen və naproksen kimi ağrıkəsicilər mədənin qoruyucu selikli təbəqəsini zəiflədərək iltihabın şiddətini artırır. Xəstələr bu dərmanlardan istifadə etməli olduqda, mütləq həkim nəzarətində qoruyucu preparatlarla birlikdə qəbul etməlidirlər.
Bundan əlavə, siqaret və spirt istifadəsi də mədə seliyini azaldaraq qıcıqlandırıcı təsir göstərir. Qastrit və stress əlaqəsi də unutulmamalıdır, çünki stressə qarşı istifadə olunan bəzi dərmanlar da mədə problemi yarada bilər. Qida əlavələri, xüsusilə turşu tərkibli içkilər və süni dadlandırıcılı məhsullar da eyni riskləri daşıya bilər. Hər bir qıcıqlandırıcı maddənin gündəlik həyatdan çıxarılması müalicənin effektivliyini artırır.
Bu tip maddələrin istifadəsi davam etdiyi müddətdə qastrit müalicəsi nəticə verməyə bilər. Qastrit və mədə turşusu balansının pozulmaması üçün bu faktorların nəzarətdə saxlanılması vacibdir. Xəstələr əvəzləyici ağrıkəsici seçimləri və alternativ üsulları həkimlə müzakirə etməlidirlər. Unutmayın ki, təhlükəsiz müalicə planı üçün hər bir dərman qəbulundan əvvəl mütəxəssis məsləhəti vacibdir.
4. Dəstəkləyici vitamin və mineral əlavələri
Qastrit bəzi hallarda vitamin və mineral çatışmazlıqları ilə müşayiət oluna bilər və bu zaman dəstəkləyici terapiya vacib hala gəlir. Xüsusilə B12 vitamini, dəmir, fol turşusu və maqnezium kimi maddələrin səviyyəsi mütəmadi yoxlanmalıdır. Xroniki qastrit nədir sualına cavab verərkən, onun mədə selik qatına uzunmüddətli zərər verdiyi və sorulma qabiliyyətini azaltdığı qeyd olunur.
B12 çatışmazlığı zamanı halsızlıq, dilin qızarması və sinir sistemi pozuntuları meydana çıxa bilər. Belə hallarda B12 inyeksiya və ya dilaltı həblər şəklində tətbiq olunur. Qastrit və halsızlıq halları əsasən bu çatışmazlıqla əlaqəlidir. Dəmir çatışmazlığı isə başgicəllənmə və dəri solğunluğu kimi əlamətlərlə özünü göstərə bilər. Bu hallarda dəmir preparatları həkimin təyin etdiyi dozada qəbul edilməlidir.
Mineral əlavələr təkcə qan göstəricilərini bərpa etmir, həm də ümumi orqanizm fəaliyyətini dəstəkləyir. Əlavələrin dozası və qəbul müddəti fərdi yanaşma tələb edir. Qida vasitəsilə bu vitaminlərin alınması mümkün olsa da, sorulma pozğunluğu varsa, əlavə preparatlar şərtdir. Qastritlə əlaqəli qidalar ilə yanaşı, bu cür əlavələr selikli qişanın bərpasını sürətləndirir.
5. Psixoloji gərginliyin azaldılması
Qastrit yalnız fiziki səbəblərlə deyil, psixoloji faktorlarla da sıx əlaqəlidir. Davamlı stres mədə turşusunun artmasına və iltihabın şiddətlənməsinə gətirib çıxara bilər. Qastrit və ürəkbulanma hallarının bəziləri məhz emosional gərginliklə bağlı inkişaf edir. Bu səbəbdən psixoloji yükün azaldılması müalicənin ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Relaxasiya texnikaları, nəfəs məşqləri, meditasiya və mütərəqqi əzələ boşaltma üsulları faydalı ola bilər.
Həmçinin, müntəzəm yuxu rejimi və sakit həyat ritmi mədə funksiyalarını tənzimləyir. Qastrit pəhrizi ilə birlikdə psixoloji rahatlıq təmin edilərsə, müalicə daha effektiv olur. Həkimlər stressə qarşı dərmanlar yerinə daha çox həyat tərzi dəyişikliklərini tövsiyə edirlər. Əgər zəruri olarsa, psixoloq və ya psixoterapevtlə məsləhətləşmək faydalı nəticələr verə bilər. Qastrit və qaz problemi də emosional gərginliklə daha çox özünü göstərir.
Bu hallarda emosional boşalma, danışmaq və dəstək almaq vacibdir. Uzunmüddətli narahatlıq və sosial təzyiq xəstəliyin gedişatını daha da ağırlaşdıra bilər. Qastritlə necə yaşamaq olar sualının cavablarından biri də daxili balansı qorumaqla mümkündür. Ailə və iş mühitindəki stress mənbələrinin müəyyən olunması və tənzimlənməsi müalicəyə paralel şəkildə getməlidir. Beləliklə, həyatın hər sahəsində psixoloji rahatlıq əldə etmək mədə sağlamlığının bərpasında mühüm rol oynayır.
Qastrit zamanı qidalanma necə olmalıdır?
Qastrit zamanı düzgün qidalanma, mədə divarının bərpası və narahatedici əlamətlərin azalması üçün əsas amillərdən biridir. Yediyimiz qidaların tərkibi, bişirilmə üsulu və qəbul vaxtı iltihabın artmasına və ya azalmasına bilavasitə təsir göstərir. Simptomların daha tez aradan qalxması üçün qıcıqlandırıcı qidalardan uzaq durmaq, mədəni qoruyan və həzmi asanlaşdıran qidaları gündəlik rasiona daxil etmək tövsiyə olunur. Aşağıda qastrit üçün faydalı və uzaq durulmalı məhsullar təqdim edilir.
Qastrit üçün faydalı qidalar
- Brokoli, yerkökü, balqabaq, ispanaq kimi yarpaqlı və aşağı turşulu tərəvəzlər
- Alma, banan, qovun, yaban mersini, çiyələk kimi təzə və asidik olmayan meyvələr
- Yulaf əzməsi, qarabaşaq, tam taxıllı çörək və düyü kimi liflə zəngin qidalar
- Qatıq, kefir, duzlu kələm kimi probiotik tərkibli təbii məhsullar
- Somon, sardina, hinduşka və toyuq döşü kimi az yağlı zülal mənbələri
- Zəncəfil, zərdəçal, kəklikotu, şüyüd kimi iltihab əleyhinə təsiri olan ədviyyatlar
- Çobanyastığı, biyan kökü və nanə çayı kimi sakitləşdirici bitki çayları
- Zoğal, alma və çuğundur suyu kimi təzyiqi artırmayan təbii içkilər
- Yüngül buğda sıyığı, bişmiş tərəvəz şorbaları, buxarda hazırlanmış qidalar
- Omeqa-3 ilə zəngin balıqlar və zeytun yağı kimi antioksidant təsirli yağlar
- Suda bişmiş və ya sobada hazırlanmış az yağlı, sadə yeməklər
- Kofeinsiz, qazsız və şəkərsiz içkilər
- Gün ərzində bol su içmək və maye qida qəbuluna üstünlük vermək
- Salatlarda istifadə olunan sirkənin az miqdarda və seyreltilmiş formada olması
Qastrit zamanı uzaq durulmalı qidalar
- Qızardılmış və çox yağlı yeməklər
- Şokolad, kakao və içlikli hazır şirniyyatlar
- Pomidor, portağal, limon, ananas kimi asidik meyvə və tərəvəzlər
- Qəhvə, enerji içkiləri və kofein tərkibli içkilər
- Siqaret və alkoqol (spirtli içkilər mədə seliyini zədələyir)
- Süd və bəzi süd məhsulları (bəzi insanlarda turşuluğu artırır)
- Emal olunmuş və qablaşdırılmış hazır məhsullar (kolbasa, cips, konserv)
- Süni dadlandırıcılar, qazlı içkilər və paketlənmiş meyvə suları
- İsti ədviyyatlar: istiot, acı bibər, köri və xardal
- Hazır souslar və mayonez, ketçup kimi qatqılı əlavələr
- Quru yeməklər və çox duzlu məhsullar
- Dondurulmuş fast-food məhsulları
- Acqarına şirin qidaların qəbulu
- Yeməkdən dərhal sonra çay və ya qazlı içki içmək
Qastrit haqqında tez-tez verilən suallar
Qastrit müalicə olunmazsa nə baş verə bilər?
Qastrit müalicə olunmazsa, zamanla mədə divarında daha ciddi zədələnmələrə və xora kimi ağırlaşmalara səbəb ola bilər. Uzunmüddətli iltihab bəzi hallarda mədə qanaxması və hüceyrə dəyişiklikləri ilə nəticələnə bilər. Qastrit müalicəsində hansı analizlər vacibdir sualının cavablandırılması bu fəsadların qarşısının alınmasında vacibdir.
Qastrit yoluxucudurmu?
Qastrit özü birbaşa yoluxucu olmasa da, onun bəzi formalarına səbəb olan bakteriyalar, xüsusilə Helicobacter pylori insandan insana keçə bilər. Bu infeksiya ilə təmasda olan şəxslərdə xəstəlik riski artır. Qastrit və ishal halları bəzən eyni vaxtda müşahidə oluna bilər və infeksion mənşəyə işarə edə bilər.
Qastrit mədə xorasına səbəb ola bilərmi?
Qastrit, xüsusilə uzun müddət müalicə olunmadıqda və selikli qişa ciddi şəkildə zədələndikdə, mədə xorasının inkişafına səbəb ola bilər. Bu halda ağrılar daha da şiddətlənə və qanaxmalar baş verə bilər. Qastrit üçün ən təsirli dərman hansıdır sualına cavab tapmaq bu fəsadların qarşısını almaq üçün vacibdir.
Qastrit üçün hansı həkimə müraciət etmək lazımdır?
Qastrit şikayətləri olan şəxs ilk növbədə terapevtə, daha sonra isə qastroenteroloqa müraciət etməlidir. Dəqiq diaqnoz üçün mütəxəssis tərəfindən endoskopik və laborator müayinələr aparılır. Qastrit olan şəxs necə qidalanmalıdır sualı da həkim nəzarətində cavablandırılmalıdır.
Qastrit üçün hansı dərmanlar istifadə olunur?
Qastrit müalicəsində turşu azaldan dərmanlar, qoruyucu vasitələr və lazım gələrsə, antibiotiklər istifadə olunur. Müalicə xəstəliyin formasına və səbəbinə uyğun şəkildə fərdiləşdirilməlidir. Reflüks və qastrit fərqi düzgün müalicə planı üçün dəqiq müəyyən edilməlidir.
Qastritdə antibiotik müalicəsi hər zaman lazımdırmı?
Qastrit yalnız bakterial mənşəli olduqda, xüsusilə Helicobacter pylori infeksiyası aşkarlandıqda antibiotiklə müalicə tələb edir. Əksər hallarda isə həyat tərzi və pəhriz dəyişiklikləri kifayət edir.
Qastrit zamanı hansı qidalar məsləhət görülmür?
Qastrit zamanı qazlı içkilər, kəskin ədviyyatlar, qızardılmış yeməklər, şokolad, alkoqol və turş meyvələr qidalanmadan çıxarılmalıdır. Bu qidalar mədə divarını qıcıqlandıraraq iltihabı daha da artırır. Qastrit pəhrizi düzgün tərtib olunmadıqda müalicə təsirsiz qala bilər.
Qastrit üçün ən yaxşı pəhriz nədir?
Qastrit üçün ideal pəhriz yüngül, turşusuz, buxarda bişmiş və asan həzm olunan qidalardan ibarət olmalıdır. Kiçik porsiyalarla tez-tez qidalanma tövsiyə olunur. Gastritlə əlaqəli qidalar düzgün seçildikdə əlamətlərin xeyli azalmasına səbəb ola bilər.
Qastrit ağrısı harada hiss olunur?
Qastrit zamanı ağrı adətən qarnın üst hissəsində, döş sümüyünün altında hiss olunur. Bu ağrılar yeyib-içdikdən sonra və ya acqarına daha da şiddətlənə bilər. Qastrit ağrıları necə yüngülləşdirilir sualına cavab olaraq pəhriz və dərman müalicəsi birlikdə tətbiq olunur.
Qastrit hansı yaşda daha çox görülür?
Qastrit hər yaşda müşahidə oluna bilər, lakin yetkinlərdə və yaşlı insanlarda daha çox rast gəlinir. Yaşla birlikdə mədə selikli qişasının bərpa qabiliyyəti zəifləyir. Səhər acqarına mədə yanması simptomu yaşlı pasiyentlərdə daha tez-tez müşahidə edilir.
Qastritin yaranmasına hansı vərdişlər səbəb olur?
Qastrit çox vaxt siqaret çəkmə, spirtli içki istifadəsi, nizamsız qidalanma və stress nəticəsində inkişaf edir. Ağrıkəsici dərmanların uzunmüddətli istifadəsi də mühüm risk faktorudur. Beləliklə, qastritə nə səbəb olur sualının cavabı şəxsi vərdişlərlə birbaşa əlaqəlidir.
Stress və əsəb gərginliyi qastritə səbəb ola bilərmi?
Qastrit bəzi hallarda psixoloji gərginlik və xroniki stres fonunda yarana bilər. Bu zaman turşuluq artır və mədə divarının müdafiə mexanizmləri zəifləyir. Qastrit və stress əlaqəsi klinik təcrübədə təsdiqlənmiş vacib amillərdən biridir.
Hamiləlik dövründə qastrit təhlükəlidirmi?
Qastrit hamiləlik dövründə hormonların təsiri və mexaniki təzyiqlə daha da pisləşə bilər. Bu vəziyyət ananın qidalanmasını və ümumi rifahını poza bilər. Qarnın üst hissəsində ağrı hamiləlik zamanı qastritlə əlaqəli ola bilər və diqqətlə qiymətləndirilməlidir.
Uşaqlarda qastrit müşahidə oluna bilərmi?
Qastrit uşaqlarda da müşahidə oluna bilər və əsas səbəblər arasında infeksiya, stress və bəzi qidalar yer alır. Uşaqlarda əlamətlər bəzən böyüklərə nisbətən daha fərqli təzahür edə bilər. Uşaqlarda qastrit əlamətləri və müalicəsi üçün uşaq qastroenteroloquna müraciət vacibdir.
Qastrit tamamilə sağalırmı?
Qastrit erkən mərhələdə aşkar olunarsa və səbəblər aradan qaldırılarsa, tamamilə sağala bilər. Xroniki formaları isə mütəmadi nəzarət və uyğun müalicə tələb edir.
Qastritin qarşısını almaq üçün nə etmək olar?
Qastrit riskini azaltmaq üçün balanslı qidalanma, siqaret və alkoqoldan uzaq durmaq, dərmanlardan düzgün istifadə vacibdir. Həmçinin stresslə mübarizə də önəmli profilaktik tədbirlərdəndir. Qastrit üçün məsləhətlər gündəlik həyatınıza tətbiq etdikdə effektlidir.
Antral qastrit nədir?
Qastrit mədənin çıxış hissəsi olan antrum bölgəsində lokalizasiya olunursa, bu “antral qastrit” adlanır. Bu növ, daha çox turşuluq və ağrı ilə müşayiət olunur. Qastrit zamanı mədə şişməsi bu tip hallarda da müşahidə oluna bilər.
Xroniki qastrit nədir?
Qastrit uzun müddət davam edən və təkrarlayan forma aldıqda, “xroniki qastrit” adlanır. Bu hal selikli qişada qalıcı dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Kəskin qastrit nədir?
Qastrit qısa zaman ərzində qəfildən başlayırsa və şiddətli simptomlarla müşahidə olunursa, bu “kəskin qastrit” sayılır. Qida zəhərlənməsi, dərman və ya spirt istifadəsi ilə tez-tez əlaqələndirilir. Kəskin qastrit müalicəsi adətən qısa müddətdə nəticə verir.
Qastrit üçün nə içə bilərəm?
Qastrit zamanı bitki çayları, ilıq su, duzsuz ayran və qazsız içkilər tövsiyə olunur. Turşulu içkilərdən, qəhvədən və qazlı sulardan uzaq durmaq vacibdir. Qastritə qarşı bitki çayları sakitləşdirici və qoruyucu təsir göstərə bilər.
Qastrit öz-özünə yox olurmu?
Qastrit bəzi hallarda qısa müddətli və yüngül formada keçə bilər, lakin əlamətlər davam edirsə, mütləq həkimə müraciət edilməlidir. Özbaşına keçməsi nadir hallarda müşahidə olunur və risklidir.
Qastrit ömür boyu davam edirmi?
Qastrit düzgün müalicə və nəzarətlə tam sağala bilər, lakin bəzi xroniki hallarda uzunmüddətli müşahidə tələb oluna bilər. Həyat tərzi dəyişiklikləri bu prosesi asanlaşdırır.
