Uşaq peyvəndləri, həm uşaqların, həm də bütövlükdə cəmiyyətin sağlamlığını qorumaq baxımından əhəmiyyətli bir sağlamlıq müdafiəsi tədbiridir. Bu məqalədə uşaq peyvəndləri haqqında ümumi məlumat veriləcək və riayət olunmalı əsas tərəflərə toxunulacaq.
Peyvəndlərin Əhəmiyyəti
Uşaq peyvəndləri, xüsusilə körpə və uşaqlıq dövründə, bir sıra ciddi xəstəliklərə qarşı qorunma təmin edir. Xüsusi olaraq, qızılca, qızamıq, difteriya, tetanus, çiçək, poliomielit kimi xəstəliklərə qarşı peyvəndləmə həyata keçirilir. Bu xəstəliklər, öz növbəsində, uşaqlarda ciddi sağlamlıq problemlərinə və hətta ölümə səbəb ola bilər. Peyvəndlərin tətbiqi ilə bu xəstəliklərin yayılması minimuma endirilir və uşaqlar bu xəstəliklərə qarşı immunitet qazanır.
Peyvəndləmə Cədvəli
Uşaqlar üçün peyvəndləmə cədvəli, uşağın yaşına və sağlamlıq vəziyyətinə uyğun olaraq, müəyyən peyvəndlərin edilməsini nəzərdə tutur. Bu cədvəl, həmçinin, peyvəndlərin neçə dozda və hansı aralıqlarla verilməsini təsvir edir. Məsələn, körpəlik dövründə hepatit B, BCG (tuberkuloz əleyhinə), poliomielit, pentavalent (difteriya, tetanus, qara öskürək, Hib, hepatit B), qızamıq, qızılca və çiçək peyvəndləri kimi peyvəndlər tətbiq edilir.
Peyvəndləmə cədvəli, uşaqların sağlamlığının qorunması üçün vacib olan peyvəndlərin vaxtında edilməsini təmin etmək məqsədi daşıyan bir planlama vasitəsidir. Aşağıda, ümumi bir peyvəndləmə cədvəlinin nümunəsi təqdim edilir. Qeyd edək ki, bu cədvəl ölkədən ölkəyə və yerli sağlamlıq qurumlarının tövsiyələrinə görə dəyişə bilər.
Körpəlik Dövrü
- Doğuşdan sonra: Hepatit B peyvəndinin ilk dozası
- 1 ay: Hepatit B peyvəndinin ikinci dozası
- 2 ay: DTP (Difteriya, Tetanus, Pertussis), Poliomielit, HIB (Haemophilus influenzae tip B), Pnömokokk, Rotavirus peyvəndlərinin ilk dozaları
- 4 ay: DTP, Poliomielit, HIB, Pnömokokk, Rotavirus peyvəndlərinin ikinci dozaları
- 6 ay: DTP, Poliomielit, HIB, Pnömokokk peyvəndlərinin üçüncü dozaları; Hepatit B peyvəndinin üçüncü dozası
- 12 ay: Qızılca, Qızamıq, Kabakulak (MMR) və Pnömokokk peyvəndlərinin üçüncü dozası; Hepatit A peyvəndinin ilk dozası
- 18 ay: DTP, Poliomielit peyvəndlərinin rəvəç dozaları; Hepatit A peyvəndinin ikinci dozası
Uşaqlıq Dövrü
- 5-6 yaş: DTP, Poliomielit, MMR peyvəndlərinin rəvəç dozaları
- 10-14 yaş: DTP, Poliomielit peyvəndlərinin son rəvəç dozaları; HPV (İnsan papillomavirusu) peyvəndi qızlara tövsiyə olunur
Əlavə Peyvəndlər
- Mövsümi Grip Peyvəndi: Hər il payız aylarında bütün yaş qrupları üçün tövsiyə olunur.
- Meningokokk Peyvəndi: Xüsusi risk qrupları üçün tövsiyə olunur.
- Səyahət Peyvəndləri: Səyahət ediləcək ölkəyə və orada yayılmış xəstəliklərə əsasən tövsiyə olunur.
Peyvəndləmə cədvəlinə riayət etmək uşaqların bir çox ciddi xəstəliklərdən qorunmasını təmin edir. Valideynlərin və qayğıverənlərin peyvəndləmə ilə bağlı yerli sağlamlıq mərkəzlərindən və ya uşaq həkimlərindən dəqiq məlumat almaları mühümdür.
Riayət Olunmalı Qaydalar
- Peyvəndləmə Cədvəlinə Uyğunluq: Valideynlər və qayğıverənlər, uşaqlarının sağlamlığını qorumaq üçün peyvəndləmə cədvəlinə sadiq qalmalıdır.
- Əlavə Peyvəndlər: Bəzi hallarda, uşaqlara müəyyən risk faktorlarına əsasən əlavə peyvəndlər tövsiyə oluna bilər. Bu peyvəndlər, xüsusilə seyahət ərəfəsində və ya bəzi xəstəliklərin yayıldığı bölgələrdə yaşayan uşaqlar üçün vacibdir.
- Peyvəndləmədən Sonra Riayət Olunmalı Qaydalar: Peyvəndləmədən sonra uşaqlarda hərarət yüksəlməsi və ya inyeksiya yerində ağrı kimi yüngül yan təsirlər müşahidə edilə bilər. Bu halda, valideynlər uşağın vəziyyətini yaxından izləməli və lazım gələrsə, tibbi kömək almaldır.
- Kontraindikasiyalar: Bəzi uşaqlarda, xüsusilə immunitet sistemi zəif olanlarda və ya bəzi sağlamlıq problemləri olanlarda, peyvəndləmə müvəqqəti və ya daimi olaraq təxirə salına bilər. Bu hallarda, tibbi məsləhətə əməl etmək vacibdir.
Uşaq peyvəndləri, uşaqların sağlamlığını qorumaq və ciddi xəstəliklərin qarşısını almaq üçün əvəzsiz bir vasitədir. Valideynlər və qayğıverənlər, uşaqlarının peyvəndləmə cədvəlinə uyğun olaraq peyvəndlənməsini təmin etməli, peyvəndləmə ilə bağlı hər hansı sual və ya narahatlıqları olduqda isə peşəkar tibbi məsləhət almalıdırlar. Bu yolla, uşaqların sağlam və qorunmuş böyüməsi üçün ən yaxşı şərait yaradılmış olur.
