Sinusit bir çox insanın gündəlik həyat keyfiyyətinə mənfi təsir edən, lakin tez-tez sadə bir soyuqdəymə kimi qəbul edilən ciddi bir sinus xəstəliyidir. Bu vəziyyət burnun tıxanması, baş ağrısı və sinusit əlaqəsi, üz ağrısı və təzyiq kimi narahatedici simptomlarla müşayiət oluna bilər. Sinusit nədir, hansı hallarda yaranır və sinusitə səbəb olan viruslar və ya allergiya və sinusit arasında hansı əlaqə var – bu suallar çoxlarının maraq dairəsindədir.
Bu yazıda sinusit əlamətləri, sinusit səbəbləri, sinusit diaqnozu, xroniki sinusit və kəskin sinusit kimi növlər, eləcə də sinus infeksiyası nəticəsində yarana biləcək sinusit komplikasiyaları haqqında ətraflı məlumat veriləcək. Həmçinin sinusit müalicəsi üçün tətbiq olunan üsullar, o cümlədən antibiotiklə sinusit müalicəsi, sinusitdə ev müalicəsi üsulları və sinusit əməliyyatı barədə faydalı tövsiyələr təqdim olunacaq.
Uşaqlarda sinusit, sinusit və nəfəs darlığı, sinusitdə yuxusuzluq, hətta sinusit və diş ağrısı kimi əlaqəli problemlər də məqalədə əhatə olunacaq. Əgər burun çəpəri əyriliyi və sinusit və ya sinusit və hava dəyişikliyi kimi vəziyyətlər sizi narahat edirsə, bu yazıda həm həkimə nə vaxt müraciət etməli olduğunuz, həm də sinusitdən qorunma yolları və sinusitdə qidalanma haqqında da dəyərli bilgilər tapacaqsınız.
Sinusit nədir və hansı növləri mövcuddur?
Sinusit burun boşluğu ətrafındakı sümük içi hava dolu boşluqların – yəni sinusların daxili səthini örtən toxumanın iltihabıdır. Bu boşluqlar normalda havanı nəmləndirmək, bədəni mikroblardan qorumaq və selik istehsalını təmin etmək funksiyasını yerinə yetirir. Ancaq sinus infeksiyası baş verdikdə, bu boşluqlarda şişmə və selik axınının tıxanması ilə nəticələnən iltihabi vəziyyət yaranır.
Bu xəstəlik həm uşaqlarda, həm də böyüklərdə müşahidə oluna bilər. Sinusitin müxtəlif formaları var və bu formalar davametmə müddətinə, səbəb olan mikroorqanizmlərə və klinik gedişə görə fərqləndirilir. Aşağıda sinusit növləri haqqında ətraflı məlumat verilir:
1. Kəskin sinusit
Kəskin sinusit adətən soyuqdəymə və ya virus mənşəli sinusit nəticəsində yaranır və simptomlar qəfil başlayır. Bu forma maksimum 4 həftə davam edir və burun axıntısı, burnun tıxanması, baş ağrısı kimi əlamətlərlə müşahidə olunur. Bəzən bakterial sinus infeksiyası da bu formaya səbəb ola bilər.
2. Subakut sinusit
Subakut sinusit — kəskin sinusitdən daha uzun sürür, lakin xroniki sinusit kimi davamlı deyil. Bu növ sinusit adətən 4-12 həftə ərzində simptomlarla davam edir və səbəbləri viruslar, bakteriyalar və ya allergik sinusit ola bilər. Müalicəsi zamanı burun spreyləri, duzlu su ilə sinus təmizləmə, bəzən isə antibiotiklə sinusit müalicəsi tələb oluna bilər.
3. Təkrarlanan kəskin sinusit
Kəskin sinusit bir ildə dörd və ya daha çox kəskin sinusit epizodunun yaşanması ilə xarakterizə olunur. Hər hücum ən az 1 həftə davam edir və müalicə edilməzsə xroniki sinusit riskini artırır. Təkrarlama səbəbləri arasında immun sistem zəifliyi, hava dəyişikliyi, burun içi iltihab və struktur pozğunluqlar göstərilə bilər.
4. Xroniki sinusit
Sinusit əlamətləri 12 həftədən çox davam edirsə, bu artıq xroniki sinusit hesab olunur. Bu formanın səbəbi yalnız infeksiya deyil, həm də burun polipləri, burun çəpəri əyriliyi, allergiya, sinusitdə yuxusuzluq, yorğunluq hissi kimi faktorlar ola bilər. Müalicəsi daha uzunmüddətli yanaşma tələb edir, bəzən sinusit əməliyyatı qaçılmaz olur.
5. Bakterial sinusit
Əgər sinus xəstəliyi 10 gündən artıq davam edir və ya əvvəlki simptomlar yaxşılaşıb sonradan daha pis vəziyyətə qayıdırsa, bakterial sinus infeksiyası ehtimal olunur. Əlamətlərə qanlı burun axıntısı, şiddətli baş ağrısı, yüksək hərarət və qoxu duyğusunda azalma daxildir. Bu zaman antibiotiklə sinusit müalicəsi əsasdır.
Sinusitin əsas səbəbləri hansılardır?
Sinusit bir çox insanın həyatında az və ya çox dərəcədə qarşılaşdığı geniş yayılmış bir sinus xəstəliyidir. Bu problemin yaranmasına səbəb olan amillər təkcə mikroblarla məhdudlaşmır; həm virus və bakteriyalar, həm də allergik reaksiyalar, anatomik problemlər və ətraf mühit təsirləri ilə əlaqəli ola bilər. Sinusit səbəbləri hər kəsdə fərqli şəkildə ortaya çıxsa da, bəzi ümumi faktorlar bu xəstəliyin əsas tetikleyiciləridir. Aşağıda sinusitə səbəb olan ən geniş yayılmış amillərə nəzər salaq.
- Virus və bakterial infeksiyalar
- Allergiyalar və immun sistem zəifliyi
- Anatomik problemlər və struktur qüsurlar
- Ətraf mühit faktorları və həyat tərzi
- Diş infeksiyaları və adenoid problemləri
Virus və bakterial infeksiyalar
Sinusit ən çox hallarda virus mənşəli infeksiyalar nəticəsində meydana gəlir. Bu infeksiyalar yuxarı tənəffüs yolları infeksiyası ilə birlikdə sinusların selikli qişasını zədələyir. Zədələnmiş toxumalarda virusların çoxalması sinus infeksiyası riskini artırır. Əgər viruslar bədəndən təmizlənməzsə, bakterial sinus infeksiyası inkişaf edə bilər. Bu zaman sinusit əlamətləri daha ağır və davamlı olur.
Baş ağrısı və sinusit arasında birbaşa əlaqə müşahidə olunur. İltihab artdıqca ənsə nahiyəsində ağırlıq və qoxu duyğusunda azalma baş verir. Bakterial mənşəli sinusitlərdə qanlı burun axıntısı da qeydə alınır. Bu cür hallarda mütləq həkimə müraciət edilməlidir. Bu infeksiyalar kəskin sinusit və ya xroniki sinusit formasında davam edə bilər.
Əgər vaxtında qarşısı alınmazsa, sinusit komplikasiyaları riski artır. Virus və bakteriyalara qarşı düzgün tədbir görülmədikdə sinusit müalicəsi daha çətin və uzun müddətli olur. Bu səbəbdən sinusitdən qorunma yolları arasında gigiyenik vərdişlər və immunitetin gücləndirilməsi mühüm yer tutur.
Allergiyalar və immun sistem zəifliyi
Sinusit tez-tez allergik reaksiyalar və immun sistemin zəifləməsi fonunda inkişaf edir. Allergik sinusit zamanı burun yollarında davamlı iltihab yaranır. Allergiya və sinusit arasında olan əlaqə, xüsusilə mövsümi tozcuqlar və kif göbələklərinə qarşı həssas insanlarda özünü göstərir. Belə şəxslərdə burun axıntısı, burnun tıxanması və üz ağrısı və təzyiq kimi şikayətlər artır. Sinusit və immun sistem zəifliyi hallarında isə orqanizm mikroblarla mübarizə aparmaqda çətinlik çəkir.
Bu zaman sinuslar iltihablanmağa daha meylli olur. Sinus xəstəliyi bu fonda daha tez xronikləşir. Uşaqlarda sinusit də tez-tez zəif immun sistemi ilə əlaqəli müşahidə olunur. Bəzi hallarda sinusit və nəfəs darlığı birlikdə meydana gəlir. Allergik mənşəli hallarda burun spreyləri tez-tez istifadə olunur, lakin bu müalicəyə deyil, səbəblərə qarşı tədbir görülməsini tələb edir.
İmmuniteti zəif olan şəxslər xroniki sinusit formasına daha çox meyllidir. Xüsusilə bakterial sinus infeksiyası bu zəiflikdən istifadə edərək orqanizmdə yayılır. Bu səbəblərlə mübarizə aparmaq üçün sinusitdə qidalanma və həyat tərzi mühüm rol oynayır. Nəticə olaraq, sinusit səbəbləri arasında allergiya və zəif immunitet geniş yer tutur.
Anatomik problemlər və struktur qüsurlar
Sinusit bir çox hallarda burun boşluğu anatomiyası ilə əlaqəli problemlər səbəbindən meydana gəlir. Burun çəpəri əyriliyi vəziyyəti sinus kanallarının normal şəkildə selik axınına imkan verməməsi ilə nəticələnir. Bu zaman sinuslarda hava axını pozulur və selik yığılıb qalır. Seliyin durğunluğu burun içi iltihab və infeksiya riski yaradır.
Poliplər və sinusit də burun daxilindəki toxuma böyümələrinin sinus keçidlərini bağlaması ilə əlaqədardır. Bu fiziki maneələr sinus təmizləmə üsulları ilə həll edilə bilmədikdə xroniki sinusit riski artır. Qoxu duyğusunda azalma da bu səbəblərlə meydana çıxa bilər. Bu tip hallarda çox zaman sinusit diaqnozu üçün endoskopik müayinəyə ehtiyac olur.
Əgər anatomik problem aradan qaldırılmasa, inhalyasiya ilə sinusit müalicəsi və ya digər konservativ yanaşmalar təsirsiz qalır. Nəticədə sinusit əməliyyatı vacib olur. Uşaqlarda isə adenoid böyüməsi buna bənzər mexanizmlə sinusların tıxanmasına səbəb ola bilər. Anatomik səbəblərin vaxtında aşkarlanması üçün həkimə nə vaxt müraciət etməli olduğunun fərqində olmaq vacibdir.
Ətraf mühit faktorları və həyat tərzi
Sinusit təkcə orqanizmə aid səbəblərlə deyil, həm də yaşadığımız mühit və həyat tərzi ilə sıx əlaqəlidir. Sinusit və hava dəyişikliyi, xüsusilə kəskin temperatur fərqləri olan bölgələrdə daha çox müşahidə olunur. Siqaret tüstüsü havada olan kimyəvi buxarlar və tozlar iltihabi burun xəstəlikləri ilə yanaşı sinus xəstəliyi riskini də artırır. Uzun müddət çirklənmiş hava ilə təmasda qalmaq sinusit səbəbləri arasında ön sıradadır.
Yaş saçlarla soyuq havada qalmaq sinusu soyudur və seliyin qalınlaşmasına səbəb olur. Bu da burnun tıxanması və sinus infeksiyası üçün uyğun şərait yaradır. Üzgüçülər üçün isə xlorlu su ilə təmas sinusların qıcıqlanmasına səbəb ola bilər. Su ilə bağlı digər hallarda da virus mənşəli sinusit riski artır.
Tez-tez hava səyahəti edənlər təzyiq dəyişikliyi səbəbindən sinuslarında narahatlıq hiss edə bilər. Bəzi hallarda bu sinusitdə qulaq tutulması ilə nəticələnə bilər. Sinusit əlamətləri həyat tərzinə bağlı olaraq dəyişə bilər. Bu səbəblərlə qarşılaşmamaq üçün sinusitdən qorunma yolları və düzgün mühit seçimi vacibdir.
Diş infeksiyaları və adenoid problemləri
Sinusit bəzi hallarda ağız və diş sağlamlığı ilə birbaşa əlaqəlidir. Xüsusilə üst çənədəki diş infeksiyası yaxınlıqdakı sinus boşluğuna yayılaraq bakterial sinus infeksiyası yarada bilər. Bu tip hallar çox zaman sinusit və diş ağrısı kimi qarışıq simptomlarla ortaya çıxır. İnfeksiya sinusların iltihabına səbəb olaraq baş ağrısı və sinusit vəziyyətini ağırlaşdırır.
Digər səbəblər arasında uşaqlarda sinusit hallarında tez-tez rast gəlinən adenoid böyüməsi xüsusi yer tutur. Bu vəziyyətdə burun arxası bağlandığından burnun axması və boğaz axıntısı artır. Nəticədə sinus təmizləmə üsulları ilə belə əlamətləri azaltmaq çətinləşir. Sinusitdə ev müalicəsi üsulları bu tip hallarda əhəmiyyətli nəticə verməyə bilər. Sinusit diaqnozu bu kimi səbəblərdə mütləq radioloji üsullarla təsdiqlənməlidir.
Əks halda xroniki sinusit inkişaf edə bilər. Bu hallarda sinusit əlamətləri davamlı olur və gecələr daha da şiddətlənə bilər. Bu səbəblərin vaxtında aşkarlanması sinusit müalicəsi üçün ilk addımdır. Həm burun boşluğu anatomiyası, həm də ağız sağlamlığı sinuslara təsir edən mühüm sahələrdəndir. Bunların qarşısı alınmadıqda sinusit komplikasiyaları ortaya çıxa bilər.
Sinusit hansı əlamətlərlə özünü göstərir?
Sinusit müxtəlif səbəblərə bağlı olaraq meydana gələn və insanın həyat keyfiyyətinə mənfi təsir edən bir sinus xəstəliyidir. Bu vəziyyətin əlamətləri fərdin yaşına, immun sisteminə və sinusitin növünə görə dəyişə bilər. Kəskin sinusit zamanı əlamətlər daha güclü və qısa müddətli ola bilərkən, xroniki sinusit halında simptomlar uzun müddət davam edir və daha zəif hiss oluna bilər. Aşağıda sinusit əlamətləri sıralanmışdır:
- Burnun tıxanması
- Burun axıntısı
- Qalın və rəngli selik ifrazı
- Baş ağrısı və sinusit
- Üz ağrısı və təzyiq
- Qoxu duyğusunda azalma
- Boğaz axıntısı
- Qulaqda təzyiq və dolğunluq
- Qanlı burun axıntısı
- Ağızdan pis qoxu
- Yorğunluq və halsızlıq
- Qızdırma
- Öskürək (xüsusilə gecə artan)
- Diş ağrısı və üst çənədə narahatlıq
- Sinusitdə yuxusuzluq və yuxu pozğunluğu
Sinusit necə diaqnoz edilir?
Sinusit həm kəskin, həm də xroniki formalarda ortaya çıxa bilən və müxtəlif diaqnostik üsullarla müəyyən edilən bir sinus xəstəliyidir. Doğru sinusit diaqnozu müalicənin uğurlu olması üçün əsas şərtdir. Sinusit əlamətləri digər yuxarı tənəffüs yolları infeksiyası ilə qarışa bildiyindən, diaqnozun dəqiqliyi vacibdir. Aşağıda sinus infeksiyası şübhəsi olan hallarda istifadə edilən əsas diaqnostik üsullara nəzər salınır.
1. Fiziki müayinə və simptomların qiymətləndirilməsi
Sinusit şübhəsi ilə həkimə müraciət edən şəxslər ilk olaraq fiziki müayinədən keçirilir. Bu mərhələdə burnun tıxanması, boğaz axıntısı, qoxu duyğusunda azalma, üz ağrısı və təzyiq kimi şikayətlər əsas götürülür. Kəskin sinusit diaqnozu üçün həkim simptomların virus və ya bakterial mənşəli olub-olmadığını dəyərləndirir. Həkimlər bu məqsədlə əsas və köməkçi klinik meyarlardan istifadə edirlər. Əgər xəstədə qalın burun axıntısı, qızdırma və baş ağrısı və sinusit kimi 2 əsas əlamət və bir neçə əlavə simptom varsa, klinik diaqnoz qoyula bilər.
Bu metod sinusit diaqnozu üçün ilk addımdır və çox zaman digər görüntüləmə üsullarına ehtiyac qalmaz. Xüsusilə antibiotiklə sinusit müalicəsi qərarı verilərkən bu qiymətləndirmə mühüm rol oynayır. Əgər simptomlar xroniki sinusit xarakteri daşıyırsa, əlavə müayinələr tələb olunur. Nəticəyə əsasən daha detallı diaqnostik üsullara keçilir.
2. Burun endoskopiyası
Sinusit şübhəsini dəqiqləşdirmək və sinusların daxili görüntüsünü almaq üçün burun endoskopiyası tətbiq olunur. Bu prosedur zamanı nazik, elastik və işıqlı bir cihaz burun dəliklərindən daxil edilərək burun boşluğu anatomiyası araşdırılır. Bu üsul vasitəsilə burun içi iltihab, poliplər və sinusit, selik yığıntıları və digər anatomik dəyişikliklər birbaşa müşahidə olunur. Xüsusilə xroniki sinusit hallarının diaqnostikasında endoskopiya geniş istifadə olunur.
Bu üsul həm də sinusit və diş ağrısı, sinusitdə qulaq tutulması və sinusit komplikasiyaları kimi problemlərin mənbəyini müəyyən etməyə kömək edir. Bu görüntüləmə üsulu həm də sinusit əməliyyatı qərarının verilməsində rol oynayır. Sinusit əlamətləri mütəmadi və davamlı olduqda bu müayinə qaçılmaz olur.
3. Kompüter tomoqrafiyası (KT)
Sinusit diaqnozunun dəqiqləşdirilməsində ən effektiv üsullardan biri kompüter tomoqrafiyası (KT) müayinəsidir. Bu üsulla sinusların strukturu detallı şəkildə görüntülənir və sinus infeksiyası nəticəsində yaranmış selik qalınlaşması, hava-maye səviyyələri və iltihabi dəyişikliklər aydın görünür. Xüsusilə xroniki sinusit və təkrarlayan sinusit hallarının səbəblərini müəyyən etmək üçün KT vacibdir.
Bu görüntüləmə zamanı sinusların içindəki dəyişikliklər 3D formatda qiymətləndirilir. Əgər burun çəpəri əyriliyi və sinusit şübhəsi varsa, bu da KT ilə təsdiqlənə bilər. KT görüntüləri sinusit diaqnozu üçün təkbaşına kifayət etməsə də, sinusit müalicəsi planlaşdırılmasında böyük rol oynayır. Tomoqrafiya zamanı müşahidə edilən qalınlaşmalar inhalyasiya ilə sinusit müalicəsi və digər yanaşmaların seçilməsinə təsir edir.
4. Laborator testlər və iltihab göstəriciləri
Sinusit əlamətləri bəzən klinik müayinələrə baxmayaraq dəqiq diaqnoz qoymağa imkan vermir. Bu zaman qan analizləri ilə bakterial sinus infeksiyası olub-olmadığı araşdırılır. CRP, ESR kimi iltihab göstəriciləri yüksəlibsə, infeksiyanın bakterial mənşəli olduğu düşünülə bilər. Bu, xüsusilə antibiotiklə sinusit müalicəsi qərarlarında önəmli amildir. Nadir hallarda biopsiya və ya burun çubuğu nümunələri də götürülə bilər.
Bu nümunələr mikroskopik şəkildə analiz olunur və mikroorqanizmlərin növü müəyyən edilir. Allergik sinusit şübhəsi varsa, allergiya testləri ilə təsdiqlənə bilər. Laborator analizlər, əsasən sinusit və immun sistem zəifliyi hallarının araşdırılmasında faydalıdır. Bu üsullar hər zaman istifadə edilməsə də, kompleks hallarda diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün əvəzolunmazdır.
Sinusit müalicəsi necə aparılır?
Sinus problemi səbəbindən və şiddətindən asılı olaraq fərqli müalicə üsulları tələb edən kompleks bir haldır. Bu xəstəlik həm yüngül, həm də ağır formada baş verə bilər və hər vəziyyət fərdi yanaşma tələb edir. Müalicənin əsas məqsədi tıxanmış sinus yollarını açmaq, infeksiyanı aradan qaldırmaq və nəfəs almağı asanlaşdırmaqdır. Bu mərhələdə həm dərman terapiyası, həm də müasir tibbi prosedurlar tətbiq oluna bilər.
- Dərman preparatları ilə müalicə
- Burun daxilinə tətbiq olunan preparatlar
- İnyeksiya və sistemik terapiyalar
- Endoskopik sinus əməliyyatı
- Balon sinoplastika üsulu
1. Dərman preparatları ilə müalicə
Sinusit əlamətlərin yüngülləşdirilməsi və infeksiyanın qarşısının alınması üçün müxtəlif dərmanlarla müalicə oluna bilər. İlk mərhələdə həkimlər adətən ağrıkəsici və iltihabəleyhinə preparatları təyin edirlər. Bu dərmanlar xəstədə olan təzyiq, ağrı və qızdırma kimi simptomları azaltmaq üçün istifadə edilir. Əgər iltihab bakterial mənşəlidirsə, həkim geniş spektrli antibiotiklər tövsiyə edə bilər. Antibiotiklərin istifadəsi yalnız lazım gəldikdə və təyin olunmuş dozada aparılmalıdır.
Allergik səbəbli sinusitdə antihistaminiklərdən də istifadə oluna bilər. Bütün dərmanlar yalnız mütəxəssis nəzarətində və fərdi vəziyyətə uyğun təyin edilməlidir. Müalicə zamanı əks təsirlərin qarşısını almaq üçün dozaya və tətbiq müddətinə ciddi əməl edilməlidir. Qısa müddətli müalicələrə cavab alınmazsa, əlavə müayinələr aparılmalıdır. Nəticə olaraq, dərmanlarla müalicə düzgün yanaşma olduqda, əlamətləri əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.
2. Burun daxilinə tətbiq olunan preparatlar
Sinusit burun daxilinə tətbiq olunan dərmanlar vasitəsilə də effektiv şəkildə müalicə edilə bilər. Bu məqsədlə istifadə olunan nazal spreylər burun boşluğunda şişi və iltihabı azaldır. Xüsusilə kortikosteroid əsaslı burun spreyləri selikli qişanın bərpasını sürətləndirir. Bu preparatlar eyni zamanda burun axıntısını və tıxanıqlığı azaldır. Spreylər müntəzəm istifadə edildikdə sinus boşluqları daha rahat təmizlənir. Allergik hallarda bu spreylər çox zaman əsas müalicə vasitəsi kimi seçilir.
Dekonjestant tərkibli bəzi spreylər də müvəqqəti rahatlıq təmin edə bilər. Lakin bu spreylər uzun müddət istifadə olunmamalıdır. İstifadədən əvvəl burun yuyulması tövsiyə edilir ki, dərman daha yaxşı sorulsun. Spreylər yalnız həkim tövsiyəsi ilə və düzgün texnika ilə istifadə olunmalıdır. Özbaşına və uzunmüddətli istifadə müalicənin effektivliyini azalda bilər.
3. İnyeksiya və sistemik terapiyalar
Sinusit bəzi hallarda ağızdan və ya burun yolu ilə qəbul edilən dərmanlarla nəzarət altına alınmırsa, inyeksiya ilə müalicəyə ehtiyac duyula bilər. Bu halda kortikosteroid inyeksiyaları orqanizmdə güclü iltihab əleyhinə təsir yaradır. Sistemik terapiyalar adətən ağır və davamlı sinus hallarında tətbiq olunur. Həkim nəzarətində aparılan bu prosedurlar iltihabı azaltmaq və əlamətləri yüngülləşdirmək üçün effektivdir. İntravenoz antibiotiklər isə xəstəxana şəraitində tətbiq olunan müalicə növüdür. Bu, infeksiya orqanizmdə yayılmışsa və şiddətlidirsə, üstünlük verilən yanaşmadır.
Eyni zamanda immun sistemi zəif olan xəstələrdə bu terapiya daha çox istifadə edilir. Allergiyaya bağlı sinus problemlərində isə bəzən immunoterapiya inyeksiyaları təyin olunur. Bu inyeksiyalar müəyyən dövrlərlə təkrarlanaraq bədənin allergenlərə həssaslığını azaldır. Bəzi hallarda həkim tərəfindən qısa müddətli steroid həbləri də sistemik şəkildə tətbiq edilir. Bu yanaşma xəstənin əlamətlərinin ciddiliyindən asılı olaraq fərqlənə bilər. İnyeksiya və sistemik müalicə ancaq tibbi göstəriş əsasında aparılmalıdır.
4. Endoskopik sinus əməliyyatı
Sinusit uzun müddətli dərman müalicəsinə cavab vermədikdə və simptomlar davam etdikdə cərrahi müdaxilə tələb edə bilər. Bu hallarda ən çox istifadə olunan üsul endoskopik sinus əməliyyatıdır. Bu prosedur burun boşluğu daxilindən xüsusi cihazlarla həyata keçirilir. Əməliyyat zamanı iltihaba səbəb olan toxumalar, poliplər və ya tıxanmış yollar təmizlənir. Burun daxilinə kəsiksiz daxil olunduğu üçün xarici çapıq izi qalmır. Əməliyyat minimal invaziv olsa da, bərpa müddəti fərqli ola bilər.
Prosedurdan sonra qısa müddətli istirahət və burun baxımı vacibdir. Əməliyyat ağırlaşmış və ya anatomik problemlərlə müşayiət olunan hallarda üstünlük təşkil edir. Bu müalicə üsulu təkrarlayan simptomların qarşısını almaqda olduqca təsirlidir. Əgər burun daxilində quruluş pozğunluğu varsa, əməliyyatla düzəlişlər aparıla bilər. Endoskopik yanaşma sinusların daha effektiv drenajına imkan yaradır. Əməliyyat qərarı yalnız mütəxəssis tərəfindən verilə bilər. Ən yaxşı nəticə üçün əvvəlcədən KT və endoskopiya ilə dəqiq diaqnoz qoyulmalıdır.
5. Balon sinoplastika üsulu
Sinusit ən az invaziv cərrahi üsullardan biri olan balon sinoplastika ilə də müalicə edilə bilər. Bu metod sinus boşluqlarını genişləndirmək və tıxanmış keçidləri açmaq üçün tətbiq olunur. Xüsusi hazırlanmış balon cihazı sinus keçidinə yerləşdirilir. Daha sonra balon şişirilərək tıxanıqlıq aradan qaldırılır. Bu prosedur toxumalara zərər vermədən həyata keçirilir. Ən böyük üstünlüyü qanaxma və ağrı kimi risklərin az olmasıdır. Xəstə çox zaman prosedurdan dərhal sonra evə buraxılır.
Növbəti gün gündəlik fəaliyyətlərinə qayıtmaq mümkündür. Burun içi strukturlar qorunduğu üçün təbii anatomik quruluş saxlanılır. Bu müalicə üsulu alın, burun və yanaq bölgəsindəki sinuslara uyğun sayılır. Prosedurun uğuru düzgün xəstə seçimi ilə birbaşa əlaqəlidir. Əgər polip və ya infeksiya varsa, əvvəlcə onların aradan qaldırılması tələb oluna bilər. Beləliklə, balon sinoplastika daha yüngül sinus hallarında müasir alternativ kimi istifadə olunur.
Evdə sinusitə qarşı hansı tədbirlər görülə bilər?
Sinus şikayətləri çox zaman yüngül başlayır və düzgün yanaşma ilə ev şəraitində yüngülləşdirilə bilər. Əsas məqsəd iltihabın qarşısını almaq, hava yollarını açmaq və rahat nəfəs almağı təmin etməkdir. Bunun üçün təbii üsullar, buxar terapiyaları və dəstəkləyici qayğı metodları effektiv hesab olunur. Aşağıda ev şəraitində tətbiq edilə biləcək praktik yanaşmalar təqdim olunur.
- İsti buxarla nəfəs alma
- Duzlu su ilə burun yuma
- Təbii bitkilərlə dəstək
- Maye qəbulu və rütubət balansı
- Üzə isti kompres tətbiqi
1. İsti buxarla nəfəs alma
Sinusit ev şəraitində isti buxar ilə tətbiq edilən inhalyasiya vasitəsilə yüngülləşdirilə bilər. Bu üsul sinus kanallarının açılmasına və nəfəs almanın asanlaşmasına kömək edir. İsti su buxarı burun yollarını nəm saxlayır və qatı seliyin yumşalmasını təmin edir. Bir qaba isti su tökülərək baş üzərinə dəsmal örtülüb dərin nəfəs alındıqda daha effektiv nəticə alınır. Buxara bir neçə damcı efir yağı (məsələn, nanə və ya okalipt) əlavə etmək rahatlaşdırıcı təsiri artırır. Gündə 2-3 dəfə təkrarlanması iltihabın azaldılmasına kömək edə bilər.
Xüsusilə səhərlər və yatmazdan əvvəl tətbiq olunduqda gecə rahat yatmağa şərait yaradır. Allergiyası olan şəxslər bu üsulu diqqətlə tətbiq etməlidirlər. Uşaqlarda buxar inhalyasiyası zamanı mütləq valideyn nəzarəti tələb olunur. İnhalyasiya dərmansız rahatlama metodlarından biri kimi geniş istifadə olunur. Bu texnika həm də boğazda quruluq və qıcıqlanmanı azaldır. Prosedur zamanı dərin və yavaş nəfəs almağa diqqət edilməlidir. Beləliklə, nu üsul sinuslar üçün sadə, lakin təsirli dəstək metodudur.
2. Duzlu su ilə burun yuma
Sinusit təbii duzlu su ilə aparılan burun yuma proseduru ilə evdə rahatlaşdırıla bilər. Bu üsul seliyin təmizlənməsini və tıxanıqlığın azalmasını təmin edir. Burun boşluğuna axıdılan steril şoran məhlul sekresiyanı yuyur və burun daxili mikrobların azalmasına şərait yaradır. Apteklərdə satılan hazır məhlullar və ya evdə hazırlanmış duzlu su ilə həyata keçirilə bilər. Hazırlanarkən qaynadılmış suya az miqdarda dəniz duzu əlavə olunmalıdır. Bu yuma metodu səhərlər və yatmazdan əvvəl tətbiq edildikdə daha yaxşı nəticə verir.
Gün ərzində bir neçə dəfə təkrarlandıqda burun boşluğunda quruluğun qarşısını alır. Bu prosedur allergiyadan qaynaqlanan narahatlıqlarda da faydalıdır. Duzlu su nazik toxumaya zərər vermədiyi üçün təhlükəsizdir. Uşaqlarda və həssas şəxslərdə yumşaq axımlı şpris və ya xüsusi burun qabları ilə həyata keçirilə bilər. Nəfəs alma rahatlaşır və infeksiya riski azalır. Bəzən profilaktik məqsədlə sağlam insanlarda da istifadə edilir. Dərmansız və ucuz müalicə üsulu kimi geniş yayılıb.
3. Təbii bitkilərlə dəstək
Sinusit təbii bitkilər və onların ekstraktları ilə dəstəklənərək daha yüngül şəkildə keçə bilər. Sarımsaq, zəncəfil və bal kimi komponentlər antimikrob və immun gücləndirici təsirə malikdir. Bu maddələr çay şəklində və ya qarışıq olaraq qəbul edilə bilər. Zəncəfili isti suya əlavə edib limon və bal ilə birləşdirmək çox təsirlidir. Sarımsaq isə çiy şəkildə və ya yeməklərlə qəbul edilə bilər. Bu bitkilər bədənin özünü bərpa etmə qabiliyyətini artırır. Xroniki sinus hallarında bu üsullar uzunmüddətli dəstək kimi istifadə olunur.
Balın boğaz sakitləşdirici xüsusiyyəti əlavə üstünlük yaradır. Ədviyyatlı bitkilərin istifadəsi seliyin axmasına da yardımçı olur. Təbii üsullar dərman müalicəsi ilə yanaşı dəstəkləyici ola bilər. Hər hansı allergik reaksiya riski varsa, istifadə etmədən öncə məsləhətləşmək vacibdir. Bu bitkilər müntəzəm qəbul edildikdə orqanizmdə müdafiə reaksiyasını artırır. Qida rasionuna əlavə edilərək gündəlik tətbiqi asan və faydalıdır.
4. Maye qəbulu və rütubət balansı
Sinusit bədəndə maye çatışmazlığı olduqda daha kəskin hiss oluna bilər. Kifayət qədər su içmək seliyin durulaşmasına və çıxışının asanlaşmasına səbəb olur. Maye qəbulu eyni zamanda toksinlərin orqanizmdən atılmasına dəstək verir. Gündə ən azı 8 stəkan su içmək tövsiyə olunur. Şəkərsiz ilıq çaylar və təbii meyvə suları da faydalıdır. Eyni zamanda evdə rütubət səviyyəsinin qorunması vacibdir. Quru hava burun yollarını və sinusları qıcıqlandıra bilər.
Bu səbəblə hava nəmləndirici cihazlardan istifadə tövsiyə olunur. Qış aylarında radiatorlarla isidilən otaqlar daha çox quruluq yaradır. Rütubətin optimal səviyyədə saxlanması nəfəs yollarının sağlamlığı üçün önəmlidir. Bəzi insanlar duz lampalarından və ya bitki yerləşdirilmiş otaqlardan fayda görür. Maye balansı ümumi sağlamlığın qorunmasında əsas amillərdəndir. Gündəlik maye qəbulu ilə bərabər bədən temperaturunun da tənzimlənməsi təmin olunur.
5. Üzə isti kompres tətbiqi
Sinusit alın, burun və yanaq bölgəsinə isti kompres tətbiqi ilə rahatlaşdırıla bilər. İsti kompres qan dövranını artıraraq toxumalarda oksigenlənməni gücləndirir. Bu, sinirlərdəki gərginliyi azaldır və ağrını yüngülləşdirir. Kompres üçün yumşaq parça isti suda isladılıb burun və gözətrafı bölgəyə qoyulur. Prosedur 10-15 dəqiqə ərzində gündə bir neçə dəfə təkrar edilə bilər. Xüsusilə səhərlər oyandıqdan sonra və yatmazdan əvvəl tətbiqi faydalıdır.
İltihabın azaldılması və sinusların boşalması üçün istilik effektlidir. Burun axıntısının aktivləşməsinə də yardım göstərir. İsti kompres boğazda da rahatlıq yarada bilər. Qızdırması olan şəxslər bu üsulu istifadə etməməlidir. Kompresin temperaturu çox isti olmamalı, dərini yandırmamalıdır. Bu üsul dərmansız rahatlama və ağrının azaldılması üçün əlverişlidir.
Sinusitin qarşısını almaq üçün hansı tədbirlər görülməlidir?
Sinusit əksər hallarda düzgün gigiyena və həyat tərzi dəyişiklikləri ilə qarşısı alına bilən bir sağlamlıq problemidir. Bunun üçün əsas məqsəd burun boşluqlarının sağlam saxlanması, infeksiya və allergik reaksiyaların minimuma endirilməsidir. Müntəzəm vərdişlər və bəzi qoruyucu tədbirlər bu vəziyyətin yaranma riskini xeyli azalda bilər. Aşağıda sinusitə qarşı profilaktik tədbirlər ümumi şəkildə sıralanmışdır:
- Əlləri tez-tez sabunla yumaq
- Soyuqdəymədən qorunmaq üçün mövsümi peyvəndlərdən istifadə
- Qapalı məkanlarda havalandırma sistemlərinə diqqət etmək
- Gün ərzində kifayət qədər su içmək
- Allergiya yaradan maddələrdən uzaq durmaq
- Burun boşluqlarını təmiz və nəmli saxlamaq
- Quru havalı mühitlərdə nəmləndirici cihazlardan istifadə etmək
- Siqaret tüstüsündən və tozlu mühitlərdən uzaq durmaq
- İmmuniteti gücləndirən qidalarla qidalanmaq
- Mütəmadi fiziki aktivliklə məşğul olmaq
- Qripli və ya infeksiyalı insanlarla yaxın təmasdan qaçmaq
- Yuxu rejiminə və istirahətə diqqət yetirmək
- Burun gigiyenasını qorumaq üçün duzlu su ilə mütəmadi yuma tətbiq etmək
Sinusit haqqında tez-tez verilən suallar
Sinusit nə qədər müddətə davam edə bilər?
Sinusit yaranma səbəbinə görə bir neçə gündən həftələrə qədər davam edə bilər. Qrip sonrası sinusit hallarında bu müddət adətən 10-14 gün arasında dəyişir.
Sinusit özü-özünə keçə bilərmi?
Sinusit yüngül hallarda əlavə müdaxilə olmadan da keçə bilər. Xüsusilə sinusitə səbəb olan viruslar nəticəsində yaranan kəskin formalar öz-özünə sağala bilər.
Sinusit allergiya ilə əlaqəli ola bilərmi?
Sinusit allergik burun iltihabları ilə sıx əlaqəli ola bilər. Allergiya burun yollarının şişməsinə səbəb olaraq sinusların tıxanmasına və iltihablanmasına yol aça bilər.
Uşaqlarda sinusit necə fərqlənir?
Sinusit uşaqlarda böyüklərə nisbətən daha qeyri-spesifik əlamətlərlə müşahidə oluna bilər. Xroniki burun axıntısı, gecə öskürəyi və iştahasızlıq kimi əlamətlər ön planda ola bilər.
Hər sinusit halında antibiotik istifadə edilməlidirmi?
Sinusit əksər hallarda virus mənşəli olduğundan antibiotik istifadəsi həmişə lazım olmur. Antibiotik yalnız bakterial mənşə şübhəsi varsa təyin edilir.
Sinusit əlamətləri hansı digər xəstəliklərlə qarışa bilər?
Sinusit simptomlarına görə tez-tez soyuqdəymə, allergiya və ya miqren ilə qarışdırıla bilər. Burun tıxanıqlığı və baş ağrısı bu hallar üçün ortaq əlamətlərdir.
Burun axıntısının rəngi sinusit haqqında nə deyə bilər?
Sinusit zamanı axıntının rəngi infeksiyanın xarakterini göstərə bilər. Sarı və ya yaşıl rəngli axıntı bakterial proses ehtimalını artırır.
Kronik sinusit nə zaman diaqnoz edilir?
Sinusit 12 həftədən uzun müddət davam edən simptomlarla müşayiət olunursa, xroniki olaraq qiymətləndirilir. Bu vəziyyətdə ətraflı müayinə və görüntüləmə üsulları tələb olunur.
Sinusitlə bağlı hansı müayinə üsulları daha doğrudur?
Sinusit burun endoskopiyası və kompüter tomoqrafiyası ilə dəqiq diaqnoz oluna bilər. Eyni zamanda sinus yuyulması proseduru da həm müayinə, həm də rahatlama məqsədilə istifadə olunur.
Sinusit təkrarlayıcı hal alarsa nə etmək lazımdır?
Sinusit təkrarlanan hal aldıqda səbəblər dərinləşdirilməli və allergiya, anatomik problemlər araşdırılmalıdır. Geniş spektrli diaqnostika və fərdi müalicə planı tələb olunur.
Evdə istifadə edilə bilən üsullar həqiqətən təsir edirmi?
Sinusit erkən mərhələdədirsə, evdə tətbiq edilən buxar, isti kompres və duzlu su ilə burun təmizliyi simptomları yüngülləşdirə bilər. Bu üsullar xüsusilə nəfəs almağı asanlaşdırır və seliyin çıxmasına kömək edir.
Sinusit ağrısı harada təsir edir?
Sinusit baş, alın, yanaq və gözətrafı bölgələrdə təzyiq və ağrı hissi ilə özünü göstərə bilər. Bu bölgələrdə artan gərginlik və yorğunluq hissi ümumi narahatlıq yarada bilər.
Sinusit müalicə olunmasa nə olar?
Sinusit müalicə edilməzsə, infeksiyanın yayıldığı və ciddi fəsadlar verdiyi hallara səbəb ola bilər. Beyin, göz və qulaqla əlaqəli infeksiyalar yaranma riski daşıyır.
