Revmatizm gündəlik həyatda minlərlə insanın əziyyət çəkdiyi, oynaqların iltihabı, əzələ və sümük ağrıları ilə müşayiət olunan ciddi bir revmatoloji xəstəliklər qrupudur. Bəs revmatizm xəstəliyi nədən yaranır, hansı revmatizm simptomları ilə özünü büruzə verir və ən əsası, revmatizmin müalicəsi necə aparılır? Əgər siz də revmatizm ağrıları, əl oynaqları ağrısı, bel revmatizmi, və ya autoimmun revmatizm haqqında daha ətraflı öyrənmək istəyirsinizsə, doğru ünvandasınız!
Bu yazıda revmatizmin səbəbləri, revmatizmin klinik əlamətləri, revmatizmin diaqnozu, həmçinin revmatizmin dərmanla müalicəsi, revmatizmin fizioterapevtik müalicəsi, revmatizm üçün idman hərəkətləri və revmatizmin xalq təbabətində yeri kimi vacib mövzulardan bəhs ediləcək.
Məqaləmizi diqqətlə oxuyaraq romatoid artrit nədir, romatoid artrit müalicəsi, revmatizm dərmanları, revmatizm üçün fizioterapiya barədə düzgün seçim etməyi öyrənə bilərsiniz. Xüsusilə uşaq revmatizmi və revmatizmin fəsadları barədə valideynlər üçün vacib tövsiyələrə də toxunacağıq. Revmatizmin qarşısının alınması və revmatizm müalicəsində yeniliklər mövzusunda son elmi yanaşmalarla tanış olmaq istəyirsinizsə, mütləq sona qədər oxuyun!
Revmatizm nədir?
Revmatizm insanın oynaqlarını, əzələlərini, bağlarını və sümüklərini təsir edən, ağrı, şişkinlik və hərəkət məhdudiyyəti ilə müşayiət olunan ciddi revmatoloji xəstəliklər qrupudur. Bu xəstəlik oynaqların iltihabı ilə yanaşı, bəzən ürək, böyrək və dəri kimi digər orqanlara da təsir edə bilər. Revmatizm xəstəliyi hər yaşda rast gəlinir, lakin xüsusilə uşaq revmatizmi 5-15 yaş arası uşaqlarda daha çox müşahidə olunur. Xəstəliyin əsas səbəbləri arasında genetik meyl, immun sisteminin zəifləməsi, streptokok infeksiyaları, artıq çəki və ətraf mühit amilləri yer alır. Xüsusilə revmatoid artrit revmatizmin ən ağır formalarından biri sayılır və müalicə olunmazsa oynaqların deformasiyası və hərəkətsizlik yarada bilər. Revmatizmin müalicəsi üçün revmatizm dərmanları, revmatizm üçün fizioterapiya, revmatizm üçün idman hərəkətləri və revmatizmin bitki ilə müalicəsi kimi müxtəlif yanaşmalar tətbiq olunur. Müalicəyə başlamadan əvvəl revmatizmin diaqnozu üçün qan analizləri, rentgen və digər müayinələr vacibdir. Revmatizm müalicə mərkəzləri tərəfindən təqdim edilən revmatoloji müalicə sayəsində xəstələrin həyat keyfiyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşa bilər.
Revmatizmin əsas əlamətləri hansılardır?
Revmatizm xəstəliyi yalnız oynaqlarla məhdudlaşmır, həmçinin daxili orqanlara, xüsusilə ürək, böyrək və sinir sisteminə də təsir göstərə bilər. Xəstəliyin əlamətləri hər insanda fərqli formada ortaya çıxa bilər və bəzən zamanla dəyişə bilər. Revmatizmin simptomları bəzən yüngül ağrılarla başlayır, lakin vaxtında müalicə edilməzsə daha ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Bəzi insanlarda revmatizm ağrıları və digər əlamətlər hava dəyişikliklərindən asılı olaraq da şiddətlənə bilər.
Revmatizmin ən çox rast gəlinən əlamətləri aşağıdakılardır:
- Birdən çox oynaqda ağrı, şişkinlik və sərtlik
- Səhərlər və ya uzun müddət hərəkətsiz qaldıqda oynaqlarda sərtlik və gərginlik
- Əzələ və bel ağrıları
- Sinə ağrısı və nəfəs darlığı
- Uzun müddət davam edən qızdırma və yorğunluq
- Dərinin günəşə qarşı həssaslığı və səpkilər
- Gözlərdə qızartı, quruluq və görmə pozğunluğu
- Böyrək funksiyasının zəifləməsi
- İştahın azalması və arıqlama
- Sinir sistemi ilə bağlı nevroloji pozuntular və qeyri-adi davranışlar
Bu əlamətlərdən biri və ya bir neçəsi müşahidə olunarsa, mütləq revmatoloq müayinəsi və dəqiq diaqnoz vacibdir.
Revmatizmin əsas səbəbləri nələrdir?
Revmatizm insanın oynaqlarını, əzələlərini, sümüklərini və bağ toxumalarını təsir edən, həyat keyfiyyətini aşağı salan ciddi bir revmatoloji xəstəlikdir. Xəstəliyin yaranma səbəbləri müxtəlif olsa da, bir çox hallarda immun sisteminin pozğunluqları, genetik amillər və xarici təsirlər mühüm rol oynayır. Revmatizm xəstəliyi təkcə oynaqlarda deyil, həmçinin ürək, dəri, böyrəklər və sinir sistemi kimi vacib orqanlarda da problemlərə səbəb ola bilir. Ümumilikdə, revmatizmin səbəbləri fərqli olsa da, onların bəziləri digərlərindən daha çox rast gəlinir. Aşağıda revmatizmin səbəbləri haqqında ətraflı məlumat verilmişdir:
- Genetik meyl
- İmmunitet sisteminin pozulması
- Oynaqların və toxumaların aşınması
- Yaş və cins
- Piylənmə və artıq çəki
- Ətraf mühit faktorları
- Streptokok infeksiyası
- Hormonal və metabolik problemlər
- Ağır idman və mexaniki aşınma
- Travmalar və zədələr
- Daxili orqanlara təsir edən səbəblər
Genetik meyl
Revmatizm xəstəliyinin yaranmasında genetik amillər mühüm rol oynayır və ailəsində revmatoloji xəstəliklər olan şəxslərdə bu risk daha yüksəkdir. Xüsusilə iltihabi revmatizm, məsələn, romatoid artrit nədir sualına cavab axtaranlar üçün məlumdur ki, bu xəstəlik çox zaman genetik ötürülmə nəticəsində yaranır. Revmatizm və oynaqlar arasında olan əlaqə də irsi faktorlarla güclənə bilər və belə şəxslərdə oynaqların iltihabı daha tez-tez baş verir. Əgər valideynlərdən biri və ya hər ikisi revmatizm xəstəliyi keçiribsə, övladlarda da uşaq revmatizmi və digər revmatoloji xəstəliklər riski artır. Genetik faktorlar həm kəskin revmatizm, həm də xroniki revmatizm üçün eyni dərəcədə təsirlidir. Autoimmun revmatizm kimi formalar da genetik zəmin üzərində inkişaf edə bilər. Xüsusilə sistemik revmatoloji xəstəliklər, o cümlədən sklerodermiya və revmatizm, fibromiyalgiya və revmatizm də genetik bağlılığa malikdir. Genetik meyl nəticəsində yaranan revmatizm ağrıları uzunmüddətli və dözülməz ola bilər, buna görə erkən revmatizmin diaqnozu vacibdir. İrsi faktorları olan şəxslərin revmatizmin qarşısının alınması üçün profilaktik tədbirlərə riayət etməsi tövsiyə edilir. Genetik səbəblərlə bağlı revmatizm simptomları erkən yaşlarda da özünü göstərə bilər.
İmmunitet sisteminin pozulması
Revmatizm xəstəliyinin əsas səbəblərindən biri də immun sisteminin pozulmasıdır və bu zaman bədənin öz toxumalarına qarşı hücum baş verir. Autoimmun revmatizm növlərində, xüsusən romatoid artrit və lupus və revmatizm formalarında, immun sistem oynaqların iltihabı ilə nəticələnən hücumlar təşkil edir. İmmunitet sisteminin bu reaksiyası xroniki revmatizm hallarında daha ağır fəsadlara səbəb ola bilir. İmmunitet sisteminin zəifləməsi həm kəskin revmatizm, həm də seronegativ artrit riskini artırır. İmmunitet sisteminin həddindən artıq aktivliyi nəticəsində daxili orqanlarda da iltihab yarana bilər. Revmatizmin fəsadları arasında ürək, böyrək və sinir toxumalarının zədələnməsi var. Buna görə revmatizmin dərmanla müalicəsi yanaşı revmatizm üçün pəhriz və revmatizmdə düzgün qidalanma da immun sistemi dəstəkləmək üçün vacibdir.
Oynaqların və toxumaların aşınması
Revmatizm bəzi hallarda oynaqların və toxumaların aşınması nəticəsində ortaya çıxır və bu, əsasən qeyri-iltihablı revmatizm üçün xarakterikdir. Zamanla oynaqlar üçün dərmanlar qəbul edilməzsə, oynaqların iltihabı və zədələnməsi qaçılmaz olur. Xüsusilə bel revmatizmi, əl oynaqları ağrısı və ayaq oynaqları ağrıları toxumaların həddən artıq yüklənməsi ilə əlaqədardır. Revmatizm və oynaqlar arasındakı bu mexaniki bağlılıq uzunmüddətli ağrılar və hərəkət məhdudiyyəti ilə müşayiət olunur. Revmatizm səbəbləri sırasında oynaqların illərlə daşıdığı yük və yaşla bağlı dəyişikliklər də var. Toxumaların bu cür zədələnməsi fibromiyalgiya və revmatizm arasında da əlaqə yarada bilir. Revmatizmin müalicəsi üçün fizioterapiya, revmatizm üçün məşqlər və revmatizm üçün masaj üsulları mütləqdir. Oynaqların struktur pozğunluğu yaranarsa, revmatizm üçün iynələr və digər tibbi müdaxilələr də lazım ola bilər. Revmatizm müalicəsində yeniliklər bu sahədə müasir yanaşmaları ortaya çıxarır.
Yaş və cins
Revmatizm xəstəliyinin yaranma riski yaş və cins faktoru ilə sıx bağlıdır. Qadınlar, xüsusilə revmatoid artrit və lupus və revmatizm kimi xəstəliklərə daha çox meyillidir. Kişilərdə isə bel revmatizmi və ankilozan spondilit halları geniş yayılmışdır. Revmatizm və iltihabi xəstəliklər daha çox 30-50 yaş arası insanlarda aşkarlanır. Yaş artdıqca oynaqların iltihabı, oynaq sərtliyi və revmatizm ağrıları daha da güclənir. Revmatizm simptomları yaşlı insanlarda daha ağır və davamlı ola bilər. Revmatizmin diaqnozu üçün yaşa uyğun analiz və müayinələr aparılmalıdır. Revmatizmin qarşısının alınması üçün yaş artdıqca revmatizm üçün idman hərəkətləri və revmatizm üçün pəhriz mühüm rol oynayır. Cinsə bağlı revmatizm xəstəlikləri üçün xüsusi revmatoloji müalicə planları mövcuddur. Qadınlarda hormon dəyişiklikləri ilə bağlı romatoid artrit müalicəsi fərqli aparılır. Kişilərdə isə iltihabi bel revmatizmi fərqli müalicə yanaşması tələb edir.
Piylənmə və artıq çəki
Revmatizm xəstəliyinin yaranmasında piylənmə və artıq çəki əsas risk faktorlarından biridir. Artıq çəkili şəxslərdə oynaqlara düşən yük normadan artıq olduğundan, bu vəziyyət oynaqlarda iltihab, şişkinlik və revmatizm ağrıları ilə nəticələnir. Xüsusilə diz, bel və ayaq oynaqları piylənmənin yaratdığı təzyiqə daha həssas olur və oynaqların iltihabı daha sürətli inkişaf edir. Revmatizm və oynaqlar arasında möhkəm əlaqə olduğundan, oynaq sağlamlığı üçün çəkini normada saxlamaq vacibdir. Araşdırmalar göstərir ki, piylənmə yalnız mexaniki yüklənmə ilə deyil, həm də iltihabi proseslərin aktivləşməsi ilə revmatizm səbəbləri arasında önəmli yer tutur. Revmatizm müalicə mərkəzləri də artıq çəkili pasiyentlərə xüsusi revmatoloji müalicə və revmatizm üçün pəhriz proqramları təklif edir. Bəzi hallarda obezite əməliyyatı da revmatizmin müalicəsi prosesinə daxil edilir. Revmatizmin qarşısının alınması üçün düzgün qidalanma və aktiv həyat tərzi çox vacibdir. Nəzarətsiz piylənmə isə xroniki revmatizm və romatoid artrit riskini xeyli artırır.
Ətraf mühit faktorları
Revmatizm xəstəliyinin inkişafında ətraf mühit faktorları da mühüm rol oynayır və bəzən bu səbəblər tək başına belə xəstəliyi tətikləyə bilər. Soyuq və rütubətli hava, oynaqların iltihabı və revmatizm ağrıları üçün əsas amillərdəndir. Bəzi insanlar üçün hava dəyişiklikləri zamanı revmatizm simptomları daha da kəskinləşir. Kimyəvi maddələrə məruz qalmaq, zərərli iş şəraiti də revmatoloji xəstəliklər üçün zəmin yarada bilər. Bundan başqa, çirklənmiş hava, zərərli qidalanma və hərəkətsiz həyat tərzi revmatizm səbəbləri arasında yer alır. Revmatizm və immun sistemi arasında sıx əlaqə olduğundan, ətraf mühitin zərərli təsirləri immuniteti zəiflədərək xəstəliyin inkişafını sürətləndirir. Stress və psixoloji gərginlik də ətraf mühitdən asılı olan amillər sırasındadır. Revmatizmin qarşısının alınması üçün sağlam mühitdə yaşamaq, fiziki aktivlik və doğru həyat tərzi vacibdir. Revmatizmin diaqnozu zamanı da həkimlər bu faktorları nəzərə alır. Ətraf mühitə bağlı revmatizm səbəbləri xüsusilə kəskin revmatizm və xroniki revmatizm formalarında təsirli olur. Revmatizmin müalicəsi zamanı bu amillərin aradan qaldırılması da müalicə prosesinin tərkib hissəsidir.
Streptokok infeksiyası
Revmatizm bəzən A qrupu streptokok infeksiyasının səbəb olduğu revmatik qızdırma nəticəsində meydana gəlir. Streptokok bakteriyası, xüsusilə boğaz infeksiyası şəklində özünü göstərir və vaxtında müalicə olunmadıqda revmatizm xəstəliyi riski yaradır. Bu bakteriya bədənin immun sistemini aldadaraq öz toxumalarına hücum etməyə səbəb olur. Nəticədə ürək, oynaqlar, dəri və sinir sistemi zədələnə bilər. Revmatizm və oynaqlar arasındakı iltihabi proseslər də çox vaxt streptokok infeksiyası ilə başlayır. Xüsusilə uşaq revmatizmi üçün bu yoluxma daha təhlükəlidir və oynaqlarda iltihab, qızdırma, şişkinlik kimi revmatizm simptomları ilə müşahidə olunur. Revmatizmin müalicəsi zamanı revmatizm üçün dərmanlar və revmatizm üçün iynələr kimi tibbi müdaxilələr vacibdir. Streptokok mənşəli revmatizmin qarşısının alınması üçün boğaz infeksiyalarının vaxtında antibiotiklə müalicəsi əsas şərtdir. Əks halda, kəskin revmatizm və daha sonra xroniki revmatizm inkişaf edə bilər. Müasir revmatizm müalicə mərkəzləri bu səbəbə xüsusi yanaşır.
Hormonal və metabolik problemlər
Revmatizm bəzi hallarda hormonal dəyişikliklər və metabolik xəstəliklər səbəbindən yaranır. Qadınlarda menopauza dövründə hormon səviyyələrinin dəyişməsi oynaqların iltihabı və revmatizm ağrıları üçün əlverişli şərait yaradır. Metabolik sindrom, şəkərli diabet və digər mübadilə xəstəlikləri də revmatizm səbəbləri arasındadır. Bu xəstəliklər zamanı oynaqlar üçün dərmanlar ilə yanaşı revmatizm üçün pəhriz də vacib olur. Hormonal balansın pozulması həm romatoid artrit, həm də fibromiyalgiya və revmatizm riskini artırır. Revmatizmin qarşısının alınması üçün metabolik xəstəliklərin vaxtında müalicəsi şərtdir. Revmatizmin diaqnozu zamanı endokrin sistemin vəziyyəti də yoxlanılır. Revmatizmin bitki ilə müalicəsi və revmatizmdə təbii üsullar hormonal dəstəkləyici rol oynaya bilər.
Ağır idman və mexaniki aşınma
Revmatizm xəstəliyi bəzən ağır fiziki fəaliyyət və mexaniki aşınma nəticəsində yaranır və bu, xüsusilə qeyri-iltihablı revmatizm formalarında rast gəlinir. Peşəkar idmançılar, ağır fiziki işlə məşğul olanlar və zavod, tikinti kimi sektorlarda işləyən şəxslər oynaqların iltihabı riski ilə daha çox qarşılaşırlar. Oynaqlar və vətərlər uzun müddət həddindən artıq yükləndikdə, revmatizm və oynaqlar arasında mexaniki bağlılıq yaranır. Revmatizm səbəbləri arasında mexaniki faktorlar da xüsusi yer tutur, çünki oynaqların həddindən artıq yüklənməsi onların zədələnməsinə və revmatizm simptomları kimi ağrı, şişkinlik və sərtliyə səbəb olur. Revmatizmin qarşısının alınması üçün doğru idman hərəkətləri və düzgün bədən mövqeyi qorunmalıdır. Xüsusilə bel revmatizmi və əl oynaqları ağrısı kimi formalar mexaniki zədələrlə sıx bağlıdır. Revmatizm üçün fizioterapiya və revmatizm üçün məşqlər mexaniki aşınmanın azaldılması və əzələlərin gücləndirilməsi üçün tövsiyə olunur. Revmatizm və iltihabi xəstəliklər arasında fərq ondadır ki, mexaniki aşınmaya bağlı revmatizmdə immun sistem rol oynamaya bilər. Ancaq xroniki revmatizm formalarına çevrilməməsi üçün erkən diaqnoz və müdaxilə vacibdir. Revmatizm müalicə mərkəzləri bu səbəbdən meydana gələn revmatizmləri müalicə edərkən, pasiyentlərə revmatizm üçün pəhriz və sağlam həyat tərzi ilə bağlı tövsiyələr də verir.
Travmalar və zədələr
Revmatizm xəstəliyi üçün risk yaradan səbəblərdən biri də travmalar və zədələrdir. İdman zədələri, yol qəzası, düşmə və s. nəticəsində oynaqlar və ətraf toxumalar zədələndikdə, sonradan oynaqların iltihabı və revmatizm simptomları inkişaf edə bilər. Xüsusilə dirsək, diz, bel və boyun oynaqları travmalara qarşı daha həssas olur. Revmatizm və oynaqlar arasındakı əlaqə belə zədələrdən sonra ortaya çıxır və revmatizm ağrıları ilə müşayiət olunur. Travmadan sonra oynaqlarda sərtlik, şişkinlik və ağrı əsas əlamətlərdir. Müalicə olunmayan travmalar xroniki revmatizm formalarına keçə bilər. Bu səbəbdən revmatizmin qarşısının alınması üçün travmadan sonra dərhal revmatizm üçün iynələr, revmatizm dərmanları və digər müalicə üsulları ilə müdaxilə vacibdir. Revmatizmin diaqnozu zamanı travma keçmişi mütləq nəzərə alınır. Revmatizm üçün fizioterapiya və revmatizm üçün masaj üsulları travmalardan sonra əzələ və oynaqların bərpasında effektiv olur. Revmatizm müalicə mərkəzləri zədə və travma sonrası revmatizmi müalicə edərkən fərdi yanaşma tətbiq edir.
Daxili orqanlara təsir edən səbəblər
Revmatizm təkcə oynaqlarla məhdudlaşmayan, daxili orqanlara təsir edən sistemik xəstəliklərdən biridir. Revmatoloji xəstəliklər arasında olan lupus və revmatizm, sklerodermiya və revmatizm, romatoid artrit kimi formalar ürək, böyrək, ağciyər və sinir sistemi kimi həyati orqanları da təsir edə bilər. Revmatizm səbəbləri sırasında immun sisteminin toxumalara hücumu nəticəsində daxili orqanların da iltihablanması müşahidə edilir. Bu səbəbdən revmatizm simptomları yalnız oynaqlarla məhdudlaşmır, ürək ritminin pozulması, böyrək funksiyasının zəifləməsi və dəridə səpkilər də ola bilər. Kəskin revmatizm zamanı ürək qapaqları zədələnə və xroniki ürək çatışmazlığı yarana bilər. Revmatizmin diaqnozu zamanı mütləq ürək, böyrək və ağciyər müayinələri aparılmalıdır. Revmatizmin müalicəsi zamanı daxili orqanlara yönəlik revmatizm dərmanları və xüsusi yanaşmalar seçilməlidir. Revmatizmin qarşısının alınması üçün erkən müayinə və revmatizm müalicə mərkəzləri ilə əməkdaşlıq lazımdır. Bu səbəbdən revmatizmin fəsadları arasında daxili orqan zədələnmələri xüsusi yer tutur.
Revmatizm diaqnozu necə qoyulur?
Revmatizm bəzən müxtəlif əlamətlərlə ortaya çıxan və düzgün diaqnoz qoyulmadıqda ciddi fəsadlara səbəb ola bilən revmatoloji xəstəliklər qrupudur. Bu xəstəliklərin vaxtında və dəqiq diaqnozu revmatizmin müalicəsi və revmatizmin fəsadlarının qarşısının alınması üçün çox vacibdir. Revmatizm diaqnozu üçün sadəcə xəstənin şikayətləri deyil, həm də müasir tibbi müayinələr və laborator analizlər aparılmalıdır. Revmatizmin diaqnozu adətən fiziki müayinə, qan testləri və görüntüləmə üsulları vasitəsilə təsdiqlənir.
1. Fiziki müayinə və xəstəlik tarixçəsi
Revmatizm şübhəsi olduqda ilk mərhələdə həkim pasiyentin şikayətlərini və xəstəlik tarixini diqqətlə araşdırır. Xəstədən oynaqlarda ağrı, şişkinlik, hərəkət məhdudiyyəti, sərtlik və digər revmatizm simptomları barədə ətraflı məlumat alınır. Revmatizm və oynaqlar arasında əlaqə olduğundan əllər, dizlər, bel və digər oynaqlar diqqətlə müayinə olunur. Həkimlər ailəvi revmatoloji xəstəliklər, yəni genetik meyl və keçmişdə yaşanmış streptokok infeksiyaları haqqında da məlumat toplayır. Revmatizm səbəbləri içində keçmiş zədələr və infeksiyalar olduğuna görə bu suallar vacibdir. Fiziki baxış zamanı oynaqların sərtliyi, şişkinliyi və həssaslığı yoxlanılır. Eyni zamanda dəri səpkiləri, ürək və ağciyər səsləri də dinlənilir, çünki revmatizmin fəsadları daxili orqanlara da təsir edə bilər. Fiziki müayinədən sonra həkim daha konkret nəticələr əldə etmək üçün laborator analizlər və görüntüləmə testlərinə yönləndirə bilər. Revmatizm diaqnozu zamanı ilk mərhələ olan fiziki müayinə çox önəmlidir, çünki diaqnozun 70%-i burada qoyula bilər.
2. Qan testləri və laborator analizlər
Revmatizm xəstəliyinin diaqnozunda qan testləri mühüm yer tutur, çünki bu testlər oynaqlarda və bədəndə gedən iltihab proseslərini üzə çıxarır. Ən önəmli testlərdən biri Revmatoid Faktor (RF) və anti-CCP testləridir ki, xüsusilə romatoid artrit üçün xarakterikdir. ESR (Eritrosit Sedimentasiya Dərəcəsi) və CRP (C-reaktiv zülal) testləri bədəndə iltihab səviyyəsini göstərir. Revmatizm və immun sistemi arasında əlaqəni yoxlamaq üçün antinüvə antikorları (ANA) və digər immunoloji testlər də aparılır. Anemiya testi (qan azlığı) da revmatizmdə rast gəlinə biləcəyi üçün yoxlanılır. Kalsium, fosfor və qələvi fosfataz testləri vasitəsilə sümük metabolizması qiymətləndirilir. Oynaqlardan alınan maye nümunəsi analiz edilərək infeksiya və ya kristallar araşdırılır. Bəzi hallarda toxuma biopsiyası ilə daha dərindən müayinə aparılır. Revmatizmin laborator analizləri sayəsində xəstəliyin tipi və ağırlıq dərəcəsi aydın olur. Bu nəticələr əsasında revmatizm dərmanları, revmatizm üçün iynələr və revmatizm üçün fizioterapiya kimi müalicə planlaşdırılır.
3. Görüntüləmə üsulları
Revmatizm diaqnozunun dəqiqləşdirilməsi üçün görüntüləmə müayinələri də vacibdir. Xəstəliyin təsir etdiyi oynaqlarda dəyişiklikləri görmək üçün ən çox istifadə olunan üsullardan biri rentgen müayinəsidir. Rentgen oynaqlarda deformasiya, daralma və sümük eroziyalarını aşkarlamağa kömək edir. Daha detallı görüntü üçün MRT (Maqnit Rezonans Tomoqrafiyası) və KT (Kompüter Tomoqrafiyası) istifadə olunur. MRT vasitəsilə oynaq və ətraf toxumalar, bağlar və əzələlərdəki iltihabi proseslər daha dəqiq görünür. Ultrasəs müayinəsi isə oynaqlardakı iltihabı və maye toplanmasını göstərə bilir. Xüsusilə uşaq revmatizmi zamanı ultrasəs çox faydalı olur. Bəzi hallarda oynaq mayesinin çıxarılması (artrosentez) və müayinəsi də aparılır. Elektromiyografiya (EMG) və radioloji müayinələr əzələ və sinir zədələnmələrini araşdırmaq üçün tətbiq edilir. Bu müayinələr revmatizmin klinik əlamətləri və xəstəliyin ağırlıq dərəcəsini müəyyənləşdirməyə imkan verir. Görüntüləmə nəticələri əsasında revmatizmin dərmanla müalicəsi, revmatizm üçün məşqlər və revmatizm üçün masaj üsulları təyin edilir.
Revmatizmin müalicə yolları hansılardır?
Revmatizm uzunmüddətli və diqqətli yanaşma tələb edən xroniki revmatoloji xəstəliklər qrupudur. Xəstəliyin tamamilə sağalması çətin olsa da, revmatizmin müalicəsi ilə ağrıları azaltmaq, hərəkət məhdudiyyətini aradan qaldırmaq və xəstəliyin fəsadlarının qarşısını almaq mümkündür. Revmatizm müalicəsi kompleks və mərhələli aparılmalı, fərdi yanaşmaya əsaslanmalıdır. Müalicə prosesi dərman terapiyası, fizioterapiya, pəhriz, bitki və xalq təbabəti, alternativ metodlar kimi müxtəlif üsulları birləşdirir və xəstəlik ömür boyu həkim nəzarətində saxlanmalıdır. Aşağıda bu üsullar haqqında ətraflı məlumat verilmişdir.
1. Dərman müalicəsi
Revmatizm xəstəliyində dərman müalicəsi əsas müalicə üsullarından biridir və oynaqlarda iltihabın azaldılması üçün vacibdir. Müasir dövrdə revmatizm dərmanları sayəsində xəstələrin əksəriyyətində ağrı və şişkinlik xeyli azalır. Xəstəliyin gedişindən asılı olaraq iltihabəleyhinə preparatlar, kortikosteroidlər, bioloji preparatlar və xəstəliyin gedişini dəyişən dərmanlar istifadə edilir. Romatoid artrit müalicəsi zamanı da bu dərmanlar vacib rol oynayır. Revmatizmin dərmanla müalicəsi həm kəskin revmatizm, həm də xroniki revmatizm hallarında tətbiq edilir. Bəzən oynaqlara yerli inyeksiyalar (revmatizm üçün iynələr) da lazım olur. Revmatizm və oynaqlar arasında əlaqəni nəzərə alaraq, oynaqlar üçün dərmanlar həkim tərəfindən diqqətlə seçilməlidir. Autoimmun revmatizm növlərində immun sistemi tənzimləyən dərmanlar da istifadə olunur. Dərman müalicəsi həkim nəzarəti olmadan dayandırılmamalıdır, çünki revmatizm ağrıları yenidən alovlana bilər. Müalicə zamanı revmatizmin fəsadları izlənməli və müalicə planı daim yenilənməlidir.
2. Fizioterapiya və reabilitasiya
Revmatizm xəstəliyində fizioterapiya və reabilitasiya müalicənin mühüm hissəsidir və hərəkət məhdudiyyətini azaltmağa kömək edir. Revmatizm üçün fizioterapiya oynaqların elastikliyini qoruyur, əzələ zəifliyinin qarşısını alır və oynaq ağrılarını azaldır. Fizioterapevtik müalicələrə müxtəlif cihazlarla istilik, ultrasəs, maqnit terapiyası və elektrik stimulyasiyası daxildir. Həkimlər tərəfindən revmatizm üçün məşqlər və revmatizm üçün idman hərəkətləri xüsusi planla hazırlanır. Bu proqramlar oynaqların hərəkətliliyini qorumağa və əzələləri gücləndirməyə yönəlib. Revmatizm üçün masaj üsulları ilə əzələ spazmları və gərginlik azalır. Bel revmatizmi, əl oynaqları ağrısı və uşaq revmatizmi kimi hallarda da fizioterapiya önəmlidir. Müntəzəm fizioterapiya sayəsində revmatizm simptomları daha asan idarə olunur. Bəzi hallarda revmatizmin bitki ilə müalicəsi və təbiətdə hərəkət məşqləri də reabilitasiyaya daxil edilir. Revmatizm müalicə mərkəzləri adətən fizioterapevt və reabilitoloqlarla işləyir.
3. Qidalanma və pəhriz
Revmatizm xəstəliyində sağlam qidalanma və pəhriz iltihab və ağrının azalmasında mühüm rol oynayır. Revmatizm üçün pəhriz əsasən iltihabəleyhinə təsir göstərən məhsullardan ibarət olmalıdır. Xüsusilə Omega-3 yağ turşuları, zəncəfil, sarıkök, meyvə və tərəvəzlər oynaqlarda iltihabı azalda bilər. Artıq çəkidən xilas olmaq üçün də pəhriz mühümdür, çünki piylənmə və artıq çəki revmatizmə səbəb olan amillərdəndir. Şəkərli, duzlu, qızardılmış və konservləşdirilmiş qidalardan uzaq durmaq tövsiyə olunur. Revmatizm və iltihabi xəstəliklər üçün balanslı və vitaminlə zəngin pəhriz vacibdir. Revmatizmdə düzgün qidalanma sayəsində həm revmatizm ağrıları, həm də iltihab prosesi azala bilər. Revmatizm üçün bitki ilə müalicəsi zamanı da xüsusi pəhriz planları tətbiq edilir. Revmatizmin qarşısının alınması üçün qidalanma erkən mərhələdən nəzarət altına alınmalıdır. Həkim və dietoloqla birlikdə fərdi pəhriz planı hazırlamaq daha effektlidir.
4. Xalq təbabəti və bitki ilə müalicə
Revmatizm xəstəliyində xalq təbabəti və bitki müalicəsi uzun illərdir dəstəkvi müalicə kimi istifadə olunur. Revmatizmin bitki ilə müalicəsi zamanı zəncəfil, qara zirə, gülümbahar, gicitkən, qatırquyruğu, ardıc kimi bitkilər geniş istifadə edilir. Xüsusilə iltihabəleyhinə təsirli bitki qarışıqları oynaq ağrılarını azaltmaqda faydalıdır. Məsələn, bal və bitki qarışıqlarından hazırlanan məcunlar revmatizm simptomları üçün faydalı hesab edilir. Naftalan vannaları, duz müalicəsi, göl palçığı ilə kompreslər xalq arasında geniş yayılmış üsullardır. Revmatizm və oynaqlar üçün xalq təbabətində qarazirə yağı və isitmə üsulları ilə masaj edilir. Lakin bütün bu üsullar revmatizm müalicə mərkəzləri və həkim məsləhəti olmadan tətbiq olunmamalıdır. Xalq təbabəti revmatizmin dərmanla müalicəsi və digər üsullarla birlikdə tətbiq edildikdə daha təsirli olur.
5. Alternativ və inteqrativ müalicə üsulları
Revmatizm üçün alternativ və inteqrativ müalicə üsulları da geniş tətbiq olunur və ənənəvi tibbi müalicələrə dəstək kimi istifadə edilir. Akupunktur, aromaterapiya, bioenerji, meditasiya və yoga kimi üsullar revmatizm ağrılarını və stressi azaltmaqda faydalıdır. Revmatizm və immun sistemi arasındakı əlaqəni nəzərə alaraq, stresin idarə olunması müalicə prosesinin vacib hissəsidir. Revmatizmdə təbii üsullar arasında masaj terapiyası da ağrıları azaltmaq üçün effektivdir. Revmatizm üçün masaj üsulları həm də qan dövranını yaxşılaşdırır. Revmatizm müalicəsində yeniliklər arasında bəzi bioloji preparatlar da alternativ yanaşmalarla birlikdə istifadə edilir. Həkim nəzarətində inteqrativ müalicə daha effektiv və təhlükəsiz olur.
Revmatizm haqqında tez-tez verilən suallar
Revmatizm hansı orqanlara təsir edir?
Revmatizm əsasən oynaqlara, əzələlərə, sümüklərə və bağlara təsir edir. Lakin bəzi formalarında ürək, böyrək, dəri və sinir sistemi kimi daxili orqanlar da zədələnə bilər.
Revmatizm hansı yaşda başlayır?
Revmatizm hər yaşda başlaya bilər, lakin adətən 30-50 yaş arası daha çox rast gəlinir. Uşaqlarda və yeniyetmələrdə də xüsusi formalar, məsələn uşaq revmatizmi müşahidə olunur.
Uşaq revmatizmi nədir və böyüklərdən fərqi nədir?
Revmatizm uşaqlarda oynaq iltihabı, ağrılar və hərəkət məhdudiyyəti ilə müşahidə olunan uşaq revmatizmi şəklində özünü göstərə bilər. Uşaqlarda xəstəlik daha sürətlə inkişaf edə bilər və böyüklərlə müqayisədə daha ciddi orqan tutulmaları yarada bilər.
Revmatizm irsidir?
Revmatizm bəzi hallarda genetik meyllə bağlı ola bilər. Ailəsində revmatoloji xəstəliklər olan şəxslərdə xəstəliyə tutulma riski artır.
Revmatizm üçün hansı qan testləri aparılır?
Revmatizm diaqnozu üçün Revmatoid Faktor (RF), anti-CCP, CRP, ESR və ANA kimi iltihab və autoimmun göstəricilərinə baxılır. Həkim bəzən qan sayımı və biokimyəvi analizlər də tələb edə bilər.
Revmatizmin hansı növləri var?
Revmatizm müxtəlif formaları ilə tanınır, o cümlədən romatoid artrit, ankilozan spondilit, sistemik lupus, osteoartrit və psoriatik artrit. Hər növün simptom və müalicə üsulu fərqlidir.
Romatoid artrit və revmatizm arasında fərq nədir?
Revmatizm geniş anlayışdır və müxtəlif oynaq xəstəliklərini əhatə edir, romatoid artrit isə iltihabi revmatizmin spesifik formasıdır. Romatoid artrit daha çox xroniki oynaq iltihabı və deformasiyalar ilə müşayiət olunur.
Revmatizmin müalicəsi mümkündürmü?
Revmatizm tamamilə sağalmasa da, müasir müalicə üsulları ilə xəstəliyin gedişini yavaşlatmaq və əlamətləri azaltmaq mümkündür. Erkən diaqnoz və müntəzəm müalicə ilə normal həyata dönüş mümkündür.
Revmatizm üçün hansı dərmanlar istifadə olunur?
Revmatizm üçün əsasən iltihabəleyhinə dərmanlar, kortikosteroidlər və xəstəliyin gedişini dəyişən preparatlar istifadə edilir. Bəzi hallarda revmatizm üçün bioloji preparatlar da təyin oluna bilər.
Revmatizmə qarşı fizioterapiya necə aparılır?
Revmatizm üçün fizioterapiya oynaq hərəkətliliyini artırmaq, ağrını azaltmaq və əzələləri gücləndirmək məqsədi ilə aparılır. Buraya elektrik stimulyasiyası, maqnit terapiya və ultrasəs daxildir.
Revmatizm üçün hansı idman hərəkətləri uyğundur?
Revmatizm üçün yüngül aerobik hərəkətlər, üzgüçülük və yoga kimi oynaq dostu məşqlər tövsiyə olunur. Bu hərəkətlər hərəkətliliyi qoruyur və əzələləri gücləndirir.
Revmatizmdə qidalanma və pəhriz necə olmalıdır?
Revmatizm xəstələri üçün iltihabəleyhinə pəhriz tövsiyə edilir. Omega-3, meyvə, tərəvəz və tam taxıllar əsas olmalıdır, şəkərli və yağlı qidalardan uzaq durulmalıdır.
Revmatizm və hava dəyişiklikləri arasında əlaqə varmı?
Revmatizm xəstələri tez-tez hava dəyişikliklərinə, xüsusilə soyuq və rütubətli havaya qarşı həssas olurlar. Bu zaman oynaq ağrıları və sərtlik artır.
Revmatizmdə ağrıları azaltmaq üçün nə etmək lazımdır?
Revmatizm ağrılarını azaltmaq üçün dərmanlar, fizioterapiya və uyğun idman tətbiq edilməlidir. Bəzi hallarda revmatizmə qarşı kremlər və masaj da faydalıdır.
Revmatizm ürəyə və digər daxili orqanlara təsir edirmi?
Revmatizm bəzən ürək, böyrək və ağciyər kimi orqanları da zədələyə bilər. Xüsusilə romatoid artrit və lupus zamanı bu hallar müşahidə edilir.
Revmatizmdə hansı müasir müalicə üsulları mövcuddur?
Revmatizm üçün bioloji preparatlar, hədəf yönlü dərmanlar və revmatizmdə alternativ terapiyalar müasir yanaşmalardandır. Bunlar xəstəliyin gedişini yavaşlatmağa kömək edir.
Revmatizmin müalicəsi ömür boyu davam edirmi?
Revmatizm xroniki xəstəlikdir və adətən ömür boyu müalicə və nəzarət tələb edir. Simptomlar azaldıqda belə, davamlı həkim nəzarəti vacibdir.
Revmatizm üçün bitki mənşəli preparatlar və əlavələr istifadə oluna bilərmi?
Revmatizm üçün bitki mənşəli əlavələr iltihabı azaltmaq üçün dəstək məqsədilə istifadə edilə bilər. Ancaq istifadədən əvvəl həkimlə məsləhətləşmək vacibdir.
Revmatizmin qarşısını almaq üçün nə etmək olar?
Revmatizm riskini azaltmaq üçün sağlam həyat tərzi, müntəzəm idman və düzgün qidalanma önəmlidir. İnfeksiyaların vaxtında müalicəsi və stressin idarə olunması da vacibdir.
