Autizm spektri pozuntusunun simptomları həyatın ilk 3 ilində başlayan və ömür boyu sürən, ictimai qarşılıqlı təsirə və ünsiyyətə zərər verən, məhdud və təkrarlanan davranışlara gətirib çıxaran beyinin inkişafına maneə törədən bir xəstəlikdir. Rəsmi diaqnoz adı Autizm spektri pozuntusudur.
Autizm spektri pozuntusunun hansı əlamətləri var?
- Sosial ünsiyyət və qarşılıqlı əlaqədə çatışmazlıqlar
- Göz təmasının qura bilmir, üz ifadələrinin və jestlərin istifadəsi məhdutdur
- Uşağın paylaşdığı diqqət minimaldır (Məsələn: Uşaq diqqətini vermək üçün baxışını obyektə və ya şəxsə doğru yönləndirmir)
- Empatiya hissi zəifdir (Uşaq özünü başqalarının yerinə qoymaqda çətinlik çəkir)
- Uşaq başqalarını təqlid etmədə çətinlik çəkir
- Nitq inkişafında gecikmə və ya nitq olsa belə qarşılıqlı ünsiyyətə xidmət etməməsi
- Nitq əvəzliklərinin düzgün istifadə edilməməsi
- Məhdud, təkrarlanan davranışlar, maraqlar və ya fəaliyyətlər
- Üz ifadələrinin olmaması
- Xəyali, yaradıcı oyunlarda iştirak etməmək
- Təkrarlanan səslər və ya hərəkətlər
- Cismlərin parçalarına davamlı bir maraq
- Hər şeyin eyni olmasına və ya dəyişilməməsinə dirənc göstərməsi
Yuxarda sadaladığım simptomlar uşağın inkişafında erkən görünür, lakin diaqnoz 3 yaşdan sonra qoyula bilər simptomları gördükdə ilkin müdaxilə mütləqdir.
Bunlar, ASP olan bir insanın yaşaya biləcəyi simptomlardan yalnız bir neçəsidir. Autizm spektr pozuntusu yalnız mütəxəssis tərəfindən diaqnoz edilsə də, bu ümumi autizm simptomlarının siyahısı valideynlərə və baxıcılara nələrə diqqət etməli olduqlarını bilmələrinə kömək edə bilər.
- Ünsiyyət və sosial simptomlar Praqmatik Dil – Autizm spektrində olan bir çox insan digər insanlarla ünsiyyətdə çətinlik çəkir. Bu ümumiyyətlə erkən uşaqlıqda özünü göstərir. Nitq inkişafında və şifahi olmayan ünsiyyətdə hər hansı bir gecikmə ixtisaslı bir mütəxəssis tərəfindən qiymətləndirilməlidir.
- Gözlə əlaqə və şifahi olmayan ünsiyyət – Zəif və göz təmasından qaçmaq ASP insanlarda ümumi simptomlardır. Digər şifahi olmayan ünsiyyət çətinlikləri arasında üz ifadələrini, fiziki jestləri və ümumi bədən dilini tanımaq və istifadə etmək ola bilər.
- Səs Tonu – Bəzi ASP insanlar səs tonunu tənzimləməkdə və ya dəyişdirməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Nəticədə çox yüksək, çox sakit və/və ya monoton bir səslə danışa bilərlər.
- Davranış əlamətləri təkrarlanan davranışlar – ASP bir çox insan eyni davranışları təkrar-təkrar edə bilər. Bu, əllərin və qolların titrəməsi, dönməsi və ya çırpılması və ya gözlərinin önündə barmaqların titrəməsi ola bilər. Oyuncaqlar və ya digər əşyalarla qeyri-adi üsullarla oynaya bilərlər, məsələn, dairələri və ya lövhələri çətinliklə çevirmək.
- Ritual Davranışlar – Bura hər yeməkdə eyni qidaları yemək və ya eyni videoları təkrar -təkrar izləmək daxil ola bilər. Planlardakı kiçik dəyişikliklərdən dərhal sonra əsəbiləşə bilərlər. Öz-özünə xəsarət-autizm spektrində olan bəzi insanlar başını yerə və ya divara vurur, əllərini dişləyir və ya dərisini həddindən artıq ovuşdurur və ya cızır. Tibbi, duyusal, qidalanma və davranış yanaşmaları da daxil olmaqla bu davranışları müalicə etməyin bir çox yolu var. Uşağınız özünə zərər verən bir davranış edərsə, ən qısa zamanda həkiminizlə danışın.
Autizm simptomları nə vaxt görünür?
Uşaqlarda autizm əlamətləri 18 aydan əvvəl müşahidə edilə bilər. Oğlunuzun və ya qızınızın autizm xəstəliyindən şübhələnirsinizsə, həkiminizlə danışmağın vaxtıdır. ERKƏN Müdaxilələr həm uşağınızın sağlamlığına, həm də inkişafına böyük təsir göstərə bilər. Unutmayın ki, bu simptomların olması mütləq bir insanın autizm xəstəliyi olduğu anlamına gəlmir. Autizm spektri pozuntusu yalnız ixtisaslı bir tibb mütəxəssisi təyin edə bilər.
Ən əsası, autizm spektr pozulması olan bir fərd hər şeydən əvvəl bir fərddir. Simptomları öyrənmək, autizmlə əlaqəli davranışları və çətinlikləri anlamağa başlamanıza kömək edə bilər. Autizmli hər bir insanın sizin kimi öz güclü cəhətləri, bəyəndikləri və sevmədikləri, maraqları, problemləri və bacarıqları var.
ASP necə diaqnoz qoyulur?
Autizm üçün bilinən bir biomarker yoxdur. Bu o deməkdir ki, heç bir qan və ya genetik analiz xəstəliyi tanılaya bilməz. Bunun əvəzinə, həkimlər və mütəxəssislər bir insanın autizm olub olmadığını müəyyən etmək üçün müşahidələrə, tibbi tarixçələrə və anketlərə etibar edirlər.
Bloqlar məlumatlandırma xarakterlidir.Həkiminizin göstərişindən sonra tətbiq etməyinizi məsləhət görürük.
