Reflüks xəstəliyi, mədə məzmununun özofaga (yemək borusu) geri qayıtması ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Bu, əsasən mədədəki asidin özofaga qayıtması ilə müşayiət olunur və qəbizlik, ağızda turş ləzzət və yutma çətinliyi kimi simptomlara səbəb olur. Gastroözofageal reflü xəstəliyi (GERD) kimi də tanınan bu vəziyyət, həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər və əgər müalicə edilməzsə, ciddi sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər.
Reflüks Xəstəliyinin Səbəbləri
Reflüks xəstəliyinin əsas səbəbi, mədə və özofag arasındakı sfinkterin zəifləməsi və ya düzgün işləməməsidir. Bu sfinkter normal şəraitdə mədə məzmununun özofaga geri qayıtmasını qarşısını alır. Reflüks xəstəliyinin digər səbəbləri arasında aşağıdakılar daxildir:
- Obezite və artıq çəki
- Hamiləlik
- Siqaret və alkoqol istifadəsi
- Bəzi dərmanlar, məsələn, astma dərmanları, antidepresanlar və yüksək qan təzyiqi üçün dərmanlar
- Stress və yuxusuzluq
- Çox yağlı, turş və ədviyyatlı qidaların yeyilməsi
Reflüks xəstəliyinin simptomları
Reflüks xəstəliyi (GERD) zamanı mədə məzmununun özofaga geri qayıtması ilə xarakterizə olunan bir sağlamlıq vəziyyətidir. Bu proses bəzi xarakterik simptomlara səbəb olur ki, bunlar xəstəliyin idarə edilməsi və müalicəsi üçün vacibdir. Reflüks xəstəliyinin ən yaygın simptomları aşağıdakılardır:
- Yemək Borusunda Yanma Hissi (Qəbizlik): Mədə turşusunun özofaga geri qayıtması nəticəsində yaranan ən tipik simptomdur. Bu yanma hissi, adətən, mədə və qarnın alt hissəsindən başlayaraq, boğaza qədər yayıla bilər.
- Ağızda Turş Ləzzət: Mədə məzmununun ağıza qayıtması nəticəsində ağızda turş və ya acı bir ləzzət hissi yaranır.
- Yutma Çətinliyi (Disfaji): Yemək borusunun iltihablanması və ya daralması yutma zamanı çətinlik yarada bilər.
- Qıcıqlanma və Öskürək: Mədə turşusunun solunum yollarına qayıtması nəticəsində qıcıqlanma və öskürək yarana bilər, xüsusilə yatarkən daha çox müşahidə olunur.
- Səs Kısıklığı: Reflüks, səs tellərinə ziyan verərək, səs kısıklığına səbəb ola bilər.
- Boğazda Qıcıqlanma və Ağrı: Mədə turşusunun tez-tez özofaga qayıtması boğazda qıcıqlanma, ağrı və yabancı cisim hissinə səbəb ola bilər.
- Diş Erozionları: Uzun müddətli reflüks xəstəliyi, turşunun dişlərə ziyan vərərək, diş emalının eroziyasına səbəb ola bilər.
Bu simptomlar, xüsusilə yeməkdən sonra və ya yatarkən daha şiddətli ola bilər. Reflüks xəstəliyinin simptomları şəxsdən şəxsə dəyişiklik göstərə bilər və bəzi insanlar daha az yaygın simptomlar yaşaya bilərlər.
Reflüks Xəstəliyinin Təsirləri
Uzunmüddətli GERD, özofagda iltihaba (özofagit), eroziyalara və yaralara səbəb ola bilər. Bu, yemək borusunda yanma hissi, ağrı və qida qəbulu zamanı çətinlik yarada bilər. Xroniki reflüks, özofagial stenoz (daralma) və Barret özofagu kimi daha ciddi vəziyyətlərə yol aça bilər ki, bu da özofagial xərçəng riskini artırır.
Müalicə Yanaşmaları
Reflüks xəstəliyinin müalicəsi üçün bir neçə yanaşma mövcuddur:
Həyat Tərzi Dəyişiklikləri:
Reflüks xəstəliyi (GERD) olan insanlar üçün yaşam tərzində ediləcək dəyişikliklər, xəstəliyin idarə edilməsində və simptomların azaldılmasında əhəmiyyətli rol oynayır. Aşağıdakı tədbirlər, reflüks xəstəliyinin təsirlərinin azaldılmasına kömək edə bilər:
- Çox Yağlı, Tomatlı, Sirkəli və Turşulu Qidalardan Uzaq Durmaq: Bu tip qidalar mədə turşusunun artmasına və reflüks simptomlarının güclənməsinə səbəb ola bilər.
- Turşulu və Qazlı İçkilərdən İmtina: Qazlı içkilər mədədəki basıncı artırır və mədə turşusunun özofaga qayıtmasını asanlaşdırır.
- İdeal Çəki Standartının Qorunması: Artıq çəki, mədə üzərindəki basıncı artıraraq reflüks simptomlarını gücləndirə bilər.
- Spirtli İçkilərdən İmtina: Alkoqol mədə turşusunun artmasına və özofagial sfinkterin gevşəməsinə səbəb ola bilər.
- Qaynar İçki və Yeməkləri Qəbul Etməmək: Çox isti içkilər və yeməklər mədə və özofagi zədələyərək simptomları artıra bilər.
- Dar Geyim və Korsetlərlən İstifadə Etməmək: Dar geyimlər, xüsusilə qarın bölgəsində, mədə üzərindəki basıncı artıraraq reflüks simptomlarını gücləndirə bilər.
- Yüksək Bir Yastıqda Yatmaq: Yatarkən baş və gövdənin yüksək olması, mədə turşusunun özofaga qayıtmasının qarşısını ala bilər.
- Yeməkdən Sonra Əyilərək İş Görməmək: Əyilmək mədə üzərindəki basıncı artırır və turşunun qayıtmasına səbəb ola bilər.
- Yeməkdən Sonra Yatmamaq və Hərəkət Etmək: Yeməkdən dərhal sonra yatmaq mədə turşusunun özofaga qayıtmasına meylli edə bilər. Yeməkdən sonra azı 2-3 saat ayıq qalmaq məsləhətdir.
- Reflüksə Səbəb Olan Dərmanları İstifadə Etmədən Öncə Həkimlə Məsləhətləşmək: Bəzi dərmanlar özofagial sfinkterin gevşəməsinə səbəb ola bilər. Bu tip dərmanları istifadə etməzdən əvvəl həkiminizlə danışın.
Dərman Müalicəsi:
- Antiasidlar: Mədə asidini neytrallaşdırmaq üçün.
- H2 reseptor blokerləri: Mədə asidinin istehsalını azaltmaq üçün.
- Proton pompası inhibitorları (PPI): Mədə asidinin istehsalını xeyli azaldır və eroziyaların sağalmasına kömək edir.
Cərrahi Müalicə:
Ciddi və ya dərmanla müalicəyə cavab verməyən hallarda, cərrahi müalicə, məsələn laparoskopik anti-reflüks cərrahiyyəsi (LAR) nəzərdən keçirilə bilər. Bu müdaxilə, mədə məzmununun özofaga qayıtmasını qarşısını alır.
Reflüks xəstəliyi, müalicə edilmədikdə həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə azalda və ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Bu səbəbdən, reflüks xəstəliyi simptomları olan şəxslərin vaxtında tibbi yardım almaları və həkim tərəfindən tövsiyə edilən müalicə və həyat tərzi dəyişikliklərini həyata keçirmələri mühümdür. Həyat tərzi dəyişiklikləri və dərman müalicəsi, çox hallarda GERD simptomlarını idarə etmək və xəstəliyin təsirlərini azaltmaq üçün kifayət edir.
