Astiqmatizm Nədir? Astiqmatizm Müalicəsi, Əlamətləri və Səbəbləri

Astiqmatizm gözün optik anomaliyasıdır və korneanın və ya gözlüyün qeyri-düzgün forması nəticəsində görmə pozulmasına səbəb olur. Bu vəziyyət gözün işığı düzgün qırılmaması və şəffaflıq pozulması ilə nəticələnir, bu da görmə bulanıqlığına və görmə keyfiyyətinin pisləşməsinə yol açar. Astiqmatizmin səbəbləri arasında genetik faktorlar, yaşla bağlı dəyişikliklər və kornea deforması yer alır. Optik düzəlişlərlə göz sağlamlığı bərpa edilə bilər və astiqmatizm növləri xəstənin müalicə planını müəyyən edir. Bu yazıda astiqmatizmin nə olduğu, onun səbəbləri, əlamətləri və müalicəsi ətraflı şəkildə izah olunur. 

Astiqmatizm nədir? 

Astiqmatizm görmə pozulmasına səbəb olan bir göz problemidir. Bu vəziyyət gözün optik anomaliyaları nəticəsində kornea və ya lensin qeyri-düzgün forması ilə əlaqəlidir. Şəffaflıq pozulması və görmə bulanıqlığı kimi əlamətlər astiqmatizmin ən çox qarşılaşılan simptomlarıdır. Görmə dəqiqliyinin itməsi və qırılma gücündəki anormallıqlar insanların görmə keyfiyyətini pisləşdirə bilər. Astiqmatizm həm uzaq görmə, həm də yaxın görmə problemlərinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət göz tənzimləmə ilə bağlı problemlər yaradır və insanların göz sağlamlığına təsir edir. Göz müayinəsi və görmə testləri vasitəsilə bu xəstəliyin diaqnozu qoyulur və müalicə planı hazırlanır.

Astiqmatizm növləri

Astiqmatizm müxtəlif növlərə sahib olan bir göz xəstəliyidir və bu növlər gözün kornea və ya lensindəki müxtəlif optik anomaliyalara bağlı olaraq fərqlənir. Hər bir növ, görmə pozulması və görmə bulanıqlığına səbəb olan fərqli təhriflər yaradır. Astiqmatizm növləri gözün şəffaflığına və qırılma gücünə təsir göstərən müxtəlif fiziki dəyişikliklərə görə sıralanır. Bu yazıda astiqmatizm növləri, onların əlamətləri, müalicəsi və düzgün görmə düzəlişi haqqında ətraflı məlumat verəcəyik. Hər bir astiqmatizm növü fərqli müalicə yanaşmalarına ehtiyac duyur və göz həkimi tərəfindən düzgün diaqnoz qoyulması çox önəmlidir.

Yüksək astiqmatizm

Yüksək astiqmatizm gözün korneasındakı ciddi təhriflər nəticəsində yaranan bir növdür. Bu tip astiqmatizm görmə keyfiyyətini ciddi şəkildə azaldır və görmə bulanıqlığı ilə nəticələnir. Yüksək astiqmatizm adətən genetik faktorlarla əlaqədar olur və irsi olaraq keçə bilər. Bu növ astiqmatizm gözün şəffaflıq səviyyəsindəki ciddi dəyişikliklərə səbəb olur, beləliklə görmə dəqiqliyi azalır. Optik anomaliya nəticəsində işıq düzgün qırılmadığından, həm də yaxın və uzaq görmə problemi meydana gələ bilər. Göz tənzimləmə funksiyası pozulduğu üçün bu tip astiqmatizm olan şəxslər tez-tez göz yorğunluğu və gözlərdə narahatlıq hiss edirlər. Müalicə üçün astiqmatizm əməliyyatı və ya mütəmadi olaraq gözlük istifadə qaydaları önəmlidir. Yüksək astiqmatizm olan şəxslər müntəzəm olaraq göz müayinəsi etdirməlidir, çünki bu digər göz xəstəliklərinin qarşısını almağa kömək edir.

Hipermetropik astiqmatizm

Hipermetropik astiqmatizm uzaq məsafədən obyektləri görməkdə çətinliklərlə xarakterizə olunan bir növdür. Bu vəziyyət adətən hipermetropiya ilə əlaqəlidir və gözün işığı düzgün qırmaması ilə meydana gəlir. Kornea və ya lensdəki təhriflər işığın arxa fokuslanmasına səbəb olaraq görmə bulanıqlığı yaradır. Hipermetropik astiqmatizm olan insanlar yaxın obyektlərə baxarkən isə ümumiyyətlə problem yaşamazlar. Bu tip astiqmatizm işığın gözün ön hissəsində qeyri-düzgün qırılma gücü nəticəsində düzgün şəkildə fokuslanmaması ilə əlaqədardır. Gözlük və ya kontakt linzalar istifadə edərək müalicə edilə bilər, çünki bu vasitələr işığın düzgün şəkildə fokuslanmasına kömək edir. Göz həkimi və ya optometrist tərəfindən edilən görmə testləri ilə hipermetropik astiqmatizm vaxtında diaqnoz edilə bilər. 

Miopik astiqmatizm

Miopik astiqmatizm gözün önündə fokuslanan işıq səbəbindən yaranır və bu miopiya ilə əlaqədardır. Miopik astiqmatizm yaxın görmə problemi ilə əlaqədar bir növdür. Myopik astiqmatizm ilə bağlı ən çox rastlanan əlamətlərdən biri görmə bulanıqlığı və göz yorğunluğudur. Uzaqdan obyektlər bulanıq görünsə də, yaxın obyektlərdə bir qədər yaxşı görmə mümkün ola bilər. Qırılma gücü müvafiq şəkildə düzəldilməzsə, göz tənzimləmə funksiyası pozula bilər və bu da ciddi göz narahatlıqlarına səbəb ola bilər. Astiqmatizm müalicəsi olaraq gözlük seçimləri və kontakt linzalar bu problemin idarə olunmasında effektivdir. Bu növ astiqmatizm olan şəxslər mütəmadi olaraq göz müayinəsi və görmə testləri etməli, müvafiq müalicə və düzəlişlərə riayət etməlidirlər.

Aksiyal astiqmatizm

Aksiyal astiqmatizm gözün korneasındakı uzunluq dəyişiklikləri səbəbindən yaranır. Bu növ astiqmatizm şəffaflıq pozulması və işığın qeyri-düzgün şəkildə qırılması ilə əlaqəlidir. Aksiyal astiqmatizm ilə bağlı görmə bulanıqlığı daha çox uzaq görmə problemi ilə müşahidə edilir. Xəstələr uzaq məsafədə obyektləri düzgün görə bilmirlər, ancaq yaxın məsafələrdə müəyyən qədər yaxşı görmə təmin edilə bilər. Aksiyal astiqmatizm korneanın fərqli uzunluqlarda olması nəticəsində işığın düzgün qırılmaması ilə əlaqələndirilir. Gözlük və ya kontakt linzalar ilə müalicə edilə bilər. Bu növ astiqmatizm olan şəxslər üçün ən uyğun görmə düzəlişi optik düzəliş vasitəsilə əldə edilir. Astiqmatizm diaqnozu düzgün qoyulmalı və müvafiq müalicə metodu tətbiq edilməlidir. Göz müayinəsi və görmə testləri ilə bu növ astiqmatizm erkən mərhələdə aşkar edilə bilər.

Astiqmatizmin əlamətləri

Astiqmatizm əlamətləri insanların gündəlik həyatında ciddi görmə pozulmasına və narahatlığa səbəb ola bilər. Bu xəstəlik həm uzaq görmə, həm də yaxın görmə problemləri ilə özünü göstərə bilər. Görmə bulanıqlığı və görmə keyfiyyətindəki dəyişikliklər astiqmatizmin əsas simptomlarıdır. Aşağıda astiqmatizmin əlamətlərini təqdim edirik:

• Görmə bulanıqlığı
• Göz qıyma
• Gecə görmədə çətinlik
• Baş ağrısı və ya başgicəllənmə
• Göz qıcıqlanması və sulanması
• Kölgəli görmə
• Gecə avtomobili idarə edərkən görmə çətinləşməsi
• Gözün uzun müddət fokuslanmasını tələb edən fəaliyyətlərdə göz yorğunluğu

Astiqmatizm səbəbləri

Astiqmatizm səbəbləri çox müxtəlifdir və genetik faktorlardan tutmuş gözə edilən əməliyyatlara qədər geniş bir spektri əhatə edir. İşıq sızması ilə əlaqəli şikayətlər astiqmatizm müalicəsi üçün əlavə bir səbəb ola bilər. Bu vəziyyətin düzgün müalicəsi üçün göz müayinəsi və görmə testləri mütləq edilməlidir. Əgər astiqmatizmin əsas səbəbləri müəyyən edilərsə, uyğun müalicə planı hazırlanaraq gözlük, kontakt linzalar və ya bəzən astiqmatizm əməliyyatı tətbiq edilə bilər. Göz sağlığına diqqət etmək və erkən diaqnoz görmə keyfiyyətinin qorunmasında əhəmiyyətlidir. Aşağıda astiqmatizmin əsas səbəblərini və onların görmə keyfiyyəti üzərindəki təsirini izah edəcəyik.

• Genetik amil
• Göz əməliyyatından sonra baş verən ağırlaşmalar
• Göz zədəsi
• Göz qapaqlarının buynuz qişaya təzyiq etməsi
• Keratokonus

Genetik amil

Astiqmatizm və genetik faktorlar bir-biri ilə sıx əlaqəlidir və çox vaxt ailə üzvləri arasında keçə bilər. Uşaqların göz sağlığı valideynlərindən irsən ötürülə bilən faktorlarla təsirlənə bilər. Göz xəstəliklərini genetik səbəblərdən daha tez inkişaf etdirə bilən uşaqların, müntəzəm olaraq göz müayinəsi keçirmələri vacibdir. Astiqmatizm ilə əlaqəli ən yayılmış hallarda valideynlərdə də bu problem müşahidə edilir. Əgər ailədə astiqmatizm varsa, uşağın gözlərində də bu xəstəlik inkişaf edə bilər. Genetik faktorlar gözün korneasının və ya lensinin qeyri-düzgün formalaşmasına səbəb ola bilər. Bu da öz növbəsində, görmə pozulması və görmə bulanıqlığına yol açır. 

Göz əməliyyatından sonra baş verən ağırlaşmalar

Astiqmatizm göz əməliyyatları sonrası yaranan ağırlaşmalar səbəbindən də inkişaf edə bilər. Göz əməliyyatı zamanı korneanın forması dəyişə bilər və bu da işığın düzgün qırılmamasına gətirib çıxarır. Əməliyyatlardan sonra görmə pozulması və görmə bulanıqlığı çox görülən hallarda meydana gəlir. Bəzən göz əməliyyatı sonrası yaranan kornea deforması da görməni poza bilər. Astiqmatizm müalicəsi üçün göz əməliyyatı sonrası düzgün rejim və müvafiq gözlük istifadəsi vacibdir. Göz müayinəsi və görmə düzəlişi əməliyyatdan sonra çox önəmlidir. Astiqmatizm diaqnozu düzgün qoyulmalı və müalicə metodu düzgün seçilməlidir. Göz sağlığına diqqət yetirilməli və mütəmadi olaraq gözə müayinə edilməlidir.

Göz zədəsi

Astiqmatizm göz zədəsi nəticəsində də inkişaf edə bilər. Gözə alınan zərbə nəticəsində kornea üzərində yaralar və ya təzyiq meydana gələ bilər. Bu zədələr görmə keyfiyyətini azaldır və görmə bulanıqlığına səbəb olur. Göz zədəsi nəticəsində gözün forması dəyişə bilər və işığın düzgün qırılması pozular. Astiqmatizm yaşayan şəxslərdə göz müayinəsi tez bir zamanda aparılmalı və görmə düzəlişi təmin edilməlidir. Zədənin şiddətinə görə müvafiq müalicə üsulları tətbiq olunmalıdır. Göz həkimi tərəfindən edilən görmə testləri zədənin təsirini azaltmaq və astiqmatizmi müalicə etmək üçün əhəmiyyətlidir. Astiqmatizm müalicəsi üçün ən uyğun yanaşma zədənin vaxtında müalicə edilməsidir.

Göz qapaqlarının buynuz qişaya təzyiq etməsi

Astiqmatizm göz qapaqlarının düzgün fəaliyyət göstərməməsi nəticəsində meydana gələ bilər. Gözə təsir edən bu təzyiq kornea üzərində şəffaflıq pozulmasına və görmə bulanıqlığına səbəb olur. Kornea deforması nəticəsində işıq düzgün qırılmayacaq və bu da görmə keyfiyyətini azaldar. Göz tənzimləmə funksiyasını pozan bu problem adətən gözün kornea üzərində təzyiq yaratmaqla əlaqəlidir. Astiqmatizmin qarşısını almaq üçün bu növ problemlər erkən mərhələlərdə göz müayinəsi olmalı və müvafiq müalicəyə başlanmalıdır. Göz həkimi və ya optometrist tərəfindən edilən düzgün diaqnoz bu cür göz pozuntularının vaxtında aşkarlanmasını təmin edir. Astiqmatizm müalicəsi üçün tez-tez gözlük və ya kontakt linzalar təyin edilir. Əgər problem davam edərsə, əməliyyat və ya digər tibbi müdaxilələr də nəzərdən keçirilməlidir.

Keratokonus

Astiqmatizm keratokonus xəstəliyindən də yarana bilər. Keratokonus zamanı kornea nazikləşir və konik formaya düşür, bu da işığın düzgün qırılmamasına səbəb olur. Astiqmatizm bu vəziyyətin nəticəsi olaraq inkişaf edə bilər. Keratokonus zamanı gözün ön hissəsi zəifləmiş olur və işıq düzgün şəkildə qırılmır, bu da görmə bulanıqlığına gətirib çıxarır. Astiqmatizm müalicəsi üçün ən uyğun yanaşma kontakt linzalar və ya göz əməliyyatıdır. Xəstəlik inkişaf etdikcə görmə keyfiyyəti ciddi şəkildə azalır. Keratokonus mütəmadi olaraq göz müayinəsi və görmə testləri ilə aşkar edilə bilər və düzgün müalicə ilə idarə oluna bilər. Astiqmatizmin qarşısını almaq üçün erkən diaqnoz və müvafiq müalicə çox vacibdir.

Astiqmatizm müalicəsi

Astiqmatizm müalicəsi zamanında aparıldığında görmə keyfiyyətini artırmağa və görmə bulanıqlığını aradan qaldırmağa kömək edir. Görmə sınaqları astiqmatizmin növünü və şiddətini müəyyən edərək uyğun müalicə üsulunun seçilməsində əsas rol oynayır. Astiqmatizmin təhlili düzgün müalicə planının hazırlanması üçün vacibdir. Bu yazıda astiqmatizmin müalicə üsulları və hansı hallarda hansı yanaşmaların tətbiq edilməsi lazım olduğu barədə məlumat verəcəyik. Göz həkimi və ya optometrist tərəfindən edilən göz müayinəsi və görmə testləri astiqmatizmin növü və şiddətini müəyyən etmək üçün vacibdir. Astiqmatizm müalicəsi həm konservativ, həm də cərrahi üsulları əhatə edir.

• Gözlük və optik düzəlişlər
• Kontakt linzalar
• Lazer terapiyası (LASIK)
• Gözdaxili linzaların əməliyyatı
• Trifokal və torik göz içi linzaları

Gözlük və optik düzəlişlər

Astiqmatizm müalicəsi üçün ən yayılmış üsullardan biri gözlük istifadə etməkdir. Gözlükdəki xüsusi şüşə və ya optik düzəlişlər işığın düzgün fokuslanmasını təmin edərək görmə keyfiyyətini artırır. Astiqmatizm və gözlük istifadəsi işığın kornea üzərində düzgün yansımasını təmin edir və görmə bulanıqlığını azaldır. Gözlük seçimləri edərkən astiqmatizmin şiddətinə və xəstənin göz quruluşuna uyğun olan optik düzəliş seçilməlidir. Göz həkimi tərəfindən həyata keçirilən düzgün müayinə ilə astiqmatizmə ən uyğun gözlük təyin edilir. Gözlük istifadə qaydalarına riayət edilməsi astiqmatizmin qarşısını almağa və daha da pisləşməsinin qarşısını almağa kömək edir. Göz əzələləri və göz tərbiyəsi eyni zamanda astiqmatim eynəkləri istifadə edərkən görmə düzəlişini daha da gücləndirə bilər. 

Kontakt linzalar

Astiqmatizm müalicəsi üçün kontakt linzalar çox effektiv bir üsuldur. Kontakt linzalar gözün kornea üzərindəki deformasiyaları düzəldərək işığın düzgün fokuslanmasını təmin edir. Astiqmatizm üçün kontakt linzalar şəffaf və xüsusi dizayn edilmiş linzalardır, bu da istifadəçiyə daha geniş görmə sahəsi təqdim edir. Kontakt linzalar gözlükdən daha rahat bir seçimdir və istifadəçi hərəkət etdiyi zaman daha yaxşı görmə imkanı əldə edir. Astiqmatizm və kontakt linzalar arasındakı əlaqə göz quruluşuna uyğun olan doğru linza növünün seçilməsi ilə mümkündür. Yüksək astiqmatizm olan şəxslər üçün xüsusi torik kontakt linzalar da mövcuddur, bu linzalar həm astiqmatizmi, həm də uzaq görmə və yaxın görmə problemini həll edə bilər. Astiqmatizm üçün kontakt linzalar gözlərə daha sərbəst görünmə imkanı verərək daha yüksək görmə dəqiqliyi təmin edir.

Lazer terapiyası (LASIK)

Astiqmatizm müalicəsi üçün ən müasir və effektiv üsullardan biri lazer terapiyasıdır. Lazer əməliyyatı ilə gözün korneasının forması düzəldilir və işığın düzgün fokuslanması təmin edilir. Bu üsul göz xəstəlikləri müalicəsi üçün son dərəcə təhlükəsiz və etibarlıdır. Astiqmatizm əməliyyatı olaraq LASIK texnikası gözün korneasında incə dəyişikliklər edərək işığı düzgün yönləndirir. Astiqmatizm və lazer terapiyası bir çox insan üçün qalıcı həll təqdim edir. Lazer əməliyyatı proseduru qısa zaman alır və bərpa müddəti çox sürətlidir. Astiqmatizmin səbəbləri arasındakı kornea deforması lazer terapiyası ilə düzəldilə bilər. Astiqmatizm müalicəsi üçün lazer terapiyası yüksək nisbətdə müsbət nəticələr verir və istifadəçilərin gündəlik həyatını yaxşılaşdırır.

Gözdaxili linzaların əməliyyatı

Astiqmatizm müalicəsi bəzi hallarda göz daxili linzaları tətbiq edilərək həyata keçirilə bilər. Gözdaxili linzaların əməliyyatı gözün iç hissəsinə xüsusi linzaların yerləşdirilməsi ilə edilir və gözün korneasını düzəltmək üçün bir alternativ olaraq istifadə edilir. Gözdaxili linzaların əməliyyatı, xüsusilə yüksək astiqmatizmi olan şəxslər üçün yaxşı bir seçimdir. Astiqmatizm əməliyyatında göz içi linzaları istifadə edilməsi görmə pozulmalarını düzəldərək görmə dəqiqliyini artırır. Bu əməliyyat lazer terapiyası ilə müqayisədə daha az invazivdir və çox vaxt uzun müddət davam edir. Göz içi linzaları ilə, həmçinin, uzaq görmə və yaxın görmə problemləri də həll olunur. Göz həkimi tərəfindən edilən görmə testləri və göz müayinəsi bu əməliyyatın tətbiqinə qərar verilməsinə kömək edir.

Trifokal və torik göz içi linzaları

Astiqmatizm müalicəsi üçün istifadə edilən bir digər cərrahi üsul isə trifokal və torik göz içi linzalarıdır. Bu linzalar həm astiqmatizm, həm də uzaq görmə və yaxın görmə problemlərini eyni anda həll edə bilir. Torik göz içi linzaları, xüsusilə astiqmatizmə qarşı təsirlidir, çünki onlar gözün kornea deformasını düzəldir və işığın düzgün fokuslanmasını təmin edir. Trifokal göz içi linzaları isə daha geniş görmə sahəsi təqdim edir, həm yaxın, həm də uzaq məsafələri aydın görməyə kömək edir. Astiqmatizm və göz içi linzaları arasındakı əlaqə bu linzaların görmə keyfiyyətini artıran xüsusiyyətlərə malik olmasıdır. Torik linzalar da, xüsusilə yüksək astiqmatizmi olan şəxslər üçün əvəzsizdir. Astiqmatizm müalicəsi üçün göz içi linzaları müvafiq müayinə və görmə testləri nəticəsində təyin edilir. 

Astiqmatizmlə bağlı tez-tez verilən suallar

Astiqmatizmin diaqnozu necə qoyulur?

Astiqmatizmin diaqnozu göz müayinəsi və müxtəlif görmə testləri vasitəsilə qoyulur. Refraksiya testi və keratometriya kimi üsullar istifadə edilərək korneanın və göz tənzimləmə funksiyasının vəziyyəti qiymətləndirilir. Bu testlər astiqmatizmin dərəcəsini və növünü təyin etməyə kömək edir, buna əsasən gözlük və ya kontakt linzalar ilə müalicə planı hazırlanır.

Astiqmatizmi düzəltmək mümkündürmü?

Astiqmatizm müalicə oluna bilən bir göz problemidir. Gözlük və ya kontakt linzalar ilə görmə düzəlişi edilə bilər. Ayrıca, lazer əməliyyatı və ya göz içi linzalar kimi müalicə üsulları da mövcuddur.

Astiqmatizm necə yaranır?

Astiqmatizm adətən kornea və ya lensin qeyri-bərabər forması səbəbindən yaranır. Bu optik anomaliya işığın düzgün qırılmaması və nəticədə görmə bulanıqlığına səbəb olur. 

Astiqmatizmi olan insanlar eynəkdən istifadə etməsə nə olar?

Astiqmatizm olan insanlar eyniyəklər və ya kontakt linzalar istifadə etmədikdə görmə bulanıqlığı və göz yorğunluğu kimi problemlərlə üzləşə bilər. Müvafiq optik düzəliş edilmədikdə görmə keyfiyyəti getdikcə pisləşə bilər.

Astiqmatizm baş ağrısına səbəb olurmu?

Astiqmatizm olan şəxslər göz yorğunluğu və görmə bulanıqlığı səbəbindən baş ağrısı ilə qarşılaşa bilərlər. Uzun müddət düzgün görmə düzəlişi olunmaması bu problemi daha da ağırlaşdıra bilər.

Astiqmatizmli göz necə görür?

Astiqmatizmli gözlərdə işıq düzgün şəkildə kornea və lensdən keçmir, bu da görmə pozulmasına və bulanıq görməyə səbəb olur. Bu həm uzaq görmə, həm də yaxın görmə problemləri yarada bilər.

Astiqmatizm zamanla pisləşir mi?

Astiqmatizm zamanla görmə pozulması və görmə bulanıqlığı ilə daha da pisləşə bilər. Bu xüsusən göz müayinələrinə gedilmədikdə və göz sağlığına diqqət yetirilmədikdə baş verə bilər.

Astiqmatizm hansı yaşda inkişaf edir?

Astiqmatizm və yaşı arasında birbaşa əlaqə var. Astiqmatizm doğuşdan etibarən inkişaf etməyə başlaya bilər, amma yaşla bağlı dəyişikliklər və göz sağlamlığına təsir edən amillər səbəbindən gənclik dövründə də inkişaf edə bilər.

Astiqmatizm əməliyyatı təhlükəlidirmi?

Astiqmatizm əməliyyatı adətən təhlükəsizdir, amma hər əməliyyat kimi riskləri vardır. Göz həkimi tərəfindən düzgün qiymətləndirmə və müvafiq əməliyyat üsulu seçilməsi vacibdir. Lazer əməliyyatı və göz içi linzalar ilə müalicə edilmək mümkündür.

Astiqmatizm müalicə olunmasa nə olar?

Astiqmatizm müalicə olunmadıqda görmə problemləri daha da ağırlaşa bilər və uzun müddətli göz yorğunluğu, baş ağrıları və görmə bulanıqlığına səbəb ola bilər. 

Astiqmatizm lazerlə tamamilə düzəldilə bilərmi?

Astiqmatizm lazerlə müalicə edilə bilər və bu üsul çox effektivdir. Lazer əməliyyatı (PRK və ya LASIK kimi) korneanın formasını dəyişdirərək işığın düzgün qırılmasına imkan verir, beləliklə görmə keyfiyyəti və görmə dəqiqliyi yaxşılaşır. Lakin lazer əməliyyatı hər kəs üçün uyğun olmaya bilər, buna görə də göz həkimi və ya optometrist ilə müvafiq müayinə və müzakirə etmək vacibdir.