Hormonal pozuntu orqanizmin bioloji funksiyalarına ciddi təsir göstərən bir problemdir və çox zaman fərqinə varmadan həyat keyfiyyətimizi azaldır. Hormon çatışmazlığı, hormon disbalansı, estrogen çatışmazlığı, prolaktin yüksəkliyi, hətta tiroid hormon problemi kimi müxtəlif formalarla müşahidə oluna bilər. Bəzi hallarda isə hormon səviyyəsi aşağıdır kimi sadə ifadələrlə diaqnoz qoyulur, lakin bunun arxasında ciddi endokrin sistem xəstəlikləri dura bilər.
Bu yazıda hormon pozuntusunun əlamətləri, hormon balanssızlığı səbəbləri və effektiv hormon müalicəsi üsulları haqqında ətraflı məlumat veriləcək. Hamiləlikdə hormonal dəyişiklik, yeniyetmələrdə hormon dəyişməsi, stress və hormon əlaqəsi, eləcə də stressin sağlamlığa təsiri kimi halların hormonlara təsir edən qidalar, vitamin çatışmazlığı və balanssız həyat tərzi ilə necə əlaqəli olduğu izah ediləcək.
Əgər siz də təbii hormon tənzimləyicilər, bitki çayları ilə hormon tənzimi, immun sistemini gücləndirmək və həyat tərzi dəyişikliyi ilə dərmansız hormon balansı qurmaq istəyirsinizsə, bu məqalə sizin üçün faydalı olacaq. Yazının sonunda isə həkimə nə zaman müraciət etməli, hansı endokrinoloji müayinələrin aparılması və endokrinologiya sahəsində müalicələr, alternativ tibbi üsullar və sağlam hormon sistemi üçün məsləhətlər haqqında praktik tövsiyələr də yer alacaq.
Hormon balanssızlığı nədir və orqanizmdə necə təsir göstərir?
Hormonal balanssızlığı orqanizmin normal funksiyalarını həyata keçirmək üçün lazım olan hormonların qeyri-kafi və ya həddindən artıq ifraz olunması nəticəsində yaranan tarazlıq pozuntusudur. Bu vəziyyət hormon balanssızlığı adlanır və insanın fiziki, psixoloji və reproduktiv sağlamlığına birbaşa təsir göstərir.
İnsan bədənində fəaliyyət göstərən endokrin sistem müxtəlif vəzilərdən ibarətdir – məsələn, hipofiz vəzi, qalxanabənzər vəzi, böyrəküstü vəzilər və cinsiyyət vəziləri. Bu vəzilər tərəfindən ifraz olunan hormonlar bədəndə enerji mübadiləsi, yuxu, emosional vəziyyət, böyümə və inkişaf, cinsi yetkinlik, menstrual dövr, hətta bədən temperaturunun tənzimlənməsi kimi həyati vacib funksiyaları idarə edir. Hormon disbalansı isə bu proseslərin pozulması ilə nəticələnir.
Çox zaman hormon pozuntusu təkcə bir vəzidə baş vermir, əksinə, bir vəzin fəaliyyəti pozulduqda bu, digər orqanların da funksiyalarına təsir edir. Bu səbəbdən orqanizmdə hormon pozuntusu bəzən sistemli bir zəncirvari reaksiyaya çevrilir. Məsələn, prolaktin yüksəkliyi reproduktiv sistemə, tiroid hormon problemi isə həm maddələr mübadiləsinə, həm də psixoloji vəziyyətə təsir göstərə bilər.
İnsanlar çox zaman hormon çatışmazlığı dedikdə yalnız estrogen və progesteron kimi qadın hormonlarını nəzərdə tutur. Halbuki, testosteron azlığı, kortizol səviyyəsinin dəyişməsi, adrenalin ifrazı, yuxusuzluq və hormonlar arasındakı əlaqə də bu çərçivəyə daxildir. Hətta hormonal akne səbəbləri, saç tökülməsi, psixoloji balansın pozulması, menstrual dövr pozuntuları kimi hallar da hormonal sistemdəki dəyişikliklərlə bağlı ola bilər.
Hormonal pozuntunun ən tez-tez görülən əlamətləri hansılardır?
Hormonal pozuntu bədənin bir çox əsas funksiyalarını tənzimləyən sistemin tarazlığının pozulması deməkdir. Bədəndə onlarla fərqli hormon mövcuddur və onların hər biri müxtəlif orqanlara və sistemlərə təsir edir. Buna görə də hormon balanssızlığı zamanı ortaya çıxan əlamətlər çoxçeşidlidir və şəxsdən-şəxsə dəyişə bilər. Bu bölmədə ən çox rast gəlinən simptomları təqdim edirik:
- Qeyri-müntəzəm menstrual dövr
- Aybaşı qanaxmasının dayanması (amenoreya)
- Sonsuzluq və ovulyasiya problemləri
- Həddindən artıq və ya az vaginal axıntı
- Çəkinin səbəbsiz artması və ya azalması
- Üz və bədəndə həddindən artıq tüklənmə (hirsutizm)
- Saç tökülməsi və dəridə quruluq
- Dəri səpkiləri, akne və yağlı dəri
- Seksual istəksizlik və libidonun azalması
- Emosional dalğalanmalar, qıcıqlanma, depressiya
- Yuxu pozğunluğu və daimi yorğunluq
- Başağrısı, başgicəllənmə, taxikardiya
- Soyuq və isti temperaturlara qarşı həssaslıq
- Sümük ağrıları, əzələ zəifliyi və tez yorulma
- Miqren, ürəkbulanma, təngnəfəslik
- Bədən temperaturunun qeyri-sabitliyi
- Qoltuq altı və boyun bölgəsində dəri qaralması
- Gözlənilməz bədən səpgiləri və piqment ləkələri
- Yüksək xolesterol və insulin müqaviməti
- Yaddaş zəifliyi və diqqət dağınıqlığı
- Gözlənilməz qanaxmalar (atsiklik)
- Süt vəzilərinin böyüməsi (kişilərdə jinekomastiya)
- Seksual funksiyalarda azalma (erektiv disfunksiya)
Hormon balanssızlığına səbəb olan əsas amillər
Hormon balanssızlığı bir çox amilin təsiri ilə ortaya çıxa bilər və bu amillər fizioloji, patoloji və xarici təsirlər olaraq müxtəlif qruplara bölünə bilər. Xüsusilə qadınlarda həyatın müxtəlif mərhələlərində hormonal dəyişikliklərin müşahidə olunması daha yaygındır. Aşağıda hormon sistemindəki disbalansa yol aça biləcək əsas səbəblər izah olunub.
- Yeniyetməlik dövründə hormonal dalğalanmalar
- Hamiləlik zamanı baş verən təbii dəyişikliklər
- Klimaks dövrü və hormonal azalma
- Həddindən artıq fiziki yüklənmə
- İrsi meyl və ailə anamnezi
- Patoloji səbəblər və dərman istifadəsi
- Cərrahi əməliyyatlar və onların təsiri
- Endokrin sistemin pozğunluqları
- Artıq çəki və maddələr mübadiləsi
- Cinsiyyət sisteminin şişləri
- Xarici faktorlar və həyat tərzi
Yeniyetməlik dövründə hormonal dalğalanmalar
Hormon balanssızlığı yeniyetməlik dövründə hormonal sistemin formalaşması ilə əlaqədar olaraq tez-tez müşahidə olunur. Bu mərhələdə yeniyetmələrdə hormon dəyişməsi xüsusilə estrogen, testosteron və böyümə hormonlarının səviyyəsində ciddi dalğalanmalara səbəb olur. Qızlarda və oğlanlarda cinsi yetkinlik mərhələsi hormonal mexanizmlərin tam oturuşmaması ilə əlaqədar olaraq qeyri-stabilliklə xarakterizə olunur. Bu dəyişikliklər bəzən menstrual dövr pozuntuları, saç tökülməsi və hormonal akne səbəbləri ilə nəticələnə bilər.
Bu dövrdə orqanizmdə hormon pozuntusu fizioloji qəbul edilir və əksər hallarda ciddi müalicə tələb etmir. Lakin bəzi hallarda endokrin sistem xəstəlikləri fonunda disbalans daha da dərinləşə bilər. Estrogen çatışmazlığı və ya testosteron azlığı kimi hallar psixoloji və fiziki inkişafı ləngidə bilər. Həm fiziki dəyişikliklər, həm də emosional qeyri-sabitlik yeniyetmənin gündəlik həyat keyfiyyətinə təsir göstərir.
Bu səbəblə, endokrinoloji müayinə erkən mərhələdə ciddi pozuntuların qarşısını almağa kömək edir. Balanssız həyat tərzi, düzgün qidalanmama və yuxu rejimi pozuntuları bu dövrdə vəziyyəti daha da çətinləşdirə bilər. Bəzi hallarda vitamin çatışmazlığı hormonların sintezini və fəaliyyətini zəiflədir. Əgər hormon pozuntusunun əlamətləri davamlı və ağırdırsa, mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir. Valideyn dəstəyi və düzgün yanaşma ilə bu mərhələ sağlam şəkildə tamamlanır.
Hamiləlik zamanı baş verən təbii dəyişikliklər
Hormonal pozuntu hamiləlik dövründə qadının bədənində baş verən təbii dəyişikliklərin bir nəticəsi olaraq tez-tez meydana çıxır. Bu mərhələdə hormon səviyyələri, xüsusilə progesteron və estrogen, sürətlə yüksəlir. Hamiləlikdə hormonal dəyişiklik ana və dölün inkişafı üçün zəruri olsa da, bəzi hallarda tarazlığın pozulmasına yol aça bilər. Hormonal dəyişikliklər qadın sağlamlığı üçün həm fiziki, həm də emosional fəsadlarla nəticələnə bilər.
Prolaktin yüksəkliyi süd vəzilərinin inkişafını təmin etsə də, bəzi hallarda baş ağrısı və görmə pozuntularına səbəb ola bilər. Tiroid hormon problemi hamiləlik zamanı həm ana, həm də körpə üçün risk yarada bilər. Qalxanvari vəzin funksiyasında sapmalar tiroid problemləri ilə əlaqəli doğuş risklərini artırır. Bu səbəbdən hamiləlik dövründə endokrinoloji müayinə mütləq şəkildə həyata keçirilməlidir. Hormon disbalansı preeklampsiya və gestasion diabet kimi təhlükəli hallar üçün zəmin yarada bilər.
Doğuşdan sonra da hormonal sistemin bərpası vaxt ala bilər və bu dövrdə psixoloji balans və hormonlar mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu dövrdə hormonlara təsir edən qidalar diqqətlə seçilməli, şirniyyat və işlənmiş məhsullardan qaçınılmalıdır. Təbii hormon tənzimləyicilər kimi qəbul edilən bəzi bitki çayları yalnız həkim məsləhəti ilə istifadə olunmalıdır. Beləliklə, hamiləlik zamanı hormonal dəyişikliklər təbii olsa da, risklər zamanında idarə edilməlidir.
Klimaks dövrü və hormonal azalma
Hormon çatışmazlığı klimaks və ya menopauza dövründə qadınların həyatında ciddi fizioloji və emosional dəyişikliklərə səbəb olur. Bu dövrdə estrogen çatışmazlığı orqanizmdə bir sıra funksiyaların zəifləməsinə gətirib çıxarır. Ən çox rast gəlinən hallar arasında yuxu pozuntusu, əhval dəyişikliyi və dəridə quruluq yer alır. Qadınlarda hormon pozuntusu bu mərhələdə bəzən osteoporoz, ürək-damar problemləri və metabolik sindromla müşayiət oluna bilər.
Hormonal səviyyələrin azalması nəticəsində hormonal akne səbəbləri də ortaya çıxa bilər. Tiroid hormon problemi də bu dövrdə sıx müşahidə olunan amillərdəndir. Stressin sağlamlığa təsiri bu dövrdə daha güclü hiss olunur. Hormonal dəyişikliklər səbəbindən bədəndə tarazlıq pozulması baş verə bilər. Menopauzanın erkən yaşda başlaması bəzən endokrin sistem xəstəlikləri ilə bağlı olur.
Sağlam hormon sistemi üçün məsləhətlər arasında fiziki aktivlik və düzgün qidalanma mühüm yer tutur. Bəzi hallarda hormon müalicəsi ilə hormonal tarazlıq bərpa edilə bilər, lakin bu, yalnız mütəxəssis nəzarəti altında aparılmalıdır. Alternativ tibbi üsullar isə menopauza əlamətlərini yüngülləşdirmək üçün dəstəkləyici rol oynaya bilər. Klimaks dövrü təbii prosesdir, lakin məlumatlı yanaşma bu mərhələnin daha rahat keçməsinə imkan yaradır.
Həddindən artıq fiziki yüklənmə
Hormonal pozuntu bəzən həddindən artıq fiziki yüklənmə və stresli məşqlər nəticəsində yaranır. Fiziki aktivliyin faydaları çox olsa da, balanssız və qeyri-professional idman rejimi hormon sisteminə zərər verə bilər. Bu vəziyyət xüsusilə qadınlarda hormon pozuntusu olaraq menstrual dövrün gecikməsi və ya tamamilə itməsinə səbəb ola bilər. Kortizol və adrenalin hormonlarının uzun müddət yüksək səviyyədə qalması cinsi hormonların təsirini zəiflədərək hormon səviyyəsi aşağı olamsı problemini yarada bilər.
Bədəndə tarazlıq pozulması baş verdikdə enerji səviyyəsi düşür, əzələ qurulması ləngiyir və immun sistem zəifləyir. İdmançılarda bəzən prolaktin yüksəkliyi də müşahidə edilir ki, bu da yuxarı dozalı məşqlərlə bağlıdır. Qadın hormonları bu stresə daha həssas olduğu üçün məşq proqramları mütləq individual hazırlanmalıdır. Həmçinin, hormon disbalansı uzunmüddətli şəkildə psixoloji və fiziki performansa təsir göstərə bilər.
Gərgin idman rejimi menstrual dövr pozuntuları ilə yanaşı, sümüklərdə zəifləməyə də yol aça bilər. Bu səbəbdən sağlam hormon sistemi üçün məsləhətlər arasında fiziki yükün idarə olunması vacib yer tutur. Həddindən artıq məşqə alternativ olaraq həyat tərzi dəyişikliyi ilə bədənə balanslı yanaşma qurmaq mümkündür. Nəticədə fiziki fəaliyyət hormonlara müsbət təsir göstərə bilər, lakin yalnız balans qorunarsa.
İrsi meyl və ailə anamnezi
Hormon balanssızlığı bəzən genetik meyllərlə birbaşa əlaqədar olur və ailə tarixçəsi bu baxımdan vacib göstəricidir. Əgər ailədə hormonal pozğunluq, tiroid hormon problemi və ya estrogen çatışmazlığı halları müşahidə olunubsa, bu, növbəti nəsildə də riskləri artırır. Qadın sağlamlığı üçün anamnezin düzgün toplanması və dəyərləndirilməsi profilaktik baxımdan əhəmiyyətlidir. Xüsusilə anada və ya nənədə menstrual dövr pozuntuları, klimaksın erkən başlaması və hormon müalicəsi ehtiyacı varsa, bu risklər nəzərə alınmalıdır.
Kişilərdə hormon problemi də bəzən atadan və ya baba xəttindən ötürülə bilər, xüsusilə testosteron azlığı ilə bağlı hallar. Orqanizmdə hormon pozuntusu genetik fonda inkişaf etdikdə bəzən çox erkən yaşda əlamətlər göstərə bilər. Bu halda hormon pozuntusunun əlamətləri arasında sızanaqlar, piylənmə və sinirlilik başlıca olur. Hormonlara təsir edən qidalar ilə düzgün bəslənmə riski azalda bilər, lakin genetik faktor hələ də qalır. Təbii hormon tənzimləyicilər və alternativ üsullar öncədən tədbir görmək üçün tətbiq oluna bilər.
Vitamin çatışmazlığı da genetik meyillə birlikdə risk faktoru kimi çıxış edir. Bu səbəbdən mütəmadi olaraq endokrinoloji müayinə tövsiyə olunur. İrsi meyllər mütləq pozuntuya səbəb olmur, lakin hormon balanssızlığı səbəbləri arasında mühüm yer tutur. Dərmansız hormon balansı saxlamaq üçün həyat tərzi erkən yaşlardan tənzimlənməlidir. Həkimə nə zaman müraciət etməli sualı irsi meyilli insanlar üçün daha tez-tez aktuallaşır.
Patoloji səbəblər və dərman istifadəsi
Hormonal pozuntu bəzi dərman vasitələrinin uzunmüddətli və nəzarətsiz istifadəsi nəticəsində meydana çıxa bilər. Xüsusilə oral kontraseptivlər, psixotrop dərmanlar və antidepressantlar hormonal sistemə birbaşa təsir edir. Bu cür dərmanlar orqanizmdə hormon disbalansı yaradaraq, cinsi hormonların ifrazını pozur. Nəticədə hormon səviyyəsi aşağıdır, menstrual dövr dayanır və ya qeyri-regulyarlaşır.
Eyni zamanda prolaktin yüksəkliyi baş verə bilər ki, bu da süd vəzilərində ağrılar və ifrazatla müşayiət olunur. Tiroid hormon problemi də bəzi dərmanların yan təsiri olaraq meydana çıxa bilər. Orqanizmdə hormon pozuntusu uzunmüddətli olduqda psixoloji balans və hormonlar arasındakı tarazlıq ciddi şəkildə pozulur. Bu halda stressin sağlamlığa təsiri daha kəskin hiss edilir. Hormon pozuntusu və piylənmə kimi problemlər dərmanların maddələr mübadiləsinə təsiri ilə əlaqədardır.
Dərmanlar bəzən dəridə hormonal dəyişiklik, sızanaq və tük artımı kimi vizual əlamətlərlə də özünü göstərə bilər. Alternativ tibbi üsullar bəzi hallarda müalicəyə əlavə dəstək kimi faydalı ola bilər, lakin əsas istiqamət mütləq həkim nəzarətində olmalıdır. Endokrinologiya sahəsində müalicələr dərman mənşəli pozuntuların bərpası üçün kompleks yanaşma tələb edir. Profilaktika üçün sağlam hormon sistemi üçün məsləhətlər arasında dərmanların yalnız reseptlə qəbulu vurğulanır.
Cərrahi əməliyyatlar və onların təsiri
Hormon balanssızlığı bəzən cərrahi müdaxilələrin nəticəsi olaraq orqanizmin bərpa mərhələsində meydana çıxır. Əməliyyatlar zamanı yaranan travma və stress hormonal sistemə təsir edərək, bədəndə bədəndə tarazlıq pozulması yarada bilər. Xüsusilə qalxanabənzər vəz, yumurtalıq, hipofiz və mədəaltı vəz üzərində aparılan əməliyyatlar endokrin sistem xəstəlikləri ilə nəticələnə bilər. Bu orqanlar hormon ifrazında mühüm rol oynadığından, hər cür müdaxilə orqanizmdə hormon pozuntusu riski yaradır.
Məsələn, tiroid hormon problemi qalxanvari vəz əməliyyatlarından sonra tez-tez müşahidə olunur. Həmçinin, qadınlarda yumurtalıqların çıxarılması və ya zədələnməsi estrogen çatışmazlığı ilə nəticələnə bilər. Bu, öz növbəsində qadın sağlamlığı, sümüklər və dəridə dəyişikliklərlə müşayiət oluna bilər. Bəzi hallarda hormon müalicəsi ilə hormonal sistemin funksiyası süni şəkildə dəstəklənir.
Hormonlara təsir edən qidalar və təbii hormon tənzimləyicilər ilə düzgün dəstək bu bərpa prosesini asanlaşdıra bilər. Vitamin çatışmazlığı da bu dövrdə artdığı üçün balanslı qidalanma mühüm rol oynayır. Əgər əməliyyatdan sonra hormon pozuntusunun əlamətləri kimi yorğunluq, dəridə quruluq və yuxusuzluq müşahidə edilirsə, gecikmədən həkimə müraciət olunmalıdır.
Endokrin sistemin pozğunluqları
Hormonal pozuntu ən çox endokrin sistem xəstəlikləri ilə əlaqədar olur və bu orqanların fəaliyyətindəki sapmalar hormonların ifrazına birbaşa təsir göstərir. Hipofiz, qalxanabənzər vəz, böyrəküstü vəz, yumurtalıq və mədəaltı vəz kimi orqanlar arasında zəncirvari əlaqə vardır. Bu orqanlardan birində pozuntu olduqda bütün sistemdə bədəndə tarazlıq pozulması baş verə bilər. Məsələn, tiroid problemləri metabolizmin sürətinə, enerji səviyyəsinə və psixoloji vəziyyətə təsir edir.
Tiroid hormon problemi həm hormon səviyyəsinin aşağı olması, həm də bəzən prolaktin yüksəkliyi ilə müşayiət oluna bilər. Kişilərdə hormon problemi də endokrin pozuntular nəticəsində meydana çıxır və reproduktiv sağlamlığa təsir edir. Estrogen çatışmazlığı isə qadınlarda menstrual tsiklin pozulması və klimaks əlamətlərinə səbəb ola bilər. Bu cür hallarda endokrinoloji müayinə vəziyyətin diaqnozlaşdırılmasında əsas rol oynayır. Həmçinin hormon pozuntusu və piylənmə endokrin sistemin balanssız işləməsinin nəticəsi ola bilər.
Stressin sağlamlığa təsiri endokrin funksiyaları zəiflədə və hormonal axını poza bilər. Bu tip pozuntuların bərpası üçün kompleks yanaşma tələb olunur, bu isə həm həyat tərzi dəyişikliyi, həm də hormon müalicəsini əhatə edə bilər. Təbii müalicə üsulları bəzi hallarda simptomları yüngülləşdirə bilər, lakin əsas müalicə həkim nəzarətində aparılmalıdır. Endokrin pozuntuların vaxtında aşkarlanması gələcəkdə ağırlaşmaların qarşısını alır.
Artıq çəki və maddələr mübadiləsi
Hormon balanssızlığı və artıq çəki arasında qarşılıqlı təsir mövcuddur və bu əlaqə bəzən səbəb-nəticə münasibətini müəyyənləşdirməyi çətinləşdirir. Artıq bədən çəkisi hormon pozuntusu və piylənmə problemlərinin ən çox rast gəlinən nəticələrindəndir. Qadınlarda hormon pozuntusu bu halda menstrual dövrün qeyri-stabilliyi və sonsuzluq riskləri ilə müşayiət olunur. Hormon səviyyəsi aşağıdır dedikdə, bəzən bu piylənmənin səbəbi kimi çıxış edir.
Digər hallarda isə hormonal disbalansın nəticəsində iştah artır və metabolik pozğunluq yaranır. Tiroid hormon problemi, xüsusilə hipotiroidizm, maddələr mübadiləsinin yavaşlamasına və çəkinin artmasına səbəb olur. Bu vəziyyətdə orqanizmdə hormon pozuntusu özünü yuxusuzluq, halsızlıq və psixoloji gərginliklə göstərir. Psixoloji balans və hormonlar arasındakı tarazlıq pozulduqda isə əhval dəyişkənliyi və motivasiya çatışmazlığı müşahidə olunur.
Düzgün qidalanma, fiziki aktivliyin artırılması və vitamin çatışmazlığının aradan qaldırılması bu problemin idarə olunmasında əhəmiyyətlidir. Təbii hormon tənzimləyicilər bəzən iştahı tənzimləməyə kömək edə bilər, lakin bu yanaşmalar sadəcə dəstək xarakterlidir. Hormon müalicəsi yalnız endokrinoloji diaqnoz əsasında tətbiq olunmalıdır. Hormonlara təsir edən qidalar arasında şəkərli və yüksək kalorili məhsullar başlıca risk faktorudur.
Cinsiyyət sisteminin şişləri
Hormonal pozuntu bəzi hallarda yumurtalıq, uşaqlıq və ya digər cinsiyyət orqanlarında yaranan xoş və ya bədxassəli şişlər nəticəsində meydana çıxa bilər. Bu kütlələr hormonal səviyyələrə birbaşa təsir göstərərək hormon disbalansı yaradır. Qadınlarda hormon pozuntusu yumurtalıq kistaları və ya polikistik yumurtalıq sindromu ilə müşahidə oluna bilər. Hormon səviyyəsi aşağı və ya qeyri-sabitdirsə, menstrual tsikldə pozuntular baş verir.
Estrogen çatışmazlığı və prolaktin yüksəkliyi bu hallarda hormon ifrazının təhrif olunmasından qaynaqlanır. Cinsiyyət orqanlarında baş verən dəyişikliklər bəzən dəridə hormonal dəyişiklik və saç tökülməsi səbəbləri ilə də özünü göstərə bilər. Şişlər həmçinin psixoloji balans və hormonlar üzərində də mənfi təsir göstərə bilər. Hormon müalicəsi və ya cərrahi müdaxilə ilə hormonal sistemin tənzimlənməsi mümkündür.
Lakin vaxtında müdaxilə olunmadıqda hormon pozuntusunun əlamətləri daha da ağırlaşa bilər. Təbii müalicə üsulları bu halda yalnız əlavə dəstək kimi qiymətləndirilə bilər. Həyat tərzi dəyişikliyi və balanslı qidalanma isə ümumi sağlamlığın qorunmasına töhfə verə bilər. Həkimə nə zaman müraciət etməli sualı burada konkret cavab alır: şiş və ya kista aşkarlanarsa, dərhal.
Xarici faktorlar və həyat tərzi
Hormon balanssızlığı təkcə daxili bioloji səbəblərlə deyil, eyni zamanda ətraf mühit və həyat tərzi ilə də sıx bağlıdır. Stress və hormon əlaqəsi elmi olaraq sübut olunmuş bir anlayışdır və müasir həyat ritmində bu amil olduqca aktuallaşıb. Yuxusuzluq və hormonlar arasında sıx əlaqə vardır, çünki melatonin və kortizol hormonları düzgün yuxu rejimindən asılıdır.
Balanssız həyat tərzi həm kişilərdə hormon problemi, həm də qadınlarda hormon pozuntusu ilə nəticələnə bilər. Qidalanma pozuntuları, xüsusilə hormonlara təsir edən qidalar – şəkərli, qızardılmış və işlənmiş məhsullar – hormon səviyyəsini dəyişdirə bilər. Dəridə hormonal dəyişiklik, piylənmə və akne kimi əlamətlər bu vəziyyətlərdə yaygındır.
Eyni zamanda psixoloji balans və hormonlar bir-birini tamamlayan sistemlər olduğundan emosional yüklənmə vəziyyəti daha da dərinləşdirə bilər. Təbii hormon tənzimləyicilər kimi bitki çayları və adaptogenlər həyat keyfiyyətini yüksəldə bilər. Vitamin çatışmazlığı və fiziki aktivliyin faydaları da bu sistemin düzgün işləməsində mühüm rol oynayır. Əgər bu faktorlar nəzərə alınmazsa, orqanizmdə hormon pozuntusu qaçılmaz olur. Hormon müalicəsi olmadan öncə həyat tərzi dəyişiklikləri sınanmalıdır.
Hormon balanssızlığı diaqnozu necə qoyulur?
Hormon balanssızlığı müxtəlif simptomlarla özünü göstərsə də, dəqiq diaqnoz yalnız peşəkar tibbi müayinə nəticəsində qoyula bilər. Qadınlarda və kişilərdə müşahidə olunan əlamətlər bəzən fərqli olduğu üçün diaqnostika fərdi şəkildə aparılır. Diaqnozun əsas məqsədi prolaktin yüksəkliyi, estrogen çatışmazlığı, tiroid hormon problemi kimi konkret pozuntuların səbəbini və şiddətini müəyyən etməkdir. Aşağıda bu diaqnostik prosesin mərhələlərini ətraflı izah edirik.
Anamnez toplanması və ilkin qiymətləndirmə
Hormonal pozuntu şübhəsi olan hər bir şəxs üçün diaqnostika prosesində ilk mərhələ anamnez yığımı və ətraflı sorğudur. Həkim xəstənin hormon pozuntusunun əlamətləri ilə bağlı şikayətlərini dinləyir: məsələn, menstrual dövr pozuntuları, saç tökülməsi səbəbləri, həddindən artıq yorğunluq, dəridə hormonal dəyişiklik və ya yuxu pozuntusu kimi halları. Bununla yanaşı, pasiyentin həyat tərzi, qidalanma vərdişləri, yuxu rejimi, fiziki aktivliyi barədə məlumatlar toplanır.
Qadınlarda hormon pozuntusu ilə bağlı həkim menstrual tsiklin ardıcıllığı və klimaks dövrü barədə də ətraflı sorğu keçirir. Əgər kişilərdə hormon problemi varsa, cinsi istək, əzələ zəifliyi və testosteron azlığı kimi əlamətlər araşdırılır. Həkim həmçinin pasiyentin ailə anamnezini də öyrənir – çünki endokrin sistem xəstəlikləri bəzən genetik meyillərlə bağlı ola bilər.
İlkin baxış zamanı bədəndə tarazlıq pozulması və görünən fiziki dəyişikliklər də nəzərdən keçirilir. Balanssız həyat tərzi və düzgün qidalanma məsələləri də risk faktorları kimi qeyd olunur. İlkin mərhələdəki dəqiq və əhatəli məlumatlar növbəti müayinələrin düzgün istiqamətlənməsi üçün əsas rol oynayır. Bu mərhələdən sonra həkim test və analizlərə qərar verir.
Hormonal qan analizləri və laborator testlər
Hormon disbalansı diaqnozunda ən önəmli mərhələlərdən biri hormonal qan testləridir. Bu testlər vasitəsilə orqanizmdəki müxtəlif hormonların – estrogen, progesteron, testosteron, TSH, T3, T4, LH, FSH və digərlərinin səviyyəsi ölçülür. Hər hormonun analiz üçün müəyyən olunmuş vaxt aralığı və şərtləri vardır – məsələn, menstrual dövrə uyğun olaraq qadınlarda bəzi testlər tsiklin xüsusi günlərində aparılır. Tiroid problemləri üçün qalxanabənzər vəz hormonlarına fokuslanmaq vacibdir.
Prolaktin yüksəkliyi, bəzən hormonal akne səbəbləri və süd ifrazı ilə müşayiət oluna bilər və bu, testlə asanlıqla aşkarlanır. Testosteron azlığı kişilərdə cinsi zəiflik və əzələ itkisinin əsas səbəblərindən biridir. Vitamin çatışmazlığı da bəzi hallarda hormon sintezini pozduğu üçün analiz paketlərinə daxil edilir. Hormon pozuntusu və piylənmə əlaqəsi varsa, insulin rezistentliyi və qlükoza tolerantlıq testləri də aparıla bilər. Bu testlər həm endokrinoloji müayinə, həm də ümumi tibbi baxış çərçivəsində qiymətləndirilir.
Nəticələrə əsasən hormon səviyyəsi aşağıdır və ya yüksəkdir qərarları verilir və həkim bu məlumatlarla müalicə planı qurmağa başlayır. Əgər göstəricilər qeyri-adi şəkildə dəyişibsə, hormon müalicəsi gündəmə gətirilir. Qadın hormonları ilə bağlı problemlərdə əlavə olaraq menstrual dövr pozuntuları və doğuş problemləri də nəzərə alınır. Hormon testləri sadə görünsə də, çox vaxt diaqnozun əsasını təşkil edir. Bu mərhələnin dəqiqliyi gələcəkdə hormonal tarazlığın bərpası üçün vacibdir.
Vizual müayinələr və əlavə testlər
Orqanizmdə hormon pozuntusu yalnız qan testləri ilə deyil, eyni zamanda instrumental və görüntüləmə üsulları ilə də diaqnozlaşdırılır. Ultrasəs müayinəsi (USM) qadınlarda yumurtalıq kistaları, uşaqlıq şişləri və polikistik yumurtalıq sindromu kimi səbəbləri araşdırmaq üçün vacibdir. Kişilərdə isə qanda hormon səviyyəsi ilə yanaşı prostat və cinsiyyət sistemindəki dəyişikliklər izlənilir. Kəllə rentgenoqrafiyası, KT və ya MRT vasitəsilə hipofiz vəzinin strukturu araşdırılır.
Qalxanabənzər vəz üçün xüsusi olaraq boyun nahiyəsinin USM və doppler müayinələri istifadə oluna bilər. Böyrəküstü vəz, mədəaltı vəzi və digər endokrin orqanlar da lazım gəldikdə bu üsullarla qiymətləndirilir. Əgər hormonlara təsir edən qidalar və həyat tərzi dəyişikliyi simptomları tətikləyirsə, bu, pasiyentin fiziki görüntüsündə də əks oluna bilər. Bəzən təbii hormon tənzimləyicilər istifadə edən pasiyentlərdə də təsirlər izlənir və bu səbəbdən bu məlumatlar həkimə bildirilir.
Bu vizual testlər, xüsusilə həkimə nə zaman müraciət etməli deyə düşünən pasiyentlər üçün qərarverici rol oynaya bilər. Endokrinologiya sahəsində müalicələr məhz bu görüntüləmə məlumatlarının köməyi ilə düzgün istiqamətlənir. Əgər struktur problemi aşkar olunarsa, bu zaman cərrahi və ya hormon müalicəsi tədbirləri gündəmə gətirilir. Stressin sağlamlığa təsiri kimi funksional pozuntuların izahı üçün isə əlavə psixoloji testlər tətbiq edilə bilər. Həkimin klinik müşahidəsi, laborator analizlər və vizual nəticələr birlikdə dəyərləndirilərək tam diaqnoz qoyulur.
Təbii yollarla hormon balansını necə bərpa etmək olar?
Hormon balanssızlığı bəzi hallarda tibb müdaxiləsi olmadan, həyat tərzi dəyişiklikləri və təbii üsullarla da yüngülləşdirilə bilər. Düzgün qidalanma, stressin idarə edilməsi və fiziki aktivlik hormonal tarazlığı qorumaqda əsas rol oynayır. Bu yanaşmalar həm qadınlarda hormon pozuntusu, həm də kişilərdə hormon problemi yaşayan şəxslər üçün dəstək məqsədilə tövsiyə olunur. Aşağıda təbii üsullarla hormonal tarazlığın bərpası yollarını daha ətraflı nəzərdən keçiririk.
Düzgün və balanslı qidalanma
Hormonal pozuntu zamanı ən vacib dəstəklərdən biri düzgün və balanslaşdırılmış qidalanmadır. Orqanizmin hormon istehsal etməsi üçün zəruri vitamin və minerallar qida vasitəsilə alınmalıdır. Vitamin çatışmazlığı, xüsusilə B qrupu vitaminləri, D vitamini və sink kimi mineralların azlığı orqanizmdə hormonal sistemin zəifləməsinə səbəb ola bilər. Rasionda zülallı məhsullar, sağlam yağlar və lifli qidalar əsas yer tutmalıdır.
Fiziki aktivliyin faydaları qədər, düzgün qidalanma da metabolizmi və endokrin sistem xəstəlikləri ilə mübarizəni dəstəkləyir. Xüsusilə təbii hormon tənzimləyicilər kimi qəbul edilən qidalar – avokado, qoz, yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər, yumurta və balıq hormon sintezini təşviq edir. Şəkərli, konservləşdirilmiş və yüksək emal olunmuş məhsullardan uzaq durmaq lazımdır. Hormonlara təsir edən qidalar arasında yer alan bu məhsullar bədəndə insulin və kortizol səviyyəsini artıraraq disbalansa səbəb ola bilər.
Hormon pozuntusu və piylənmə arasındakı əlaqəni nəzərə alaraq yağlı və unlu qidaların miqdarı azaldılmalıdır. Estrogen çatışmazlığı olan qadınlar üçün fitoestrogen mənbəyi olan mərcimək və soya məhsulları faydalı ola bilər. Kişilərdə testosteron azlığı ilə mübarizə üçün sink və D vitamini qəbuluna diqqət edilməlidir. Eyni zamanda pəhriz dəyişikliyi qan şəkərinin tənzimlənməsinə kömək edərək stress və hormon əlaqəsini balanslaşdırır. Nəticədə düzgün qidalanma hormon balansını təbii şəkildə dəstəkləyən əsas faktor olur.
Həyat tərzi dəyişiklikləri və stressin azaldılması
Hormon balanssızlığı bəzən fiziki səbəblərdən daha çox psixoloji gərginlik və balanssız həyat tərzi ilə əlaqəlidir. Uzunmüddətli stress kortizol hormonunun ifrazını artıraraq bədəndə tarazlıq pozulması yaradır. Bu vəziyyət yuxusuzluq, əsəbilik və ümumi halsızlığa səbəb olur. Stressin sağlamlığa təsiri endokrin sistemdə domino effekti yaradır.
Məhz bu səbəbdən yuxusuzluq və hormonlar arasında əlaqə ciddi şəkildə nəzərə alınmalıdır. Gündəlik rejiminə optimal yuxu, müntəzəm idman, meditasiya, təbii işıqla təmas kimi sadə vərdişləri daxil edənlərdə hormonal tarazlıq daha tez bərpa olunur. Fiziki aktivliyin faydaları təkcə bədən formasına deyil, həm də hormon sintezinə müsbət təsir göstərir. Həyat tərzi dəyişikliyi həm kişilərdə hormon problemi, həm də qadınlarda hormon pozuntusu olan pasiyentlər üçün ilk addım sayılır. Gündəlik stressi azaltmaq üçün təbiətdə gəzmək, hobbilərə vaxt ayırmaq, texnologiyadan uzaq qalmaq tövsiyə olunur.
Təbii müalicə üsulları arasında yer alan bu metodlar elmi olaraq təsdiqlənmiş və təhlükəsizdir. Həddindən artıq emosional gərginlik zamanı isə endokrinoloji müayinə ilə hormon səviyyələri yoxlanılmalıdır. Bu yanaşmalar həm hormon müalicəsi ehtiyacını azalda bilər, həm də ümumi rifahı artırar. Həyat tərzində ediləcək kiçik dəyişikliklər böyük hormonal fərqlərə səbəb ola bilər. Ona görə də təbii və balanslı həyat tərzi hormonlar üçün ən sağlam dəstəkdir.
Hormon balanssızlığının müalicəsində tətbiq edilən tibb yanaşmaları
Hormonal pozuntu hallarında bəzən təbii üsullar kifayət etmir və dərman, cərrahiyyə və ya digər tibbi müdaxilələr qaçılmaz olur. Həkimlər hormon disbalansı səbəblərini müəyyən etdikdən sonra fərdi müalicə planı hazırlayırlar. Aşağıda hormonal pozğunluğun müalicəsində istifadə edilən əsas tibb yanaşmaları izah olunur.
Hormonal əvəzedici terapiya və dərman müalicəsi
Hormon pozuntusu və piylənmə, menstrual dövr pozuntuları, estrogen çatışmazlığı və ya testosteron azlığı hallarında həkimlər tez-tez hormon müalicəsi təyin edirlər. Bu terapiya orqanizmdə çatışmayan hormonun süni yolla təmin olunması ilə həyata keçirilir. Qadın hormonları – estrogen və progesteron balanssızlığı hallarında oral kontraseptivlər və ya transdermal yamalar istifadə oluna bilər. Tiroid hormon problemi varsa, tiroksin (T4) əvəzedici müalicəsi geniş yayılmışdır.
Həmçinin prolaktin yüksəkliyi halında prolaktini azaldan dərmanlar tətbiq edilir. Müalicə endokrinoloji müayinə nəticəsində əldə edilən dəqiq testlərə əsasən tənzimlənir. Kişilərdə isə testosteron azlığı üçün injeksiya və ya gel şəklində testosteron terapiyası verilə bilər. Bu müalicə psixoloji vəziyyətə, cinsi funksiyalara və ümumi enerjiyə müsbət təsir edir.
Eyni zamanda, diabet və qalxanvari vəz pozuntuları kimi hallarda da hormon tənzimləyici dərmanlar istifadə olunur. Düzgün qidalanma və fiziki aktivlik dərmanlarla birlikdə nəticəni gücləndirir. Balanssız həyat tərzi dərman müalicəsinin təsirini zəiflədə bilər. Dərmanların qəbul müddəti və dozası həkim tərəfindən individual olaraq müəyyən edilir.
Cərrahi müdaxilələr və xüsusi tibbi prosedurlar
Hormonal pozuntu bəzi hallarda dərman müalicəsinə cavab vermədikdə və ya fiziki maneələr (şiş, kista və s.) səbəbilə cərrahi müdaxilə tələb edə bilər. Qadınlarda yumurtalıq kistaları, uşaqlıq mioması və ya endometrioz hallarında orqanın tam və ya qismən çıxarılması tətbiq oluna bilər. Bu cür əməliyyatlar estrogen çatışmazlığı və menstrual dövr pozuntuları ilə nəticələnə bilər, buna görə də sonrakı dövrdə hormon müalicəsi tətbiq edilir.
Hipofiz, qalxanabənzər vəz və böyrəküstü vəz kimi endokrin orqanlarda yerləşən şişlər ciddi hormon pozğunluqları yaradarsa, onlar da cərrahi yolla çıxarılır. Kişilərdə testosteron azlığı ilə əlaqəli şişlər və ya testis problemləri də eyni şəkildə müalicə edilir. Bəzi hallarda reproduktiv texnologiyalar – məsələn, süni mayalanma (IVF), IUI və s. – sonsuzluq problemi yaşayan hormon pozuntulu pasiyentlər üçün tətbiq edilir.
Əməliyyatdan əvvəl və sonra endokrinoloji müayinə aparılaraq hormonal vəziyyət yaxından izlənir. Düzgün qidalanma, stressdən uzaq durmaq, və həyat tərzi dəyişikliyi əməliyyatdan sonra bərpa prosesini sürətləndirir. Təbii müalicə üsulları əməliyyatdan sonra simptomların yüngülləşməsində faydalı ola bilər.
Hormon balanssızlığı hansı xəstəliklərin əlaməti ola bilər?
Hormon pozğunluqları bədənin müxtəlif orqan və sistemlərinə təsir göstərərək ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Bu vəziyyət bəzən müvəqqəti xarakter daşısa da, bir çox hallarda müalicə tələb edən xroniki xəstəliklərlə əlaqəlidir. Hormonal tarazlığın pozulması orqanizmdə bədəndə tarazlıq pozulması, metabolik dəyişikliklər və reproduktiv funksiyaların pozulması ilə nəticələnə bilər. Aşağıda hormon balanssızlığı ilə bağlı yaranan və ya əlaqəli ola biləcək əsas xəstəliklər sadalanır:
1. Düzensiz menstrual qanaxma
Qadınlarda hormonal dəyişikliklərin ən çox görülən əlamətlərindən biri menstrual dövrün qeyri-müntəzəmliyidir. Bu vəziyyət polikistik yumurtalıq sindromu (PCOS) və ya amenoreya kimi hormonla əlaqəli hallarda ortaya çıxır. Hormonların qeyri-bərabər ifrazı menstrual tsikldə gecikmələrə, çox qanaxmaya və ya dövrün tamamilə dayanmasına səbəb ola bilər.
2. Şəkərli diabet
Diabet zamanı bədən ya kifayət qədər insulin hormonu istehsal etmir, ya da mövcud insulindən səmərəli istifadə edə bilmir. Bu isə mədəaltı vəzin funksiyasında yaranmış hormonal tarazsızlığın göstəricisidir. Nəticədə qan şəkəri səviyyəsi yüksəlir və bu, bədənin bütün sistemlərinə mənfi təsir edir.
3. Sonsuzluq (infertillik)
Reproduktiv sistemdəki hormon disbalansı yumurtlama prosesini poza bilər. Xüsusilə PCOS və anovulyasiya (yumurtlama olmaması) sonsuzluğun əsas hormonal səbəblərindən sayılır. Bu kimi hallar qadınlarda ovulyasiya baş vermədiyi üçün mayalanma mümkün olmur.
4. Piylənmə
Hormonların qeyri-balanslı ifrazı metabolizmin yavaşlamasına və yağ yığılmasına səbəb ola bilər. Xüsusilə insulin, leptin və kortizol səviyyəsindəki dəyişikliklər bədənin enerji tarazlığını pozur. Bu da çəki artımı, qida nəzarətsizliyi və maddələr mübadiləsi pozuntusu ilə nəticələnə bilər.
5. Tiroid xəstəlikləri
Hormonal pozğunluqların nəticəsində hipotiroidizm (tiroidin az fəaliyyəti) və hipertiroidizm (çox fəaliyyəti) yaranır. Hər iki vəziyyət enerji səviyyəsi, çəki, sinir sistemi və metabolizmə təsir edərək ciddi simptomlara yol açır. Tiroid disfunksiyası daima müayinə və müalicə tələb edən bir vəziyyətdir.
6. Sızanaq və dəri problemləri
Yetkinlik dövründə və ya hormonal dəyişikliklərin baş verdiyi digər mərhələlərdə dəri səthində sızanaq artımı müşahidə oluna bilər. Bu, yağ vəzilərinin hormonlara həssas olması və xüsusilə testosteron səviyyəsinin yüksəlməsi ilə əlaqəlidir. Hamiləlik, menopoz və hormon terapiyası alan insanlarda da oxşar vəziyyətlər müşahidə olunur.
Hormon balanssızlığı haqqında tez-tez verilən suallar
Hormon balanssızlığı qadın və kişi orqanizminə necə təsir edir?
Hormon balanssızlığı qadın və kişi orqanizminə fərqli şəkildə təsir göstərir. Qadınlarda bu vəziyyət menstrual tsiklin pozulması, hamiləlik problemləri və emosional dalğalanmalarla özünü göstərə bilər. Kişilərdə isə əzələ itkisi, libidonun azalması və ümumi enerji çatışmazlığı kimi əlamətlər önə çıxır.
Hormon çatışmazlığını ev şəraitində necə müəyyən etmək olar?
Hormon balanssızlığı bəzi hallarda evdə müşahidə edilə bilən əlamətlərlə özünü göstərir. Qeyri-regulyar menstruasiya, davamlı yorğunluq, yuxu pozuntusu, dəridə dəyişiklik və çəki dəyişikliyi kimi siqnallar diqqət çəkə bilər. Lakin dəqiq diaqnoz üçün mütləq həkim müayinəsi və laborator analizlər tələb olunur.
Hormon pozuntusu hansı analizlərlə aşkar olunur?
Hormon balanssızlığı qan analizləri vasitəsilə aşkarlanır. Bu testlərə estrogen, progesteron, testosteron, tiroid hormonları (TSH, T3, T4), prolaktin və insulin kimi hormonların səviyyəsinin ölçülməsi daxildir. Nəticələrə əsasən endokrin sistemin fəaliyyəti dəyərləndirilir.
Hormon balanssızlığı hansı yaşlarda daha çox rast gəlinir?
Hormon balanssızlığı həyatın müxtəlif mərhələlərində ortaya çıxa bilər, lakin müəyyən dövrlərdə daha tez-tez müşahidə olunur. Yeniyetməlik, hamiləlik, doğuş sonrası dövr və menopauza qadınlar üçün riskli mərhələlərdir. Kişilərdə isə yaş artdıqca testosteron səviyyəsində tədricən azalma baş verə bilər.
Menstrual tsikldə dəyişiklik hormon problemi ilə əlaqəli ola bilərmi?
Hormon balanssızlığı qadınlarda menstrual tsikldə dəyişikliklərin ən yayğın səbəblərindən biridir. Estrogen və progesteron səviyyələrinin qeyri-stabilliyi dövrün uzanması, gecikməsi və ya tamamilə dayanması ilə nəticələnə bilər. Bu hallar ciddi hormonal pozuntuların göstəricisi ola bilər.
Hormon pozuntusu sonsuzluğa səbəb ola bilərmi?
Hormon balanssızlığı reproduktiv funksiyalara təsir göstərərək həm qadın, həm də kişilərdə sonsuzluğa səbəb ola bilər. Yumurtlama və sperma istehsalı hormonların düzgün işləməsindən asılıdır. Hər hansı disbalans bu prosesi pozaraq mayalanmanı çətinləşdirə bilər.
Hormon balanssızlığı sızanaq və dəri problemlərinə səbəb olurmu?
Hormon balanssızlığı dəridə piy ifrazının artmasına və nəticə etibarilə sızanaqların yaranmasına gətirib çıxara bilər. Bu vəziyyət xüsusilə yeniyetməlik dövründə və ya hormonal dəyişikliklərin baş verdiyi hallarda müşahidə olunur. Dəri problemləri həm də daxili disbalansın xarici göstəricisi ola bilər.
Qidalanma hormonlara təsir edirmi?
Hormon balanssızlığı bəzi hallarda qidalanma vərdişlərindən qaynaqlana bilər. Şəkərli, emal olunmuş və yağlı qidalar hormon səviyyələrini poza bilər. Eyni zamanda balanslı və vitaminlə zəngin rasion hormonal sistemi dəstəkləyir.
Hormon pozuntusu səbəbilə çəki alma mümkündürmü?
Hormon balanssızlığı maddələr mübadiləsinin ləngiməsinə və bədənin daha çox yağ yığmasına səbəb ola bilər. Xüsusilə insulin, tiroid və kortizol hormonlarındakı pozuntular çəki artımına yol açır. Bu tip dəyişikliklər pəhriz və idmana baxmayaraq arıqlamaqda çətinlik yarada bilər.
Stress hormon səviyyəsinə təsir edirmi?
Hormon balanssızlığı bəzən xroniki stressin bir nəticəsi ola bilər. Stress zamanı ifraz olunan kortizol hormonu digər hormonların fəaliyyətini zəiflədə bilər. Bu da uzunmüddətli disbalansa və psixoloji-emosional dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Hormon müalicəsi təhlükəlidirmi?
Hormon balanssızlığı ciddi olduqda həkim tərəfindən hormon əvəzedici müalicə təyin edilə bilər. Bu müalicələr düzgün dozada və nəzarətlə aparıldıqda təhlükəsizdir. Lakin özbaşına qəbul yan təsirlərə və yeni pozuntulara səbəb ola bilər.
Hormon balanssızlığı dərmansız necə tənzimlənə bilər?
Hormon balanssızlığı bəzi hallarda həyat tərzi dəyişiklikləri ilə yüngülləşdirilə bilər. Sağlam qidalanma, müntəzəm yuxu, stressin azaldılması və fiziki aktivlik hormonal tarazlığı dəstəkləyə bilər. Sadə gündəlik vərdişlərlə orqanizmin özünü tənzimləməsinə şərait yaratmaq mümkündür.
Hormonal pozuntunun hansı hallarında həkimə müraciət edilməlidir?
Hormon balanssızlığı gündəlik həyat keyfiyyətinə təsir edən davamlı simptomlarla müşayiət olunursa, həkimə müraciət vacibdir. Menstrual tsikldə uzun müddətli pozuntu, gözlənilməz çəki dəyişikliyi, sonsuzluq və ya emosional dəyişikliklər bu qərar üçün əsas ola bilər. Erkən diaqnoz daha effektiv müalicə imkanı yaradır.
Hormonal pozğunluqlar üçün hansı həkimə müraciət edilməlidir?
Hormon balanssızlığı ilə bağlı şübhələr olduqda ilk növbədə endokrinoloqa müraciət olunmalıdır. Qadınlarda əlavə olaraq ginekoloq, kişilərdə isə uroloq müayinə prosesinə daxil ola bilər. Bəzi hallarda dermatoloq, psixiatr və dietoloq da dəstəkləyici rola malikdir.
