İltihabı bel ağrısı.
Ankilozan spondilit nədir?
Ankilozan spondilitin simptomları və müalicəsi nələrdir?
Xalq arasında onurğa və ya bel revmatizması kimi tanınan ankilozlaşan spondiloartrit adətən gənc yaşlarda baş verir; Bu, onurğa sütununu və onurğa ilə bud sümükləri arasında yerləşən çanaq oynaqlarına təsir edən ağrılı, iltihablı bir revmatizma növüdür. İltihab nəticəsində oma-qalça oynaqlarının ara məsafəsinin daralması və bitişməsi baş verir.
Xəstəliyin zaman keçdikcə irəliləməsi ilə bütün onurğa boyunca təsirini göstərə bilər. Xəstənin omba, onurğa, diz, topuq və digər oynaqlarında, xüsusən də bel nahiyəsində də iltihab yarana bilər və buna uyğun olaraq hərəkət məhdudiyyətləri müşahidə edilir. Onurğanın aşağı hissəsindən başlayaraq boyun nahiyəsinə qədər bütün disk kənarlarında və bağlarında iltihab, sonra isə sümükləşmə baş verir.
Nəticədə onurğanın yuxarı hissəsində ön əyrilik yaranır. Həyat keyfiyyətini aşağı salan bu xəstəliyin gedişatı və şiddəti insandan insana dəyişir. Xəstələrin əksəriyyəti həyatlarını təkbaşına davam etdirə bilsələr də, irəliləmiş xəstəliyi olan bir qrup xəstədə onurğanın hərəkəti tamamilə məhdudlaşdırıla bilər.
Çox vaxt bu xəstəlik disk yırtığı və osteoporoz ilə qarışdırılır.
Ankilozlaşan spondiloartritin əlamətləri.
Ankilozlaşan spondiloartrit gənc və yetkinlərdə iltihab nəticəsində yaranan bel və onurğa ağrısı şikayətləri ilə başlayan bir xəstəlikdir. Başlanğıcda yüngül olan bu ağrılar zaman keçdikcə artır. Səhər və ya istirahət zamanı bel, boyun, çiyin və omba nahiyəsində hiss edilən ağrılar daha çox olduğu halda, gün ərzində və hərəkət zamanı azalır. İnsan yuxudan oyandıqdan sonra təxminən yarım saat sərtlik hiss edir və ilk ayağa qalxdıqda daban ağrısı hiss edə bilər. Ağrı sizi gecə yuxudan oyandıra bilər. Ankilozlaşan spondiloartritin xəstələrində ayaqlarda, dizlərdə, ombalarda, çiyin oynaqlarında və döş qəfəsində ağrı və şişlik ola bilər. Xəstəliyin sonrakı mərhələlərində ağrı və sərtlik onurğada hərəkətin məhdudlaşdırılması və fəqərələrin birləşməsi nəticəsində çox vaxt onurğanın irəli əyilməsi özünü göstərir .
Bu vəziyyət adətən qadınlarda müşahidə edilmir. Qadınlar nadir hallarda bu xəstəliyə tutulurlar.Dayaq-hərəkət sistemindən başqa, gözdə qızartı və ağrılar, bağırsaqların iltihabi xəstəlikləri və böyrək zədələnmələri də bu xəstəlikdə müşahidə edilə bilər. Ağrı və digər şikayətlərin şiddəti insanın həyat tərzinə və fiziki vəziyyətinə görə dəyişsə də, üç aydan çox belə şikayətləri olan insanların mütəxəssis həkim tərəfindən müayinədən keçmələri son dərəcə vacibdir. Ankilozan spondilitin əsas simptomları aşağıdakı kimi ümumiləşdirilə bilər.
➡20-40 yaş arasında başlayan bel ağrısı
➡Uzun istirahət və yuxudan sonra bel ağrısı və sərtlik
➡Hərəkət etdikdə ağrı və sərtliyin azalması
➡Sizi yuxudan oyandıran bel ağrısı
➡3 aydan çox davam edən bel ağrıları varsa
➡Onurğanın irəli əyilməsi
Ankilozan spondilitin səbəbləri nələrdir?
Onurğanın irəli əyilməsi və oynaqların iltihab nəticəsində sümükləşməsi nəticəsində hərəkət məhdudiyyəti yaradaraq həyat keyfiyyətini aşağı salan Ankilozlaşan Spondiloartritin səbəbi dəqiq bilinməsə də, irsi faktorların mühüm rol oynadığı aşkar edilmişdir.HLA-B27 adlı geni daşıyan insanlarda bu xəstəliyə tutulma riski daha yüksəkdir. Ancaq bu genin tək olması xəstəliyin üzə çıxacağı anlamına gəlmir.
Ankilozlaşan Spondiloartrit diaqnozu necə qoyulur?
Xəstəliyin diaqnozu mütəxəssis revmatoloq tərəfindən qoyulur. 3 aydan artıqdır bel, çiyin və boyun fəqərələrində ağrı şikayətləri ilə müraciət edən pasiyentin anamnezi geniş şəkildə dinlənildikdən sonra ailədə ankilozan spondilit xəstəsi olub-olmaması da mütləq soruşmalıdır. Şifahi müayinədən sonra fiziki müayinə başlayır. Fiziki müayinədə hərəkət məhdudlaşdırma testləri tətbiq edilir. Nəfəs alma zamanı sinə nahiyəsində ağrının olub-olmadığı və onurğa oynaqlarının vəziyyəti və ayaq hərəkətləri müayinə edilir. Mütləq radioloji müayinə ( rentgenoloji və lazım gələrsə MRT)və laboratoriya testləri tələb olunur. Bütün bu müayinələr nəticəsində revmatoloq həkim bu xəstəliyin diaqnozunu müəyyən edir. Diaqnostik üsulları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
- Xəstənin ətraflı xəstəlik tarixi və genetik tarixi sorğulanır.
- Hərəkət məhdudiyyəti fiziki müayinə və testlərlə araşdırılır.
- Lazım gələrsə, radioloji görüntüləmə aparılır.
- Tələb olunan laboratoriya testləri tələb olunur.
Ankilozlaşan Spondiloartritlə kimlər xəstələnir?
Xroniki xəstəlik olan Ankilozlaşan Spondiloartrit adətən kişilərdə qadınlara nisbətən 2-3 dəfə çox rast gəlinir. Genetik faktor olanlarda ankilozlaşan spondilit daha çox rast gəlinir və xəstəliyin gedişi daha sürətlə gedir. Uşaqlarda Bu xəstəlik adətən 20 yaşından sonra başlasa da, simptomları dərhal özünü göstərmir. İltihab tez-tez onurğada, çiyinlərdə, çanaqda, ombada, döş qəfəsində, dizlərdə və topuqlarda baş verir. Ankilozan spondilitə nəyin səbəb olduğu dəqiq bilinməsə də, laboratoriya müayinələri ilə müəyyən edilə bilən HLA-B27 genini daşıyan insanlarda xəstəliyin tezliyi xeyli yüksəkdir. Ona görə də genetik faktorun çox önəmli olduğu bir həqiqətdir. Xəstəliyə tutulma ehyimalı birinci dərəcəli qohumlarında bu xəstəlik aşkarlanmış insanların təxminən 20%-ni təşkil edir.
Ankilozlaşan spondiloartritin müalicəsi.
Ankilozlaşan spondiloartrit dünya əhalisinin 0,9%-də müşahidə edilən və bel ağrısı ilə xarakterizə olunan səbəbi bilinməyən xroniki revmatik xəstəlikdir. Müalicə, ilk növbədə, xəstənin bel ağrısı və sərtlik kimi klinik xüsusiyyətlərinə görə mütəxəssis həkim tərəfindən xüsusi müalicə tərtib edilir.İlk növbədə, Ankilozan Spondilitin gedişatına təsir edən müxtəlif növ dərman müalicəsi tətbiq olunur. Beləliklə, xəstənin oynaqlarının elastikliyini bərpa etməsini, hərəkətliliyini təmin etməyə çalışılır.
Bundan əlavə, onurğa və oynaqlarda iltihabı və ağrıları azaltmaq üçün müalicə təyin edilir.Ankilozlaşan Spondiloartrit ömür boyu davam edən, xroniki xəstəlik olduğundan, müalicənin məqsədi xəstənin şikayətlərini azaltmaq və həyat keyfiyyətini yüksəltməkdir. Dərman terapiyasında istifadə edilən ağrıkəsicilərin kömək etmədiyi bəzi xəstələrdə revmatoloqun zəruri hesab etdiyi hallarda anti-TNF və bioloji dərmanlar adlanan spesifik vasitələrdən istifadə edilə bilər. Dərman müalicələrinə əlavə olaraq, məşq və idman xüsusi olaraq Ankilozlaşan Spondiloartrit xəstəsinin şəxsi vəziyyəti üçün həkiminizin tövsiyyə etdiyi fizioterapevt tərəfindən tövsiyə olunan müalicələr də aparılması məsləhətdir.Məqsəd xəstənin hərəkətliliyini, gücünü və dözümlülüyünü artırmaqdır.
Dəstəkləyici bir müalicə olaraq, məşq xəstəliyin inkişafını dayandırmağa kömək edir. Bu məşqlər; nəfəs alma, çiyin, omba və boyun məşqləri və digər fərdi məşqlərdir. Fiziki terapiya üsulları, eləcə də birgə məşqlər əzələ elastikliyini, hərəkətliliyini yaxşılaşdırmaq, duruşu yaxşılaşdırmaq və davamlılığı qorumaq üçün ağrı və sərtliyin aradan qaldırılmasında faydalıdır. Ankilozlaşan spondilitin müalicəsində verilən dərman müalicəsinin müntəzəm istifadəsi ilə yanaşı, davamlı və müntəzəm olaraq idman edilməlidir. Görülən məşq proqramında aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır:
- Kəskin ağrılar zamanı məşq edilməməlidir.
- Məşq zamanı ağrı artarsa, proqram dəyişdirilməlidir.
- Məşq proqramının məqsədi oynağın hərəkət diapazonunu qorumaq və əzələləri gücləndirməkdir.
- Məşq proqramı elə olmalıdır ki, əzələlərə və oynaqlara zərər verməsin.
- Tövsiyə olunandan daha uzun müddət məşq etməyin.
- Ani və sərt hərəkətlərdən qaçınmaq lazımdır.
Gənc yaşlarda ortaya çıxan ankilozan spondilit ömür boyu davam edən və irəliləyən bir xəstəlik olduğu üçün mütəmadi olaraq həkim müayinəsi və davamlı idman proqramı tələb edir. Bu nöqtədə diqqət edilməsi lazım olan ən vacib məqam aktiv həyat tərzini mənimsəməkdir. Unudulmamalıdır ki, xəstəliyə kompleks müalicə yanaşması mühüm amildir. Erkən diaqnoz və müalicənin son dərəcə vacib olduğu bu xəstəliyin qarşısını almaq üçün mütəmadi olaraq müayinələrdən keçməyi unutmayın.
Revmatoloq Dr.Vüsalə Atakişiyeva ilə əlaqə üçün buraya basın və ya +994 55 401 84 14.
Bloqlar məlumatlandırma xarakterlidir. Həkiminizin göstərişindən sonra tətbiq etməyinizi məsləhət görürük.
